baladeur

Για το μυθιστόρημα του Τα-Νεχάσι Κόουτς «Ο χορευτής του νερού» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Calida Garcia Rawles.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Τούτο το μυθιστόρημα μας μιλάει για ένα θέμα στενάχωρο και ντροπιαστικό: την ιστορία των μαύρων σκλάβων της Αμερικής. Το κάνει όμως με τρόπο λογοτεχνικό και τόσο συναρπαστικό, που παρά τα βάσανα και τους καημούς του νεαρού κεντρικού ήρωα, δεν μπορείς να αφήσεις το βιβλίο από τα χέρια σου. Τίτλος του, «Ο χορευτής του νερού» και είναι το πρώτο μυθιστόρημα του 46χρονου Αμερικανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Τα-Νεχάσι Κόουτς.

Ένα απεχθές κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας

Το κεφάλαιο για το δουλεμπόριο της σύγχρονης εποχής είναι ένα από τα απεχθέστερα στην ανθρώπινη ιστορία. Οι αριθμοί προκαλούν ίλιγγο: πάνω από δώδεκα εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες αρπάχτηκαν από τα χωριά τους, στην αφρικανική ενδοχώρα, και πουλήθηκαν ως δούλοι ανά την υφήλιο. Κοντά στα έξι εκατομμύρια διέσχισαν τον Ατλαντικό, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.

Το εμπόριο σκλάβων από την Αφρική προς διάφορα μέρη της αμερικανικής ηπείρου ξεκίνησαν οι Πορτογάλοι, κι έφτασε στο απόγειό του τον 18ο αιώνα. Ένα μικρό μέρος αυτών των σκλάβων κατευθύνθηκε στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες ενώ το μεγαλύτερο μέρος κατέληγε στη Νότιο Αμερική και κυρίως στη Βραζιλία.

Εδώ, ακριβώς, στη Βιρτζίνια, στην Κομητεία του Ελμ, συναντάμε τον ήρωα αυτού του μυθιστορήματος, τον μικρό Χάιραμ, γέννημα του βιασμού μιας σκλάβας από το λευκό αφεντικό της.

Από τις πρώτες περιοχές που χρησιμοποιήθηκαν σκλάβοι στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η Βιρτζίνια, κι αυτό για δύο λόγους. Ο πρώτος, επειδή ήταν ανατολικά, ακριβώς εκεί όπου έφταναν οι καραβιές με τους σκλάβους. Κι ο δεύτερος, οι τεράστιες εκτάσεις από καπνοχώραφα, που έδιναν τα περίφημα καπνά βιρτζίνια, και η ανάγκη για πολλά και φτηνά εργατικά χέρια.

Η Πολιτεία της Βιρτζίνια είναι γνωστή και ως η «Παλιά Επικράτεια» μια και ήταν η πρώτη μόνιμη αγγλική αποικία στον Νέο Κόσμο. Αποκαλείται πλέον και «Μητέρα των Προέδρων», επειδή είναι ο τόπος γέννησης οκτώ Προέδρων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ας συγκρατήσουμε αυτήν την λεπτομέρεια: Μας λέει πολλά για τη γέννηση, τη σύνθεση και το βαθύτερο υπόστρωμα του αμερικανικού έθνους.

Εδώ, ακριβώς, στη Βιρτζίνια, στην Κομητεία του Ελμ, συναντάμε τον ήρωα αυτού του μυθιστορήματος, τον μικρό Χάιραμ, γέννημα του βιασμού μιας σκλάβας από το λευκό αφεντικό της.

Τα σκλαβοπάζαρα του Νότου

Βρισκόμαστε βεβαίως στα χρόνια πριν από τον Αμερικανικό Εμφύλιο, στον οποίο η Βιρτζίνια τάχθηκε με την πλευρά του Νότου – προφανώς. Βορειότερα, στην Ουάσινγκτον και στη Νέα Υόρκη, μα πρωτίστως στη Φιλαδέλφεια, μια άλλη πραγματικότητα έχει αρχίσει να διαμορφώνεται. Πολλοί μαύροι έχουν κερδίσει την ελευθερία τους και ζουν μια σχεδόν κανονική ζωή, αν και συχνότατα μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια.

Αντίστροφα, νότια και νοτιοδυτικά, προς την Αλαμπάμα, τον Μισισιπή κι ακόμη νοτιότερα στη Λουιζιάνα, η σκλαβιά είναι απόλυτη. Εκεί είναι το «φέρετρο». Όποιος πουλιέται εκεί, στα σκλαβοπάζαρα του Νότου, τον καταπίνει το μαύρο σκοτάδι, δεν έχει επιστροφή. Τα ονόματα πόλεων όπως η Νάτσεζ και η Μπατόν Ρουζ είναι τα φρικτά σημαίνοντα αυτής της πραγματικότητας.

Η πώληση σκλάβων προς τον Νότο είναι η σταδιακή ρευστοποίηση μιας περιουσίας. Οι γεροί νέοι άντρες και τα όμορφα κορίτσια πιάνουν καλή τιμή.

Εκεί πουλήθηκε η μάνα του νεαρού ήρωα, εκεί πουλιούνται κάθε τόσο φίλοι και συγγενείς, καθώς τα καπνοχώραφα της Βιρτζίνια έχουν εξαντληθεί από την υπερεκμετάλλευση και όλη η οικονομία της περιοχής παρακμάζει: η πώληση σκλάβων προς τον Νότο είναι η σταδιακή ρευστοποίηση μιας περιουσίας. Οι γεροί νέοι άντρες και τα όμορφα κορίτσια πιάνουν καλή τιμή.

Οι Λευκοί, είτε ανήκουν στους ιδιοκτήτες γης, στη λεγόμενη «Αφρόκρεμα», είτε στους Παρακατιανούς, τα «κυνηγόσκυλα» των ιδιοκτητών, είναι στην πλειονότητά τους διεφθαρμένοι και οκνηροί.

Ο κακομαθημένος λευκός αδερφός

Ειρωνεία της τύχης, ο μικρός Χάιραμ, έχει έναν λευκό αδερφό, τον Μέιναρντ, κληρονόμο της περιουσίας και των προνομίων του πατέρα τους. Όσα χαρίσματα έχει ο Χάιραμ, τόσα λείπουν από τον Μέιναρντ. Ο πατέρας τους τον έχει ορκίσει να τον προσέχει, λες κι αυτή ήταν η μοναδική του αποστολή.

Κι εδώ, βλέπουμε το ίδιο σχήμα, που απαντά σε όλο το βιβλίο: ο κακομαθημένος λευκός, που ζει στη σήψη και την έλλειψη προσανατολισμού, παρασύρει τα μαύρα αδέρφια σε έναν όλεθρο που δεν τους αξίζει.

Μια βαθιά, προαιώνια αδικία, ένας εφιάλτης από τον οποίο δεν υπάρχει απόδραση.

«Υπόγειο Δίκτυο»: Η ελπίδα για ελευθερία

Υπάρχει βέβαια ο πόθος για την ελευθερία, το όνειρο μιας ζωής με αξιοπρέπεια, όπου κάθε οικογένεια μαύρων θα ζει ενωμένη, χωρίς τον τρόμο της σκλαβιάς και της απώλειας. Κι ο πόθος αυτός έχει ένα όνομα: «Υπόγειο δίκτυο». Το Υπόγειο Δίκτυο ήταν ένα δίκτυο από μυστικά περάσματα, δρόμους και ασφαλή σπίτια, που χρησιμοποιούνταν από τους σκλάβους για να δραπετεύσουν προς τις ελεύθερες Πολιτείες ή προς τον Καναδά ή και γι’ αλλού. Είχε μεγάλη εξάπλωση στις αρχές μέχρι και στα μέσα του 19ου αιώνα, και υπολογίζεται ότι έσωσε τη ζωή κοντά εκατό χιλιάδων σκλάβων.

Σημαντικές μορφές όπως η ακτιβίστρια Χάριετ Τάμπμαν ή τα αδέρφια Γουίλιαμ και Πίτερ Στιλ, σώθηκαν μέσα από το Υπόγειο Δίκτυο και συνέλεξαν χιλιάδες ιστορίες πρώην σκλάβων.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γραφτεί βιβλία, έχουν γίνει μελέτες, κι έχουν γίνει ταινίες που καταδεικνύουν τη μεγάλη σημασία του Υπόγειου Δικτύου, τόσο στην πράξη, όσο και στο φαντασιακό των σκλαβωμένων μαύρων. Σημαντικές μορφές όπως η ακτιβίστρια Χάριετ Τάμπμαν ή τα αδέρφια Γουίλιαμ και Πίτερ Στιλ, σώθηκαν μέσα από το Υπόγειο Δίκτυο και συνέλεξαν χιλιάδες ιστορίες πρώην σκλάβων. Παίζουν κομβικό ρόλο στο μυθιστόρημα, καθώς αυτό εξελίσσεται από τα χωράφια της Βιρτζίνια στις μητροπόλεις του Βορρά, όπου ήδη πνέει ο αέρας της ελευθερίας και της ελπίδας. Έστω κι αν αυτός ο αέρας, για ένα παιδί της εξοχής όπως ο Χάιραμ, είναι αποπνιχτικός.

Η δύναμη της λογοτεχνίας στην κατανόηση της Ιστορίας

Βλέπουμε και σήμερα, με τα όσα γίνονται κάθε τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, ότι οι πληγές που άνοιξαν εκείνα τα χρόνια δεν έχουν επουλωθεί ακόμη. Ένας από τους τρόπους να χτυπηθεί το κακό στις ρίζες του είναι η γνώση και η κατανόηση της Ιστορίας.

Σπουδαίες ταινίες όπως το 12 χρόνια Σκλάβος του Στηβ ΜακΚούιν ή το Τζάνγκο του Κουεντίν Ταραντίνο, καθώς και πολλά ντοκιμαντέρ όπως το βραβευμένο «Δεν είμαι ο Νέγρος σου» του Ραούλ Πεκ, αποκαλύπτουν νέες όψεις της ιστορίας, τη βάφουν με τα πραγματικά της χρώματα, μας σοκάρουν και μας κάνουν κοινωνούς της.

ikaros o xoreutis tou nerouΣε αυτήν την προσπάθεια, η λογοτεχνία διαθέτει ξεχωριστή δύναμη. Μας βγάζει από τον παθητικό ρόλο του θεατή και μας βάζει στη θέση του ήρωα – στο μυαλό και στην ψυχή αυτών των ανθρώπων.

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα Ο Χορευτής του νερού, ένιωσα πως δεν γνωρίζω τίποτε για την ιστορία της σκλαβιάς. Μου άνοιξε μια πόρτα σε κάτι βαθύτερο, κι ένιωσα όχι μονάχα λύπη, αλλά κυρίως σεβασμό. Και κάτι ακόμη: θαυμασμό.

Θαυμασμό για το ήθος, την κουλτούρα, τα τραγούδια και τους χορούς, την ευφυΐα των αλλοτινών σκλάβων και των σημερινών απογόνων τους.

Ο Χορευτής του νερού, του Τα-Νεχάσι Κόουτς, στην ευρηματική και ευχάριστη στην ανάγνωση μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος. Είναι ένα μυθιστόρημα που δεν σε αφήνει να το αφήσεις, καθώς συμπλέκει τον σκληρό ρεαλισμό με μαγικά στοιχεία, βγαλμένα θα έλεγες από τα βάθη της Αφρικής. Ένα μυθιστόρημα που εγγράφεται στην παράδοση των σημαντικών λογοτεχνικών έργων της μαύρης Αμερικής, όπως είναι τα βιβλία των παλιότερων Τζέιμς Μπόλντουιν, Ραλφ Έλισον και Τόνι Μόρισον, που σήμερα εκδίδονται και διαβάζονται ξανά, με αυξημένο ενδιαφέρον.


 * Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Αφαίας και Τελαμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Ο δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο [Jo Nesbø] αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.

Επιμέλεια: Ευλαλία Πάνου

...
Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ