ta makaria xronia

Για το μυθιστόρημα της Fleur Jaeggy «Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Άγρα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Η Αρκαδία της αρρώστιας»: Με τούτη τη φράση, στην αρχή αρχή κιόλας στα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας, χαρακτηρίζει η ιταλόφωνη Ελβετίδα συγγραφέας Φλερ Γιέγκυ το οικοτροφείο θηλέων στο Άππεντσελ όπου η δεκατετράχρονη ηρωίδα του μυθιστορήματος περνά τα χρόνια της εφηβείας της, μ’ ένα άλλο οικοτροφείο, Γαλλίδων καλογραιών, να έχει προηγηθεί κι ένα ακόμα να έπεται.

«Ήταν φανερό πως έπρεπε να περάσω τα καλύτερά μου χρόνια στο οικοτροφείο. Από τα οχτώ ως τα δεκαεφτά».

Υπάρχει ένας αδύναμος πατέρας, μια μητέρα στη Βραζιλία – πιο πολύ απουσίες παρά παρουσίες. Η ζωή στο οικοτροφείο είναι ασφυχτική, οι κανόνες αυστηροί και η τήρησή τους απαρέγκλιτη:

«Η επιθεώρηση γινόταν το πρωί, όλες οι ντουλάπες ανοίγονταν: Οι στοίβες από τα εσώρουχα και τα διπλωμένα πουλόβερ μας έπρεπε να έχουν την όψη ενός τείχους»

Μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα «αγνής ακολασίας»∙ καταπνιγμένου ερωτισμού που εκδηλώνεται σε βωβούς έρωτες ανάμεσα στις κοπέλες – στον έρωτα της ηρωίδας για την απόμακρη και φαινομενικά τέλεια, δεκαπεντάχρονη Φρεντερίκ∙ έναν έρωτα που στην αρχή μένει ανανταπόδοτος και κατόπιν κουφοκαίει κάτω από μια φιλία∙ έναν έρωτα που στο περιβάλλον του οικοτροφείου, «τυλιγμένο σ’ έναν άνεμο υπόγειο» όπου «η ζωή σάπιζε, ή αναγεννιόταν», έχει κάτι που σχεδόν αγγίζει τη νεκροφιλία.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία.

Και, πράγματι, όλο το αφήγημα της Γιέγκυ διαπνέεται από μια εμμονή με τον θάνατο. Μέσ’ από το κείμενο, σταχυολογώ απλώς φράσεις: [για τη Φρεντερίκ]

«Ο τρόπος που εμφανιζόταν έκανε εντύπωση. Δεν είχε ούτε συγκίνηση ούτε ματαιοδοξία ούτε μετριοφροσύνη, λες και ακολουθούσε την ίδια τη σορό της».
«Ένα γράμμα, ένα ενθύμιο, ένα μαντιλάκι, ένα κλειδί. Το ντουλαπάκι, το μικρό αγαπημένο νεκροτομείο των σκέψεών μας».
[για μια μικρή νέγρα που φέρνει ο πατέρας της, Πρόεδρος αφρικανικού κράτους, στο οικοτροφείο] «Τραγούδησε ξεψυχισμένα, με μια φωνή που θαρρούσες πως δεν έβγαινε από το δικό της κορμί, μα από κάποιου που τον είχαν ξεθάψει… Η μικρή αφηνόταν στα χάδια της [της διευθύντριας] σαν πεθαμένη».
«Τα λόγια της Φρεντερίκ πέταξαν μακριά για να ενταφιαστούν».
«Τα καλλιγραφικά της γράμματα κοιμόντουσαν πάνω σε μια ταφόπλακα, μέσα στον χάρτινο τοίχο».
«Πάντοτε πρέπει να λέμε ευχαριστώ, ακόμα κι αν μας αρνούνται κάτι. Η καλή διαγωγή απαιτεί να ευχαριστείς με χαμόγελο. Μ’ ένα αναθεματισμένο χαμόγελο».

Κατά κάποιον τρόπο, υπάρχει μια φυσιογνωμία νεκροτομείου στα πρόσωπα των οικοτρόφων. Ή κάποια οσμή νεκροτομείου, ακόμα και στα πιο νέα και ελκυστικά κοριτσόπουλα. Μια διπλή εικόνα, ανατομική και αρχαία. Στη μία το κορίτσι τρέχει και γελάει, στην άλλη κείτεται σ’ ένα κρεβάτι, σκεπασμένο μ’ ένα σάβανο από δαντέλα. Κεντημένη από το ίδιο του το δέρμα.

Fleur Jaeggy

Η Φλερ Γιέγκυ γεννήθηκε στη Ζυρίχη και ζει στο Μιλάνο. Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Ο φύλακας άγγελος (1971), Τα υδάτινα αγάλματα (1980), Το δάχτυλο στο στόμα (1986), Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας (1989 – εκδ. Χατζηνικολή, 1995), Ο φόβος τ’ ουρανού (1994 – εκδ. Χατζηνικολή, 1998), Προλετέρκα (2001 – εκδ. Χατζηνικολή, 2004) και Είμαι ο αδελφός της ΧΧ (2016). Στις Εκδόσεις Άγρα έχει εκδοθεί επίσης ο τόμος διηγημάτων της Είμαι ο αδελφός της ΧΧ.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία, τη μικρή πόλη παραδίπλα, που μονάχα γέροι μοιάζει να την κατοικούν∙ και φράσεις όπως «Τα αντίο έχουν μακρινή καταγωγή και τα τοπία τα σκεπάζουν με ξερόχορτα και σκόνη», στην ουσία μικρά ποιήματα ή ποιητικά σπαράγματα, είναι διάσπαρτες σ’ όλο το κείμενο.

agra jaeggy ta makaria xroniaΜε προτάσεις λιγότερο κοφτές απ’ ό,τι στο μυθιστόρημα Προλετέρκα της Γιέγκυ, τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας είναι μολοντούτο εξίσου κοφτερά ή μπορεί κι ακόμα πιο πολύ∙ και, λιγότερο αινιγματικά απ’ όσο είναι τα διηγήματα στη συλλογή Είμαι ο αδελφός της ΧΧ, μολαταύτα είναι το ίδιο κρύφια.

Τα κείμενα της Γιέγκυ ασκούν μια περίεργη γοητεία. Δεν τη γνώριζα – τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας και Προλετέρκα είχαν κυκλοφορήσει ξανά από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, μα δεν τα ’χα διαβάσει. Διάβασα και τα τρία βιβλία εφέτος. Στον Σταύρο Παπασταύρου, νιώθω, βρήκαν τον ιδανικό τους μεταφραστή. Είναι ένας περίεργος κόσμος, αυτός της Γιέγκυ: ψυχρός, απόμακρος, περίκλειστος, πνιγερός, νεκρικά σιγηλός και βαθύτατα γοητευτικός παρ’ όλα αυτά (ή, μήπως, χάρη σ’ όλα αυτά, όπως αποστάζει την ατμόσφαιρα αυτού του κόσμου η ποιητική γραφίδα της Γιέγκυ;).

Και, κάτω από τη σιωπή και το αίνιγμα, καιροφυλακτεί η τρέλα. Η Φρεντερίκ (εξαρχής τρελή πίσω από τη φαινομενική της τελειότητα;) στο τέλος τρελαίνεται, αποπειράται να κάψει τη μητέρα της. Δεν υπάρχει τίποτε μακάριο σε τούτα τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η επιστολική νουβέλα, την οποία συνέγραψε με την Ελένη Κοφτερού, «Άρης» (εκδ. Κίχλη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

«Αλήτες!» της Ελογκόσα Οσούντε (κριτική) – Ένα πολυαφήγημα του προχωρημένου 21ου αιώνα

Για το μυθιστόρημα της Ελογκόσα Οσούντε [Eloghosa Osunde] «Αλήτες!» (μτφρ. Γιώργος -Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Διόπτρα). «Η πόλη στην οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα, το Λάγος της Νιγηρίας, είναι κυριολεκτικά και πρόδηλα ο πρωταγωνιστής του μυθοπλαστικού σύμπαντος».

Γράφε...

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Ματιάς Ενάρ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Ματιάς Ενάρ [Mathias Énard] «Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Στερέωμα). Στην κεντρική εικόνα: Λεπτομέρεια από το εξώφυλλο της κροατικής έκδοσης του βιβλίου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

«Ελεύθερη» της Λέα Ούπι (κριτική) – Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα

Για το βιβλίο της Λέα Ούπι [Lea Ypi] «Ελεύθερη: Μεγαλώνοντας στο τέλος της Ιστορίας» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, η Λέα Ούπι με τη γιαγιά της. 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Οι άνθρωποι στι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές»: Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου στην Εθνική Βιβλιοθήκη

«Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές»: Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Κονταράτου, «Επιτάφιος Θρήνος- Εννέα παραλλαγές» που παρουσιάζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος είναι μια σύγχρονη ματιά πάνω στο θέμα της απώλειας και του πένθους. Η έκθεση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Φίλιππου Τσιμπόγλου (1956-2023).

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ