ta makaria xronia

Για το μυθιστόρημα της Fleur Jaeggy «Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Άγρα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Η Αρκαδία της αρρώστιας»: Με τούτη τη φράση, στην αρχή αρχή κιόλας στα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας, χαρακτηρίζει η ιταλόφωνη Ελβετίδα συγγραφέας Φλερ Γιέγκυ το οικοτροφείο θηλέων στο Άππεντσελ όπου η δεκατετράχρονη ηρωίδα του μυθιστορήματος περνά τα χρόνια της εφηβείας της, μ’ ένα άλλο οικοτροφείο, Γαλλίδων καλογραιών, να έχει προηγηθεί κι ένα ακόμα να έπεται.

«Ήταν φανερό πως έπρεπε να περάσω τα καλύτερά μου χρόνια στο οικοτροφείο. Από τα οχτώ ως τα δεκαεφτά».

Υπάρχει ένας αδύναμος πατέρας, μια μητέρα στη Βραζιλία – πιο πολύ απουσίες παρά παρουσίες. Η ζωή στο οικοτροφείο είναι ασφυχτική, οι κανόνες αυστηροί και η τήρησή τους απαρέγκλιτη:

«Η επιθεώρηση γινόταν το πρωί, όλες οι ντουλάπες ανοίγονταν: Οι στοίβες από τα εσώρουχα και τα διπλωμένα πουλόβερ μας έπρεπε να έχουν την όψη ενός τείχους»

Μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα «αγνής ακολασίας»∙ καταπνιγμένου ερωτισμού που εκδηλώνεται σε βωβούς έρωτες ανάμεσα στις κοπέλες – στον έρωτα της ηρωίδας για την απόμακρη και φαινομενικά τέλεια, δεκαπεντάχρονη Φρεντερίκ∙ έναν έρωτα που στην αρχή μένει ανανταπόδοτος και κατόπιν κουφοκαίει κάτω από μια φιλία∙ έναν έρωτα που στο περιβάλλον του οικοτροφείου, «τυλιγμένο σ’ έναν άνεμο υπόγειο» όπου «η ζωή σάπιζε, ή αναγεννιόταν», έχει κάτι που σχεδόν αγγίζει τη νεκροφιλία.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία.

Και, πράγματι, όλο το αφήγημα της Γιέγκυ διαπνέεται από μια εμμονή με τον θάνατο. Μέσ’ από το κείμενο, σταχυολογώ απλώς φράσεις: [για τη Φρεντερίκ]

«Ο τρόπος που εμφανιζόταν έκανε εντύπωση. Δεν είχε ούτε συγκίνηση ούτε ματαιοδοξία ούτε μετριοφροσύνη, λες και ακολουθούσε την ίδια τη σορό της».
«Ένα γράμμα, ένα ενθύμιο, ένα μαντιλάκι, ένα κλειδί. Το ντουλαπάκι, το μικρό αγαπημένο νεκροτομείο των σκέψεών μας».
[για μια μικρή νέγρα που φέρνει ο πατέρας της, Πρόεδρος αφρικανικού κράτους, στο οικοτροφείο] «Τραγούδησε ξεψυχισμένα, με μια φωνή που θαρρούσες πως δεν έβγαινε από το δικό της κορμί, μα από κάποιου που τον είχαν ξεθάψει… Η μικρή αφηνόταν στα χάδια της [της διευθύντριας] σαν πεθαμένη».
«Τα λόγια της Φρεντερίκ πέταξαν μακριά για να ενταφιαστούν».
«Τα καλλιγραφικά της γράμματα κοιμόντουσαν πάνω σε μια ταφόπλακα, μέσα στον χάρτινο τοίχο».
«Πάντοτε πρέπει να λέμε ευχαριστώ, ακόμα κι αν μας αρνούνται κάτι. Η καλή διαγωγή απαιτεί να ευχαριστείς με χαμόγελο. Μ’ ένα αναθεματισμένο χαμόγελο».

Κατά κάποιον τρόπο, υπάρχει μια φυσιογνωμία νεκροτομείου στα πρόσωπα των οικοτρόφων. Ή κάποια οσμή νεκροτομείου, ακόμα και στα πιο νέα και ελκυστικά κοριτσόπουλα. Μια διπλή εικόνα, ανατομική και αρχαία. Στη μία το κορίτσι τρέχει και γελάει, στην άλλη κείτεται σ’ ένα κρεβάτι, σκεπασμένο μ’ ένα σάβανο από δαντέλα. Κεντημένη από το ίδιο του το δέρμα.

Fleur Jaeggy

Η Φλερ Γιέγκυ γεννήθηκε στη Ζυρίχη και ζει στο Μιλάνο. Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Ο φύλακας άγγελος (1971), Τα υδάτινα αγάλματα (1980), Το δάχτυλο στο στόμα (1986), Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας (1989 – εκδ. Χατζηνικολή, 1995), Ο φόβος τ’ ουρανού (1994 – εκδ. Χατζηνικολή, 1998), Προλετέρκα (2001 – εκδ. Χατζηνικολή, 2004) και Είμαι ο αδελφός της ΧΧ (2016). Στις Εκδόσεις Άγρα έχει εκδοθεί επίσης ο τόμος διηγημάτων της Είμαι ο αδελφός της ΧΧ.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία, τη μικρή πόλη παραδίπλα, που μονάχα γέροι μοιάζει να την κατοικούν∙ και φράσεις όπως «Τα αντίο έχουν μακρινή καταγωγή και τα τοπία τα σκεπάζουν με ξερόχορτα και σκόνη», στην ουσία μικρά ποιήματα ή ποιητικά σπαράγματα, είναι διάσπαρτες σ’ όλο το κείμενο.

agra jaeggy ta makaria xroniaΜε προτάσεις λιγότερο κοφτές απ’ ό,τι στο μυθιστόρημα Προλετέρκα της Γιέγκυ, τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας είναι μολοντούτο εξίσου κοφτερά ή μπορεί κι ακόμα πιο πολύ∙ και, λιγότερο αινιγματικά απ’ όσο είναι τα διηγήματα στη συλλογή Είμαι ο αδελφός της ΧΧ, μολαταύτα είναι το ίδιο κρύφια.

Τα κείμενα της Γιέγκυ ασκούν μια περίεργη γοητεία. Δεν τη γνώριζα – τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας και Προλετέρκα είχαν κυκλοφορήσει ξανά από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, μα δεν τα ’χα διαβάσει. Διάβασα και τα τρία βιβλία εφέτος. Στον Σταύρο Παπασταύρου, νιώθω, βρήκαν τον ιδανικό τους μεταφραστή. Είναι ένας περίεργος κόσμος, αυτός της Γιέγκυ: ψυχρός, απόμακρος, περίκλειστος, πνιγερός, νεκρικά σιγηλός και βαθύτατα γοητευτικός παρ’ όλα αυτά (ή, μήπως, χάρη σ’ όλα αυτά, όπως αποστάζει την ατμόσφαιρα αυτού του κόσμου η ποιητική γραφίδα της Γιέγκυ;).

Και, κάτω από τη σιωπή και το αίνιγμα, καιροφυλακτεί η τρέλα. Η Φρεντερίκ (εξαρχής τρελή πίσω από τη φαινομενική της τελειότητα;) στο τέλος τρελαίνεται, αποπειράται να κάψει τη μητέρα της. Δεν υπάρχει τίποτε μακάριο σε τούτα τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η επιστολική νουβέλα, την οποία συνέγραψε με την Ελένη Κοφτερού, «Άρης» (εκδ. Κίχλη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το παιδί» του Φερνάντο Αραμπούρου (κριτική) – Πώς αφηγούμαστε την απώλεια ενός παιδιού: Συγγραφικός νεωτερισμός με ένα κείμενο που «μιλάει»

«Το παιδί» του Φερνάντο Αραμπούρου (κριτική) – Πώς αφηγούμαστε την απώλεια ενός παιδιού: Συγγραφικός νεωτερισμός με ένα κείμενο που «μιλάει»

Για το μυθιστόρημα του Φερνάντο Αραμπούρου (Fernando Aramburu) «Το παιδί» (μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, εκδ. Πατάκη). Ο Ισπανός συγγραφέας θα βρεθεί στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ΛΕΑ. Την Παρασκευή 20 Ιουνίου, στις 9μμ, θα γίνει παρουσίαση του βιβλίου του στο Ινστιτούτο Θερβάντες. 

...
«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (κριτική) – Ταξίδι προς το σκοτάδι

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (κριτική) – Ταξίδι προς το σκοτάδι

Για το βιβλίο του Νταβίντε Κόπο (Davide Coppo) «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου, εκδ. Διόπτρα), μια ιστορία για το πώς ένας νεαρός Ιταλός με «ευαισθησίες» καταλήγει να γίνει φασίστας.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η ...

«Ορκισμένη» της Ρενέ Καραμπάς (κριτική) – Ενηλικίωση στα πατριαρχικά Βαλκάνια υπό τους νόμους του Κανούν

«Ορκισμένη» της Ρενέ Καραμπάς (κριτική) – Ενηλικίωση στα πατριαρχικά Βαλκάνια υπό τους νόμους του Κανούν

Για το μυθιστόρημα της Ρενέ Καραμπάς [Rene Karabash] «Ορκισμένη» (μτφρ. Σπύρος Ν. Παππάς, εκδ. Μεταίχμιο). «Μια «θεσμικά αποδεκτή αλλαγή φύλου» σε ένα μυθιστόρημα που εκτείνεται πέρα από τα όρια του φύλου, της παράδοσης, της τιμής και των ταυτοτήτων. Πρόκειται για «ένα παραμύθι ψυχών».

Γράφει η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση επιστρέφει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Στην ομοφοβία, στην τρανσφοβία, στη μισαλλοδοξία, μην κλ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ