john fante

Για το αφήγημα του Τζον Φάντε [John Fante] «Το όργιο – Μια παιδική νουβέλα» (μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα).

Του Μάνου Κοντολέων

Οι αμερικανοί συγγραφείς δεν μπορώ να πω πως είναι μια από τις αναγνωστικές αδυναμίες μου. Αλλά υπάρχουν κάποιοι που πραγματικά με έχουν κάνει δέσμιο της γραφής τους. Το μυθιστόρημα του Τζον Φάντε Ρώτα τη σκόνη (μτφρ. Γιάννης Λιβαδάς, εκδ. Μεταίχμιο) ήταν για κάποια χρόνια ξεχασμένο στη βιβλιοθήκη μου. Κι ήταν μέσα σε αυτόν τον Αύγουστο που καθώς δεν υπήρχαν πολλά αδιάβαστα για να επιλέξω, αποφάσισα να γνωρίσω αυτόν τον συγγραφέα που στην ουσία ανήκε στη γενιά του πατέρα μου.

Ο Φάντε (1909 – 1983) έγραψε μέσα στο δυσοίωνο κλίμα της οικονομικής ύφεσης στις ΗΠΑ, που ξεκίνησε το 1929. Και αυτόν τον σκληρό περίγυρο περιγράφει στα βιβλία του. Άργησε να αναγνωριστεί, αλλά σήμερα διδάσκεται στα Πανεπιστήμια. Ξεκινώντας, λοιπόν, από το Ρώτα τη σκόνη αναζήτησα και άλλα του βιβλία στα ελληνικά. Το πλέον πρόσφατο έχει τον τίτλο Το όργιο (μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα), το οποίο μαζί με το επίσης μεταφρασμένο στα ελληνικά Ο σκύλος μου ο ηλίθιος (μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα) είχαν κυκλοφορήσει δύο χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα, κάτω από τον ενιαίο τίτλο West of Rome. 

Ο Φάντε μέσα από τους κεντρικούς του ήρωες εξιστορεί την καθημερινότητα των περίπου σαραντάρηδων ανδρών, που εκείνα τα χρόνια της οικονομικής ύφεσης προσπαθούσαν να καταφέρουν να αποκτήσουν έστω και λίγα χρήματα και να πραγματοποιήσουν κοινωνική και οικονομική άνοδο, ώστε να αποδείξουν ότι είναι κι αυτοί ικανοί να φέρουν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά ενός άνδρα, έτσι όπως το αμερικάνικο όνειρο απαιτούσε.

Η αφήγηση του Φάντε διανθίζεται από σαρκασμό, αλλά και από απρόσμενη τρυφερότητα...

Η αφήγηση του Φάντε διανθίζεται από σαρκασμό, αλλά και από απρόσμενη τρυφερότητα – αυτή που μπορεί κανείς σαν ανιχνεύσει μέσα στις κρυφές γωνιές των εκπροσώπων του «ισχυρού» φύλου. Κάτι τέτοιο συμβαίνει στο Ρωτά τη σκόνη και στο Ο σκύλος μου ο Ηλίθιος. Παρομοίως και στο Όργιο.

Εδώ όμως υπάρχει ένα ιδιαίτερο στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτή τη νουβέλα: η εξιστόρηση των γεγονότων γίνεται από ένα δωδεκάχρονο περίπου αγόρι. Ο πατέρας του είναι εργολάβος οικοδομών, εργάζεται σκληρά και με τιμιότητα, συμπεριφέρεται σωστά στους άλλους τεχνίτες που χρησιμοποιεί και έχει μια πιο στενή φιλική σχέση με ένας από αυτούς, που όμως λόγω του κάπως εκτός κοινωνικής νόρμας χαρακτήρα του, δεν είναι αποδεκτός από τη γυναίκα του – μια σύζυγο με θρησκευτικές προκαταλήψεις και συμβατικά όνειρα: τρία παιδιά, γεμάτο τσουκάλι και κάθε Κυριακή στην εκκλησία.

Ο γιος βοηθά τον πατέρα στις οικοδομές, μαθαίνει να κερδίζει μόνος του το χαρτζιλίκι του, αλλά παράλληλα μυείται και στις σχέσεις που συνδέουν τους άντρες μεταξύ τους. Κι όσο κι αν –επηρεασμένος από τη μητέρα του– ο στενός φίλος του πατέρα του του είναι αντιπαθητικός, δεν μπορεί παρά και να έλκεται από τη σχέση των δυο ανδρών. Μια σχέση που δείχνει πως θέλει να αμφισβητήσει έναν προκαθορισμένο τρόπο σκέψης και ιδεών. Μια σχέση που μοναχά άνδρες μπορούν να βιώσουν.

Ένας από τους συνεργάτες του πατέρα του –τύπος επίσης γοητευτικός καθώς κανείς δεν ξέρει πού σταματάνε οι ονειροφαντασίες του πού αρχίζουν οι αλήθειες του– χαρίζει στον πατέρα ένα παρατημένο ορυχείο χρυσού. Και ξαφνικά εισβάλει μέσα στην τυποποιημένη οικογενειακή ζωή του μικρού η ανατροπή. Ο πατέρας του, κάθε σαββατοκύριακο, μαζί με τον στενό του φίλο, εξαφανίζονται προς τη μεριά που είναι το ορυχείο και μετά από δυο μέρες γυρνάνε ξεθεωμένοι, μεθυσμένοι, δυο άνδρες που κρύβουνε ή ζήσανε ένα απαγορευμένο μυστικό.

Ο Φάντε με γλώσσα κοφτή, χρησιμοποιώντας με μαεστρία τον τρόπο όρασης ενός παιδιού, φέρνει στα όριά της μια κριτική ματιά και αποδομεί στερεότυπα, την ίδια ώρα που σπαράζει για εκείνους που τα είχαν πιστέψει.

Ο μικρός απαιτεί να τον πάρουν μια φορά μαζί τους. Κι όταν αυτό θα συμβεί θα ανακαλύψει πως το ορυχείο ήταν μια πρόφαση για να αφήσουν οι δυο άντρες ελευθέρους τους εαυτούς τους να ζήσουν μια ζωή δίχως νόρμες καθωσπρεπισμού και παράλληλα να απολαμβάνουν μια φτηνή, ίσως και χυδαία ερωτική σχέση με μια γυναίκα που σε τίποτε δεν θυμίζει την απόλυτα αυτοελεγχόμενη μητέρα του.

doma fante orgioΗ αποκάλυψη για το αγόρι σοκαριστική. Αλλά το ίδιο σοκαριστική και για τους δυο άντρες, η εικόνα του ίδιου τους του εαυτού, έτσι όπως έχει σχηματιστεί στα μάτια του παιδιού. Διάψευση μιας ζωής ή επιβεβαίωση μιας φτηνής ουτοπίας;

Ο Φάντε με γλώσσα κοφτή, χρησιμοποιώντας με μαεστρία τον τρόπο όρασης ενός παιδιού, φέρνει στα όριά της μια κριτική ματιά και αποδομεί στερεότυπα, την ίδια ώρα που σπαράζει για εκείνους που τα είχαν πιστέψει.

Σπάνια συναντά κανείς μια τόσο ειλικρινή όσο και πικρή απεικόνιση του ανδρικού προτύπου την ώρα της πτώσης του. Και αφήνει χωρίς απάντηση το πώς αυτό το διαψευσμένο πρότυπο θα λειτουργήσει στην διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού που οδεύει προς την ενηλικίωση.

«Πήγα κλαίγοντας δίπλα στη σόμπα κι άρχισα να ψαχουλεύω σα σκύλος ανάμεσα στα ξύλα μέχρι που βρήκα μια βέργα κι άρχισα να χτυπάω με τη βέργα τον Φρανκ. Είδα αίμα να βγαίνει απ΄τη μύτη του και συνέχισα να τον χτυπάω. Τον χτύπησα στα μάτια, τα μάγουλα, στ΄ αυτιά, η σάρκα του άνοιξε, κι εκείνος καθόταν ασάλευτος, δεν κουνιόταν, μόνο στο τέλος είπε: “Αρκετά”. Και πήρε τη βέργα και την έσπασε και την έριξε στη σόμπα και σκούπισε το αίμα με το πουκάμισό του. Είχε αρχίσει να ξημερώνει, όταν πήραμε το δρόμο για το σπίτι». (σελ. 84)

Ο Θάνος Σαμαρτζής, έχοντας ήδη μεταφράσει και το Ο σκύλος μου ο Ηλίθιος κινείται με άνεση στη γραφή του Φάντε και τη μεταφέρει αποτελεσματικά στη γλώσσα μας.


Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα για εφήβους «Ο άλλος» (εκδ. Πατάκη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

«2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική) – Κάνοντας τα μηνύματα του πλανήτη προσωπική υπόθεση

Το «2071» του Ντάνκαν ΜακΜίλλαν [Duncan Macmillan] παρουσιάζεται στο θέατρο Σταθμός σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Φωτογραφίες: © Σπύρος Περδίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το 2071, η σημαντική διάλεξη του...

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

«Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» του Γουόλτερ Άιζακσον (κριτική) – Μια αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία

Για το βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον [Walter Isaacson] «Elon Musk: Η επίσημη βιογραφία» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κλειδάριθμος).

Γράφει ο  Διονύσης Μαρίνος

Πριν από λίγες ημέρες ο ...

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Το ζοφερό «Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά, στη Στέγη (κριτική)

Ο Δημήτρης Καραντζάς σε συνεργασία με την Γκέλυ Καλαμπάκα, έγραψε και σκηνοθέτησε «Το Σπίτι», την πρώτη του παράσταση έπειτα από δώδεκα χρόνια, ύστερα από ανάθεση της Στέγης για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου έργου. «Το Σπίτι» παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Τετάρτη - Κυριακή μέχρι και τις 19 Νοεμβρίου. Φωτο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ