ta makaria xronia

Για το μυθιστόρημα της Fleur Jaeggy «Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Άγρα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Η Αρκαδία της αρρώστιας»: Με τούτη τη φράση, στην αρχή αρχή κιόλας στα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας, χαρακτηρίζει η ιταλόφωνη Ελβετίδα συγγραφέας Φλερ Γιέγκυ το οικοτροφείο θηλέων στο Άππεντσελ όπου η δεκατετράχρονη ηρωίδα του μυθιστορήματος περνά τα χρόνια της εφηβείας της, μ’ ένα άλλο οικοτροφείο, Γαλλίδων καλογραιών, να έχει προηγηθεί κι ένα ακόμα να έπεται.

«Ήταν φανερό πως έπρεπε να περάσω τα καλύτερά μου χρόνια στο οικοτροφείο. Από τα οχτώ ως τα δεκαεφτά».

Υπάρχει ένας αδύναμος πατέρας, μια μητέρα στη Βραζιλία – πιο πολύ απουσίες παρά παρουσίες. Η ζωή στο οικοτροφείο είναι ασφυχτική, οι κανόνες αυστηροί και η τήρησή τους απαρέγκλιτη:

«Η επιθεώρηση γινόταν το πρωί, όλες οι ντουλάπες ανοίγονταν: Οι στοίβες από τα εσώρουχα και τα διπλωμένα πουλόβερ μας έπρεπε να έχουν την όψη ενός τείχους»

Μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα «αγνής ακολασίας»∙ καταπνιγμένου ερωτισμού που εκδηλώνεται σε βωβούς έρωτες ανάμεσα στις κοπέλες – στον έρωτα της ηρωίδας για την απόμακρη και φαινομενικά τέλεια, δεκαπεντάχρονη Φρεντερίκ∙ έναν έρωτα που στην αρχή μένει ανανταπόδοτος και κατόπιν κουφοκαίει κάτω από μια φιλία∙ έναν έρωτα που στο περιβάλλον του οικοτροφείου, «τυλιγμένο σ’ έναν άνεμο υπόγειο» όπου «η ζωή σάπιζε, ή αναγεννιόταν», έχει κάτι που σχεδόν αγγίζει τη νεκροφιλία.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία.

Και, πράγματι, όλο το αφήγημα της Γιέγκυ διαπνέεται από μια εμμονή με τον θάνατο. Μέσ’ από το κείμενο, σταχυολογώ απλώς φράσεις: [για τη Φρεντερίκ]

«Ο τρόπος που εμφανιζόταν έκανε εντύπωση. Δεν είχε ούτε συγκίνηση ούτε ματαιοδοξία ούτε μετριοφροσύνη, λες και ακολουθούσε την ίδια τη σορό της».
«Ένα γράμμα, ένα ενθύμιο, ένα μαντιλάκι, ένα κλειδί. Το ντουλαπάκι, το μικρό αγαπημένο νεκροτομείο των σκέψεών μας».
[για μια μικρή νέγρα που φέρνει ο πατέρας της, Πρόεδρος αφρικανικού κράτους, στο οικοτροφείο] «Τραγούδησε ξεψυχισμένα, με μια φωνή που θαρρούσες πως δεν έβγαινε από το δικό της κορμί, μα από κάποιου που τον είχαν ξεθάψει… Η μικρή αφηνόταν στα χάδια της [της διευθύντριας] σαν πεθαμένη».
«Τα λόγια της Φρεντερίκ πέταξαν μακριά για να ενταφιαστούν».
«Τα καλλιγραφικά της γράμματα κοιμόντουσαν πάνω σε μια ταφόπλακα, μέσα στον χάρτινο τοίχο».
«Πάντοτε πρέπει να λέμε ευχαριστώ, ακόμα κι αν μας αρνούνται κάτι. Η καλή διαγωγή απαιτεί να ευχαριστείς με χαμόγελο. Μ’ ένα αναθεματισμένο χαμόγελο».

Κατά κάποιον τρόπο, υπάρχει μια φυσιογνωμία νεκροτομείου στα πρόσωπα των οικοτρόφων. Ή κάποια οσμή νεκροτομείου, ακόμα και στα πιο νέα και ελκυστικά κοριτσόπουλα. Μια διπλή εικόνα, ανατομική και αρχαία. Στη μία το κορίτσι τρέχει και γελάει, στην άλλη κείτεται σ’ ένα κρεβάτι, σκεπασμένο μ’ ένα σάβανο από δαντέλα. Κεντημένη από το ίδιο του το δέρμα.

Fleur Jaeggy

Η Φλερ Γιέγκυ γεννήθηκε στη Ζυρίχη και ζει στο Μιλάνο. Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Ο φύλακας άγγελος (1971), Τα υδάτινα αγάλματα (1980), Το δάχτυλο στο στόμα (1986), Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας (1989 – εκδ. Χατζηνικολή, 1995), Ο φόβος τ’ ουρανού (1994 – εκδ. Χατζηνικολή, 1998), Προλετέρκα (2001 – εκδ. Χατζηνικολή, 2004) και Είμαι ο αδελφός της ΧΧ (2016). Στις Εκδόσεις Άγρα έχει εκδοθεί επίσης ο τόμος διηγημάτων της Είμαι ο αδελφός της ΧΧ.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία, τη μικρή πόλη παραδίπλα, που μονάχα γέροι μοιάζει να την κατοικούν∙ και φράσεις όπως «Τα αντίο έχουν μακρινή καταγωγή και τα τοπία τα σκεπάζουν με ξερόχορτα και σκόνη», στην ουσία μικρά ποιήματα ή ποιητικά σπαράγματα, είναι διάσπαρτες σ’ όλο το κείμενο.

agra jaeggy ta makaria xroniaΜε προτάσεις λιγότερο κοφτές απ’ ό,τι στο μυθιστόρημα Προλετέρκα της Γιέγκυ, τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας είναι μολοντούτο εξίσου κοφτερά ή μπορεί κι ακόμα πιο πολύ∙ και, λιγότερο αινιγματικά απ’ όσο είναι τα διηγήματα στη συλλογή Είμαι ο αδελφός της ΧΧ, μολαταύτα είναι το ίδιο κρύφια.

Τα κείμενα της Γιέγκυ ασκούν μια περίεργη γοητεία. Δεν τη γνώριζα – τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας και Προλετέρκα είχαν κυκλοφορήσει ξανά από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, μα δεν τα ’χα διαβάσει. Διάβασα και τα τρία βιβλία εφέτος. Στον Σταύρο Παπασταύρου, νιώθω, βρήκαν τον ιδανικό τους μεταφραστή. Είναι ένας περίεργος κόσμος, αυτός της Γιέγκυ: ψυχρός, απόμακρος, περίκλειστος, πνιγερός, νεκρικά σιγηλός και βαθύτατα γοητευτικός παρ’ όλα αυτά (ή, μήπως, χάρη σ’ όλα αυτά, όπως αποστάζει την ατμόσφαιρα αυτού του κόσμου η ποιητική γραφίδα της Γιέγκυ;).

Και, κάτω από τη σιωπή και το αίνιγμα, καιροφυλακτεί η τρέλα. Η Φρεντερίκ (εξαρχής τρελή πίσω από τη φαινομενική της τελειότητα;) στο τέλος τρελαίνεται, αποπειράται να κάψει τη μητέρα της. Δεν υπάρχει τίποτε μακάριο σε τούτα τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η επιστολική νουβέλα, την οποία συνέγραψε με την Ελένη Κοφτερού, «Άρης» (εκδ. Κίχλη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ