vladimir nabokov kentriki

Για το μυθιστόρημα του Vladimir Nabokov «Σκοτεινό αδιέξοδο» (μτφρ. Άρης Δικταίος, εκδ. Αγγελάκη).

Του Διονύση Μαρίνου

Δακτυλικά αρπίσματα πάνω σε νεανικό σώμα. Νόθοι πόθοι που δεν μπορούν να κρυφτούν. Άδολη εγκαρδιότητα που συντρίβεται από την απαθή γοητεία ενός κοριτσιού που από καιρό έχει χάσει την λούστρο της παρθενίας της και ως κλασικό παλιοκόριτσο (για να θυμηθούμε λίγο και τον τίτλο ενός βιβλίου του Μάριο Βάργκας Γιόσα) ραίνει τον φτωχό ερωτιδέα της με τα μάγια της αμαρτωλής λαγνείας. Τι άλλο ήταν, άραγε, η λιβιδινική Λολίτα (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Πατάκη) του Ναμπόκοφ από μια σπάνια πεταλούδα –αν μη τι άλλο ήξερε πολύ καλά από δαύτες, ο λεπιδοπτερολόγος Βλαντιμίρ–, που, πριν χαθεί και σβήσει, έχει πάρει όλο το αίμα από τη ζωή του Χάμπερτ Χάμπερτ. 

Εκ των υστέρων αποδεικνύεται πως αυτό το σπινθηροβόλο, πλην ανίερο για την εποχή του, βιβλίο βρισκόταν εν σπέρματι μέσα στον Ναμπόκοφ και επωαζόταν για χρόνια. Αρκεί να σκεφτούμε πως τα γυμνάσματα της Λολίτας τα βρίσκουμε είκοσι και κάτι χρόνια πριν αυτή εκδοθεί, στο μυθιστόρημα Camera Obscura (αρχικά γραμμένο στα ρωσικά) και εν συνεχεία σε νέα μετάφραση –από τον ίδιο τον Ναμπόκοφ– και με κάποιες αλλαγές στο Γέλιο στο σκοτάδι (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα). To έργο ολοκληρώθηκε το 1933 και η πρώτη αγγλική μετάφραση είδε το φως της δημοσιότητας το 1936 από τον εκδοτικό οίκο Hutchinson. Σε εκείνη την έκδοση, δε, η υπογραφή του συγγραφέα ήταν «Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ-Σίριν» (V. Sirin ήταν το ψευδώνυμό του). Ωστόσο, το μεταφραστικό αποτέλεσμα ήταν τόσο απογοητευτικό που ο τελειομανής Ναμπόκοφ το μετέφρασε εκ νέου και το επανεξέδωσε το 1938 με νέο τίτλο (Γέλιο στο σκοτάδι) και αλλαγές σε κάποια από τα ονόματα και την εξέλιξη της πλοκής. Λογικό, καθώς η ιστορία είχε αρκετά στοιχεία από πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα.

Να γιατί αυτή τη στιγμή έχουμε στα ελληνικά δύο εκδόσεις της ιδίας ιστορίας. Το Σκοτεινό αδιέξοδο (μτφρ. Άρης Δικταίος, εκδ. Αγγελάκη) θα έλεγε κανείς πως είναι το αρχικό σχεδίασμα του Ναμπόκοφ, έτσι όπως πρωτοφαντάστηκε την ιστορία ενός διανοούμενου εμπόρου τέχνης, του Κρέτσμαρ (στη νεότερη εκδοχή ονομάζεται Αλμπίνους), που τυφλώθηκε από τον έρωτα, ο οποίος είχε το πρόσωπο της δεκαεξάχρονης Μάγδας (Μαργκότ στην μετέπειτα εκδοχή). Τη γνωρίζει ως ταξιθέτρια σε έναν κινηματογράφο και η συνάντησή της αποδείχθηκε το πιο βαρύ πεπρωμένο της ζωής της. Η παρουσία της στη ζωή του θα είναι καταλυτική και καταστροφική.

Το Σκοτεινό αδιέξοδο θα έλεγε κανείς πως είναι το αρχικό σχεδίασμα του Ναμπόκοφ, έτσι όπως πρωτοφαντάστηκε την ιστορία ενός διανοούμενου εμπόρου τέχνης, του Κρέτσμαρ, που τυφλώθηκε από τον έρωτα, ο οποίος είχε το πρόσωπο της δεκαεξάχρονης Μάγδας.

Η Μάγδα μοιάζει άδολη, ανεκτίμητα αδέξια, σχεδόν κενή περιεχομένου, για να αποδειχθεί συν τω χρόνω υπολογίστρια, κυνική και ποικιλοτρόπως αριβίστρια. Θα καταφέρει με τα φλογερά θέλγητρά της να τραβήξει τον Κρέτσμαρ από τη γυναίκα του και το παιδί τους. Κανένα ηθικό έρμα δεν θα την συγκρατήσει, καμία λογική δεν θα καταφέρει να βάλει τέρμα σ’ αυτή την παραφορά που θα ξεπεράσει όλες τις κόκκινες γραμμές και θα ποδοπατήσει κάθε έννοια αξιοπρέπειας και ανθεκτικότητας (σωματικής και πνευματικής) που τυχόν διέθετε ο Κρέτσμαρ πριν τη γνωρίσει.

Ο Ναμπόκοφ δεν λυπάται καθόλου τον Κρέτσμαρ, τον αφήνει να κυλιστεί στο βούρκο του άνομου πάθους, τον στροβιλίζει σε έναν κυκλωτικό χορό φωτιάς, οδύνης και καταστροφής. Τον αφήνει, εντέλει, έκθετο, μόνο και ολότελα καθημαγμένο. Και σε τι περιπέτειες δεν τον βάζει. Όταν πεθαίνει το παιδί του, εκείνος παραμένει προσκολλημένος στην ποδιά της Μάγδας. Όταν θα καταλάβει πως ο παλαιός γνωστός (και όχι μόνο) της αγαπημένης του, Ρόμπερτ Χορν, έχει επανακάμψει στη ζωή της και μαζί απεργάζονται ένα σχέδιο με εκείνον στο ρόλο του θύματος, η απόφασή του να εκδικηθεί θα συγκρουστεί στον τοίχο του πεπρωμένου. Σε ένα ατύχημα με το αυτοκίνητο θα χάσει την όρασή του και τότε, τυφλός κατά κυριολεξία (με δεδομένο πως πριν από το ατύχημα ήταν ηθικά τυφλός) θα γίνει το άθυρμα της Μάγδας και του εραστή της.

Όχι, δεν υπάρχει καμία ελπίδα ανάσχεσης. Καμία πιθανότητα να δοθεί άφεση στον Κρέτσμαρ για τα αμαρτήματα της καρδιάς και της σάρκας. Ο Ναμπόκοφ θα τον φτάσει στα όριά του και με μια καθοριστική σπρωξιά προς το κενό που κείται μπροστά του, θα τον ρίξει να πέσει κατακόρυφα. Το τέλος του Κρέτσμαρ θα είναι οδυνηρό. Ούτε καν ο αδελφός της γυναίκας του, που θα εμφανιστεί μπροστά του ως πιθανός deus ex machina, δεν θα σταθεί ικανός να αναστρέψει την εις βάρος του κατάσταση και να τον γλιτώσει από το βάρος της μοίρας που έχει επικαθίσει στις πλάτες του.

Ο Ναμπόκοφ είναι μια κλασική περίπτωση συγγραφέα που, θαρρείς, γεννήθηκε έτοιμος, που δεν χρειάστηκε να περάσει από πολύχρονη περίοδο μαθητείας για να φτάσει στο επίπεδο της ωριμότητας.

Μπορεί το εύρος της Λολίτας να είναι μεγαλύτερο και ο Χάμπερτ Χάμπερτ πολύ πιο «ευρύς» ήρωας ως προς τις εσωτερικές δονήσεις του, ωστόσο δεν γίνεται να παραγνωρίσει κανείς πως ο Κρέτσμαρ (Αλμπίνους) κουβαλάει όλες τις ποιότητες ενός τραγικού ήρωα. Μόνο που ο παιγνιώδης Ναμπόκοφ δεν αφήνει σε ησυχία ούτε τους αναγνώστες, καθώς δεν τους μεταφέρει μόνο τους δραματικούς τόνους της ιστορίας (προφανείς το δίχως άλλο), αλλά διασπά το δεδομένο της τραγικής σύμβασης με τον υποδόριο σαρκασμό που εμφυτεύει στην πλοκή.

aggelaki nabokov skoteino adieksodoΈπειτα από τόσα χρόνια που έχει εκδοθεί το εν λόγω μυθιστόρημα δεν έχει νόημα να σημειώσουμε αν το Camera Obscura είναι υποδεέστερο του Γέλιου στο σκοτάδι. Μια παράλληλη ανάγνωση θα μας πείσει: προφανώς ο Ναμπόκοφ μέσα σε διάστημα ολίγων χρόνων που πέρασαν από την πρώτη εκδοχή έως τη δεύτερη, μπόρεσε να κάνει κάποιες αλλαγές –όχι άνευ σημασίας–, ωστόσο, είτε έτσι είτε αλλιώς, το αποτέλεσμα είναι αρκούντως πλούσιο και αισθητικά άρτιο και στις δύο περιπτώσεις.

Έχουμε στα χέρια μας ένα έργο που θαυμάζεται για την ευθύτητα των σκοπών του, για τη λαμπικαρισμένη γλώσσα του και για το πυρίκαυστο θέμα του. Είναι τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του Ναμπόκοφ, η περίοδος που βρίσκεται ακόμη στο Βερολίνο. Όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, τα κατοπινά χρόνια θα μεταβεί στις ΗΠΑ και εκεί θα αρχίσει η μεστή περίοδος της συγγραφικής του πορείας. Τούτο, όμως, δεν σημαίνει πως αυτά τα πρώτα έργα δεν μπορούν να θαυμαστούν για την αρτιότητά τους. Ο Ναμπόκοφ είναι μια κλασική περίπτωση συγγραφέα που, θαρρείς, γεννήθηκε έτοιμος, που δεν χρειάστηκε να περάσει από πολύχρονη περίοδο μαθητείας για να φτάσει στο επίπεδο της ωριμότητας.

Η παρούσα έκδοση φέρει τη μετάφραση του ποιητή Άρη Δικταίοιυ που από τη δεκαετία του ’50 και για τριάντα περίπου χρόνια ασχολήθηκε ενεργά και με τη μετάφραση σημαντικών έργων. Εν προκειμένω, η συγκεκριμένη μετάφραση μάς έρχεται από το μακρινό 1960. Σαφώς, στέκεται, αντέχει στον χρόνο, αλλά επειδή πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από τότε, μια αναθεώρηση θα ήταν χρήσιμη.


* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τέντωσε το χέρι του κι άρχισε να προχωρεί με το πιστόλι μπροστά του, προσπαθώντας να προκαλέσει έναν αποκαλυπτικό θόρυβο. Το ένστικτό του του έλεγε, άλλωστε, πως η Μάγδα βρισκόταν κάπου κοντά στις μινιατούρες, από ΄κει ερχόταν μια πολύ ελαφριά, νοτερή, αρωματισμένη και δηλητηριώδης ριπή, κάτι που έτρεμε όπως η θερινή αύρα. Ξαφνικά ξεχώρισε ένα μικρό τρίξιμο. Να τραβήξει; Όχι, είναι πολύ νωρίς. Πρέπει να πλησιάσει περισσότερο. Έσπρωξε το τραπέζι και σταμάτησε. Η δηλητηριασμένη χλιαρότητα άλλαζε θέση, μα εκείνος δεν είχε συλλάβει τον θόρυβο αυτής της κίνησης εξαιτίας του πάταγου που έκαναν τα δικά του βήματα. Ναι, τώρα βρισκόταν πιο αριστερά, κοντά στο παράθυρο. Έπρεπε να κλείσει την πόρτα πίσω του. Τότε θα ήταν πιο ελεύθερος, μα δεν υπάρχει κλειδί».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

«Η πρόποση» του Φαμπρίς Καρό (κριτική) – Ένα οικογενειακό γεύμα και άλλα δεινά

Για το μυθιστόρημα του Φαμπρίς Καρό [Fabrice Caro] «Η πρόποση» (μτφρ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Ίκαρος). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από τη βασισμένη στο βιβλίο ταινία «Le discours» (2020). 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Λάνα Μπάστασιτς: «Στο βιβλίο μου, η Βοσνία θυμίζει τη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ»

Σε συνέντευξή της στο American Booksellers Association, η Βόσνια συγγραφέας Lana Bastašić μίλησε για το βιβλίο της «Πιάσε το λαγό», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Ισμήνης Ραντούλοβιτς.

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ