baladeur

Για το μυθιστόρημα του Τα-Νεχάσι Κόουτς «Ο χορευτής του νερού» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Calida Garcia Rawles.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Τούτο το μυθιστόρημα μας μιλάει για ένα θέμα στενάχωρο και ντροπιαστικό: την ιστορία των μαύρων σκλάβων της Αμερικής. Το κάνει όμως με τρόπο λογοτεχνικό και τόσο συναρπαστικό, που παρά τα βάσανα και τους καημούς του νεαρού κεντρικού ήρωα, δεν μπορείς να αφήσεις το βιβλίο από τα χέρια σου. Τίτλος του, «Ο χορευτής του νερού» και είναι το πρώτο μυθιστόρημα του 46χρονου Αμερικανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Τα-Νεχάσι Κόουτς.

Ένα απεχθές κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας

Το κεφάλαιο για το δουλεμπόριο της σύγχρονης εποχής είναι ένα από τα απεχθέστερα στην ανθρώπινη ιστορία. Οι αριθμοί προκαλούν ίλιγγο: πάνω από δώδεκα εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες αρπάχτηκαν από τα χωριά τους, στην αφρικανική ενδοχώρα, και πουλήθηκαν ως δούλοι ανά την υφήλιο. Κοντά στα έξι εκατομμύρια διέσχισαν τον Ατλαντικό, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.

Το εμπόριο σκλάβων από την Αφρική προς διάφορα μέρη της αμερικανικής ηπείρου ξεκίνησαν οι Πορτογάλοι, κι έφτασε στο απόγειό του τον 18ο αιώνα. Ένα μικρό μέρος αυτών των σκλάβων κατευθύνθηκε στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες ενώ το μεγαλύτερο μέρος κατέληγε στη Νότιο Αμερική και κυρίως στη Βραζιλία.

Εδώ, ακριβώς, στη Βιρτζίνια, στην Κομητεία του Ελμ, συναντάμε τον ήρωα αυτού του μυθιστορήματος, τον μικρό Χάιραμ, γέννημα του βιασμού μιας σκλάβας από το λευκό αφεντικό της.

Από τις πρώτες περιοχές που χρησιμοποιήθηκαν σκλάβοι στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η Βιρτζίνια, κι αυτό για δύο λόγους. Ο πρώτος, επειδή ήταν ανατολικά, ακριβώς εκεί όπου έφταναν οι καραβιές με τους σκλάβους. Κι ο δεύτερος, οι τεράστιες εκτάσεις από καπνοχώραφα, που έδιναν τα περίφημα καπνά βιρτζίνια, και η ανάγκη για πολλά και φτηνά εργατικά χέρια.

Η Πολιτεία της Βιρτζίνια είναι γνωστή και ως η «Παλιά Επικράτεια» μια και ήταν η πρώτη μόνιμη αγγλική αποικία στον Νέο Κόσμο. Αποκαλείται πλέον και «Μητέρα των Προέδρων», επειδή είναι ο τόπος γέννησης οκτώ Προέδρων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ας συγκρατήσουμε αυτήν την λεπτομέρεια: Μας λέει πολλά για τη γέννηση, τη σύνθεση και το βαθύτερο υπόστρωμα του αμερικανικού έθνους.

Εδώ, ακριβώς, στη Βιρτζίνια, στην Κομητεία του Ελμ, συναντάμε τον ήρωα αυτού του μυθιστορήματος, τον μικρό Χάιραμ, γέννημα του βιασμού μιας σκλάβας από το λευκό αφεντικό της.

Τα σκλαβοπάζαρα του Νότου

Βρισκόμαστε βεβαίως στα χρόνια πριν από τον Αμερικανικό Εμφύλιο, στον οποίο η Βιρτζίνια τάχθηκε με την πλευρά του Νότου – προφανώς. Βορειότερα, στην Ουάσινγκτον και στη Νέα Υόρκη, μα πρωτίστως στη Φιλαδέλφεια, μια άλλη πραγματικότητα έχει αρχίσει να διαμορφώνεται. Πολλοί μαύροι έχουν κερδίσει την ελευθερία τους και ζουν μια σχεδόν κανονική ζωή, αν και συχνότατα μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια.

Αντίστροφα, νότια και νοτιοδυτικά, προς την Αλαμπάμα, τον Μισισιπή κι ακόμη νοτιότερα στη Λουιζιάνα, η σκλαβιά είναι απόλυτη. Εκεί είναι το «φέρετρο». Όποιος πουλιέται εκεί, στα σκλαβοπάζαρα του Νότου, τον καταπίνει το μαύρο σκοτάδι, δεν έχει επιστροφή. Τα ονόματα πόλεων όπως η Νάτσεζ και η Μπατόν Ρουζ είναι τα φρικτά σημαίνοντα αυτής της πραγματικότητας.

Η πώληση σκλάβων προς τον Νότο είναι η σταδιακή ρευστοποίηση μιας περιουσίας. Οι γεροί νέοι άντρες και τα όμορφα κορίτσια πιάνουν καλή τιμή.

Εκεί πουλήθηκε η μάνα του νεαρού ήρωα, εκεί πουλιούνται κάθε τόσο φίλοι και συγγενείς, καθώς τα καπνοχώραφα της Βιρτζίνια έχουν εξαντληθεί από την υπερεκμετάλλευση και όλη η οικονομία της περιοχής παρακμάζει: η πώληση σκλάβων προς τον Νότο είναι η σταδιακή ρευστοποίηση μιας περιουσίας. Οι γεροί νέοι άντρες και τα όμορφα κορίτσια πιάνουν καλή τιμή.

Οι Λευκοί, είτε ανήκουν στους ιδιοκτήτες γης, στη λεγόμενη «Αφρόκρεμα», είτε στους Παρακατιανούς, τα «κυνηγόσκυλα» των ιδιοκτητών, είναι στην πλειονότητά τους διεφθαρμένοι και οκνηροί.

Ο κακομαθημένος λευκός αδερφός

Ειρωνεία της τύχης, ο μικρός Χάιραμ, έχει έναν λευκό αδερφό, τον Μέιναρντ, κληρονόμο της περιουσίας και των προνομίων του πατέρα τους. Όσα χαρίσματα έχει ο Χάιραμ, τόσα λείπουν από τον Μέιναρντ. Ο πατέρας τους τον έχει ορκίσει να τον προσέχει, λες κι αυτή ήταν η μοναδική του αποστολή.

Κι εδώ, βλέπουμε το ίδιο σχήμα, που απαντά σε όλο το βιβλίο: ο κακομαθημένος λευκός, που ζει στη σήψη και την έλλειψη προσανατολισμού, παρασύρει τα μαύρα αδέρφια σε έναν όλεθρο που δεν τους αξίζει.

Μια βαθιά, προαιώνια αδικία, ένας εφιάλτης από τον οποίο δεν υπάρχει απόδραση.

«Υπόγειο Δίκτυο»: Η ελπίδα για ελευθερία

Υπάρχει βέβαια ο πόθος για την ελευθερία, το όνειρο μιας ζωής με αξιοπρέπεια, όπου κάθε οικογένεια μαύρων θα ζει ενωμένη, χωρίς τον τρόμο της σκλαβιάς και της απώλειας. Κι ο πόθος αυτός έχει ένα όνομα: «Υπόγειο δίκτυο». Το Υπόγειο Δίκτυο ήταν ένα δίκτυο από μυστικά περάσματα, δρόμους και ασφαλή σπίτια, που χρησιμοποιούνταν από τους σκλάβους για να δραπετεύσουν προς τις ελεύθερες Πολιτείες ή προς τον Καναδά ή και γι’ αλλού. Είχε μεγάλη εξάπλωση στις αρχές μέχρι και στα μέσα του 19ου αιώνα, και υπολογίζεται ότι έσωσε τη ζωή κοντά εκατό χιλιάδων σκλάβων.

Σημαντικές μορφές όπως η ακτιβίστρια Χάριετ Τάμπμαν ή τα αδέρφια Γουίλιαμ και Πίτερ Στιλ, σώθηκαν μέσα από το Υπόγειο Δίκτυο και συνέλεξαν χιλιάδες ιστορίες πρώην σκλάβων.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γραφτεί βιβλία, έχουν γίνει μελέτες, κι έχουν γίνει ταινίες που καταδεικνύουν τη μεγάλη σημασία του Υπόγειου Δικτύου, τόσο στην πράξη, όσο και στο φαντασιακό των σκλαβωμένων μαύρων. Σημαντικές μορφές όπως η ακτιβίστρια Χάριετ Τάμπμαν ή τα αδέρφια Γουίλιαμ και Πίτερ Στιλ, σώθηκαν μέσα από το Υπόγειο Δίκτυο και συνέλεξαν χιλιάδες ιστορίες πρώην σκλάβων. Παίζουν κομβικό ρόλο στο μυθιστόρημα, καθώς αυτό εξελίσσεται από τα χωράφια της Βιρτζίνια στις μητροπόλεις του Βορρά, όπου ήδη πνέει ο αέρας της ελευθερίας και της ελπίδας. Έστω κι αν αυτός ο αέρας, για ένα παιδί της εξοχής όπως ο Χάιραμ, είναι αποπνιχτικός.

Η δύναμη της λογοτεχνίας στην κατανόηση της Ιστορίας

Βλέπουμε και σήμερα, με τα όσα γίνονται κάθε τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, ότι οι πληγές που άνοιξαν εκείνα τα χρόνια δεν έχουν επουλωθεί ακόμη. Ένας από τους τρόπους να χτυπηθεί το κακό στις ρίζες του είναι η γνώση και η κατανόηση της Ιστορίας.

Σπουδαίες ταινίες όπως το 12 χρόνια Σκλάβος του Στηβ ΜακΚούιν ή το Τζάνγκο του Κουεντίν Ταραντίνο, καθώς και πολλά ντοκιμαντέρ όπως το βραβευμένο «Δεν είμαι ο Νέγρος σου» του Ραούλ Πεκ, αποκαλύπτουν νέες όψεις της ιστορίας, τη βάφουν με τα πραγματικά της χρώματα, μας σοκάρουν και μας κάνουν κοινωνούς της.

ikaros o xoreutis tou nerouΣε αυτήν την προσπάθεια, η λογοτεχνία διαθέτει ξεχωριστή δύναμη. Μας βγάζει από τον παθητικό ρόλο του θεατή και μας βάζει στη θέση του ήρωα – στο μυαλό και στην ψυχή αυτών των ανθρώπων.

Διαβάζοντας το μυθιστόρημα Ο Χορευτής του νερού, ένιωσα πως δεν γνωρίζω τίποτε για την ιστορία της σκλαβιάς. Μου άνοιξε μια πόρτα σε κάτι βαθύτερο, κι ένιωσα όχι μονάχα λύπη, αλλά κυρίως σεβασμό. Και κάτι ακόμη: θαυμασμό.

Θαυμασμό για το ήθος, την κουλτούρα, τα τραγούδια και τους χορούς, την ευφυΐα των αλλοτινών σκλάβων και των σημερινών απογόνων τους.

Ο Χορευτής του νερού, του Τα-Νεχάσι Κόουτς, στην ευρηματική και ευχάριστη στην ανάγνωση μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος. Είναι ένα μυθιστόρημα που δεν σε αφήνει να το αφήσεις, καθώς συμπλέκει τον σκληρό ρεαλισμό με μαγικά στοιχεία, βγαλμένα θα έλεγες από τα βάθη της Αφρικής. Ένα μυθιστόρημα που εγγράφεται στην παράδοση των σημαντικών λογοτεχνικών έργων της μαύρης Αμερικής, όπως είναι τα βιβλία των παλιότερων Τζέιμς Μπόλντουιν, Ραλφ Έλισον και Τόνι Μόρισον, που σήμερα εκδίδονται και διαβάζονται ξανά, με αυξημένο ενδιαφέρον.


 * Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Αφαίας και Τελαμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ