paul auster

Για το βιβλίο του Paul Auster «Ημερολόγιο του χειμώνα» (μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου, εκδ. Μεταίχμιο).

Της Νίκης Κώτσιου

Θραυσματικές αυτοβιογραφικές αφηγήσεις από μια ολόκληρη ζωή συνθέτουν το Ημερολόγιο του χειμώνα του Πολ Όστερ (επανακυκλοφορεί από τις εκδ. Μεταίχμιο σε μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου, για την οποία έλαβε το «Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης» της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας για το 2015). Το Ημερολόγιο ξεδιπλώνεται χειμαρρώδες και αναδεικνύει εμβληματικά περιστατικά από τον βίο και την πολιτεία του διαπρεπούς Αμερικανού συγγραφέα. Φημισμένος για τις ευρηματικές μεταμυθοπλασίες του και τα μεταμοντέρνα τεχνάσματά του, ο Πολ Όστερ επιχειρεί εδώ να συνθέσει τα απομνημονεύματά του με καινοτομία στη γραφή και στο ύφος, όπως άλλωστε θα ταίριαζε σε έναν φιλέρευνο συγγραφέα με έντονη ροπή στον πειραματισμό και την ανατροπή.

Σε δεύτερο πρόσωπο

Η αυτοβιογραφική αφήγηση σε δεύτερο ενικό πρόσωπο δημιουργεί μια πρωτόγνωρη αίσθηση καθώς ξετυλίγεται το Ημερολόγιο του χειμώνα. Μέσα σε μια συνθήκη όπου συγγραφέας, αφηγητής και πρωταγωνιστής είναι πάντα το ίδιο πρόσωπο, ο αφηγητής απευθύνεται στον πρότερο εαυτό του και ανακαλεί τις βιωμένες εμπειρίες του. Ιδωμένος από την απόσταση που δημιουργεί ο χρόνος, ο πρότερος εαυτός γίνεται ένας άλλος, μια διαφορετική οντότητα στην οποία απευθύνεται ο αφηγητής. Διευκολύνοντας την αποστασιοποίηση χωρίς όμως να ακυρώνει την ταύτιση, η τεχνική αυτή προσφέρεται για τη διαχείριση και την ανασύνθεση τραυματικών εμπειριών, που το υποκείμενο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο (το σοβαρο τροχαίο, ο απροσδόκητος θάνατος της μητέρας), ενώ συγχρόνως επιτυγχάνεται εντονότερη αίσθηση αμεσότητας.

Δημιουργείται έτσι ένας υπόγειος διάλογος μεταξύ τωρινού και παρελθοντικού εαυτού καθώς οι εμπειρείες επανεξετάζονται υπό το πρίσμα του παρόντος, με μια ήρεμη αποστασιοποίηση που δημιουργεί κλίμα ασφάλειας και ψυχραιμίας. Η χρήση ενεστώτα κατά την ανασύνθεση του παρελθόντος μειώνει και γεφυρώνει τη χρονική απόσταση, ενώ το υποκείμενο συγκροτείται μέσ’ από τις διεργασίες της μνήμης και τη σχέση του με το χρόνο.

Μέσα σε μια συνθήκη όπου συγγραφέας, αφηγητής και πρωταγωνιστής είναι πάντα το ίδιο πρόσωπο, ο αφηγητής απευθύνεται στον πρότερο εαυτό του και ανακαλεί τις βιωμένες εμπειρίες του.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί αυτό τον εσωτερικό διάλογο και μετέχει στη «διαπραγμάτευση» που γίνεται. Η απεύθυνση σε δεύτερο ενικό πρόσωπο τον καλεί ενίοτε να ταυτιστεί με τα αφηγούμενα. Ο αφηγητής υπεισέρχεται σε πανανθρώπινα θέματα που αφορούν συνολικά την ανθρώπινη μοίρα οπότε ο αναγνώστης έχει πολλές πιθανότητες να βρει τον εαυτό του να καθρεφτίζεται σε περιστάσεις και συγκυρίες οικουμενικής εμβέλειας.

Παιδικά χρόνια, εφηβεία, πρώτοι έρωτες, νεανικά σκιρτήματα, έγγαμη ζωή, απώλεια γονέων είναι μερικά από τα κεφάλαια που συνθέτουν τον κορμό αυτής της ξεκάθαρα αυτοβιογραφικής αφήγησης, που όμως αγγίζει και αφορά τον καθένα. Ήδη με την εναρκτήρια παράγραφο, ο συγγραφέας επιχειρεί να εμπλέξει και τον αναγνώστη σε όσα πρόκειται να ακολουθήσουν κάνοντας μια πανανθρώπινη διαπίστωση:

«Θαρρείς ότι αυτό δεν θα σου συμβεί ποτέ, ότι δεν μπορεί να συμβεί σ’ εσένα, ότι είσαι το μοναδικό άτομο στον κόσμο στο οποίο τίποτε απ΄ αυτά τα πράγματα δεν θα συμβεί ποτέ. Κι έπειτα, το ένα μετά το άλλο, αρχίζουν να σου συμβαίνουν τα πάντα, κατά τον ίδιο τρόπο που συμβαίνουν σε οποιονδήποτε άλλο».

Ο κεντρικός ρόλος του σώματος

Ο Όστερ αρχίζει να γράφει το Ημερολόγιο του χειμώνα το 2011, σε ηλικία 64 ετών και το ολοκληρώνει δύο χρόνια μετά. Η έννοια της σωματικότητας είναι κεντρική στο βιβλίο. Το σώμα γίνεται ο αποδέκτης των κορυφαίων εμπειριών που συνδέονται με τη ζωή και τον εαυτό, το σώμα έρχεται σ’ επαφή με τον έξω κόσμο και πάνω του αποτυπώνονται ανάγλυφα κορυφαίες στιγμές από την ανθρώπινη περιπέτεια. Ο συγγραφέας παρουσιάζει τις ουλές και τα σημάδια του, ανασυνθέτει τις συγκρούσεις του με τον κόσμο και αναδεικνύει το σώμα σε πρωταρχικό στοιχείο της υποκειμενικότητας.

«Σωματικές απολαύσεις και σωματικοί πόνοι. Σεξουαλικές απολαύσεις πρωτίστως και κυρίως, αλλά και η απόλαυση του φαγητού και του ποτού, η απόλαυση ενός καυτού μπάνιου, να βυθίζεις το γυμνό σου σώμα μέσα στο νερό, να ξύνεσαι επειδή έχεις φαγούρα, να φτερνίζεσαι και να κλάνεις, να περνάς μια παραπάνω ώρα στο κρεβάτι, να στρέφεις το πρόσωπό σου στον ήλιο ένα ζεστό απόγευμα στα τέλη της άνοιξης και να νιώθεις τη ζέστη να απλώνεται στο δέρμα σου. Αναρίθμητες στιγμές, να μην έχει περάσει ούτε μέρα χωρίς μια στιγμή ή κάποιες στιγμές σωματικής απόλαυσης κι ωστόσο οι πόνοι να είναι αναμφίβολα πιο επίμονοι και ανυπάκουοι...»

metaixmio auster imerologio tou chimonaΟ Όστερ δεν διστάζει να φανερώσει την ανησυχία του για όσα συνεπάγεται και φέρνει μαζί της η τρίτη ηλικία επιμένοντας στην έννοια της θνητότητας και την αίσθηση εγγύτητας με τον επικείμενο θάνατο. Το σώμα που τώρα πάσχει, ενώ πριν ήταν ακμαίο και θαλερό, η σκιά της αρρώστιας και της αδυναμίας που διαρκώς επικρέμαται σαν ακαθόριστη απειλή, οι απολογισμοί πεπραγμένων και η ενατένιση της ζωής που φεύγει αμετάκλητα συνθέτουν μια νέα πραγματικότητα, σωματική και ψυχική, και επιβάλλουν έναν διαφορετικό ρυθμό και μια άλλη αντίληψη των πραγμάτων.

Η αναπόφευκτη απώλεια των οικείων, γονιών αλλά και συνομιλήκων, εισάγουν σε μια καινούρια τάξη πραγμάτων που υπακούει σε σκληρές, αδήριτες αναγκαιότητες, πέρα από κάθε έλεγχο. Συγχρόνως, οι ίδιες αυτές απώλειες που ενσκήπτουν ξαφνικά και αναστατώνουν δυσάρεστα, υπαγορεύουν αποτιμήσεις και αξιολογήσεις, ικανές να σαρώσουν βολικές βεβαιότητες και, μέχρι πρότινος, αυτονόητες παραδοχές. Ο κόσμος αρχίζει να απορρυθμίζεται σιγά-σιγά καθώς εισβάλλει το φάσμα του θανάτου, που φάνταζε άλλοτε μακρινό και απίθανο. Ωστόσο, οι δυνατοί ανθρώπινοι δεσμοί είναι πάντα το ισχυρό αντίβαρο, που προστατεύει από την κατάρρευση.

Βαθιά εξομολογητικό, ειλικρινές και ανθρώπινο, το Ημερολόγιο του χειμώνα είναι μια καλειδοσκοπική ανασκόπηση της ζωής μέσ’ από τη φυσική ιστορία του σώματος και συγχρόνως ένα συγκινητικό κείμενο για τα γηρατειά και τη φθορά.

Βαθιά εξομολογητικό, ειλικρινές και ανθρώπινο, το Ημερολόγιο του χειμώνα είναι μια καλειδοσκοπική ανασκόπηση της ζωής μέσ’ από τη φυσική ιστορία του σώματος και συγχρόνως ένα συγκινητικό κείμενο για τα γηρατειά και τη φθορά. Η διαδρομή των αισθημάτων και των συναισθημάτων, η αδιάκοπη εναλλαγή πόνου και ηδονής, χαρτογραφούν το πέρασμα του χρόνου συνθέτοντας μια ζωντανή εικόνα, όπου ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει στοιχεία από τον δικό του ξεχωριστό εαυτό.


* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ