ta makaria xronia

Για το μυθιστόρημα της Fleur Jaeggy «Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας» (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Άγρα).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Η Αρκαδία της αρρώστιας»: Με τούτη τη φράση, στην αρχή αρχή κιόλας στα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας, χαρακτηρίζει η ιταλόφωνη Ελβετίδα συγγραφέας Φλερ Γιέγκυ το οικοτροφείο θηλέων στο Άππεντσελ όπου η δεκατετράχρονη ηρωίδα του μυθιστορήματος περνά τα χρόνια της εφηβείας της, μ’ ένα άλλο οικοτροφείο, Γαλλίδων καλογραιών, να έχει προηγηθεί κι ένα ακόμα να έπεται.

«Ήταν φανερό πως έπρεπε να περάσω τα καλύτερά μου χρόνια στο οικοτροφείο. Από τα οχτώ ως τα δεκαεφτά».

Υπάρχει ένας αδύναμος πατέρας, μια μητέρα στη Βραζιλία – πιο πολύ απουσίες παρά παρουσίες. Η ζωή στο οικοτροφείο είναι ασφυχτική, οι κανόνες αυστηροί και η τήρησή τους απαρέγκλιτη:

«Η επιθεώρηση γινόταν το πρωί, όλες οι ντουλάπες ανοίγονταν: Οι στοίβες από τα εσώρουχα και τα διπλωμένα πουλόβερ μας έπρεπε να έχουν την όψη ενός τείχους»

Μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα «αγνής ακολασίας»∙ καταπνιγμένου ερωτισμού που εκδηλώνεται σε βωβούς έρωτες ανάμεσα στις κοπέλες – στον έρωτα της ηρωίδας για την απόμακρη και φαινομενικά τέλεια, δεκαπεντάχρονη Φρεντερίκ∙ έναν έρωτα που στην αρχή μένει ανανταπόδοτος και κατόπιν κουφοκαίει κάτω από μια φιλία∙ έναν έρωτα που στο περιβάλλον του οικοτροφείου, «τυλιγμένο σ’ έναν άνεμο υπόγειο» όπου «η ζωή σάπιζε, ή αναγεννιόταν», έχει κάτι που σχεδόν αγγίζει τη νεκροφιλία.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία.

Και, πράγματι, όλο το αφήγημα της Γιέγκυ διαπνέεται από μια εμμονή με τον θάνατο. Μέσ’ από το κείμενο, σταχυολογώ απλώς φράσεις: [για τη Φρεντερίκ]

«Ο τρόπος που εμφανιζόταν έκανε εντύπωση. Δεν είχε ούτε συγκίνηση ούτε ματαιοδοξία ούτε μετριοφροσύνη, λες και ακολουθούσε την ίδια τη σορό της».
«Ένα γράμμα, ένα ενθύμιο, ένα μαντιλάκι, ένα κλειδί. Το ντουλαπάκι, το μικρό αγαπημένο νεκροτομείο των σκέψεών μας».
[για μια μικρή νέγρα που φέρνει ο πατέρας της, Πρόεδρος αφρικανικού κράτους, στο οικοτροφείο] «Τραγούδησε ξεψυχισμένα, με μια φωνή που θαρρούσες πως δεν έβγαινε από το δικό της κορμί, μα από κάποιου που τον είχαν ξεθάψει… Η μικρή αφηνόταν στα χάδια της [της διευθύντριας] σαν πεθαμένη».
«Τα λόγια της Φρεντερίκ πέταξαν μακριά για να ενταφιαστούν».
«Τα καλλιγραφικά της γράμματα κοιμόντουσαν πάνω σε μια ταφόπλακα, μέσα στον χάρτινο τοίχο».
«Πάντοτε πρέπει να λέμε ευχαριστώ, ακόμα κι αν μας αρνούνται κάτι. Η καλή διαγωγή απαιτεί να ευχαριστείς με χαμόγελο. Μ’ ένα αναθεματισμένο χαμόγελο».

Κατά κάποιον τρόπο, υπάρχει μια φυσιογνωμία νεκροτομείου στα πρόσωπα των οικοτρόφων. Ή κάποια οσμή νεκροτομείου, ακόμα και στα πιο νέα και ελκυστικά κοριτσόπουλα. Μια διπλή εικόνα, ανατομική και αρχαία. Στη μία το κορίτσι τρέχει και γελάει, στην άλλη κείτεται σ’ ένα κρεβάτι, σκεπασμένο μ’ ένα σάβανο από δαντέλα. Κεντημένη από το ίδιο του το δέρμα.

Fleur Jaeggy

Η Φλερ Γιέγκυ γεννήθηκε στη Ζυρίχη και ζει στο Μιλάνο. Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία: Ο φύλακας άγγελος (1971), Τα υδάτινα αγάλματα (1980), Το δάχτυλο στο στόμα (1986), Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας (1989 – εκδ. Χατζηνικολή, 1995), Ο φόβος τ’ ουρανού (1994 – εκδ. Χατζηνικολή, 1998), Προλετέρκα (2001 – εκδ. Χατζηνικολή, 2004) και Είμαι ο αδελφός της ΧΧ (2016). Στις Εκδόσεις Άγρα έχει εκδοθεί επίσης ο τόμος διηγημάτων της Είμαι ο αδελφός της ΧΧ.

Δεινή πορτρετίστας η Γιέγκυ, ζωγραφίζει με ξυραφιές τα πορτρέτα των κοριτσιών, της φράου Χόφστεττερ της διευθύντριας – και ικανή τοπιογράφος επίσης, δίνει με σύντομες πινελιές το τοπίο γύρω από τούτο το οικοτροφείο στη μεταπολεμική Ελβετία, τη μικρή πόλη παραδίπλα, που μονάχα γέροι μοιάζει να την κατοικούν∙ και φράσεις όπως «Τα αντίο έχουν μακρινή καταγωγή και τα τοπία τα σκεπάζουν με ξερόχορτα και σκόνη», στην ουσία μικρά ποιήματα ή ποιητικά σπαράγματα, είναι διάσπαρτες σ’ όλο το κείμενο.

agra jaeggy ta makaria xroniaΜε προτάσεις λιγότερο κοφτές απ’ ό,τι στο μυθιστόρημα Προλετέρκα της Γιέγκυ, τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας είναι μολοντούτο εξίσου κοφτερά ή μπορεί κι ακόμα πιο πολύ∙ και, λιγότερο αινιγματικά απ’ όσο είναι τα διηγήματα στη συλλογή Είμαι ο αδελφός της ΧΧ, μολαταύτα είναι το ίδιο κρύφια.

Τα κείμενα της Γιέγκυ ασκούν μια περίεργη γοητεία. Δεν τη γνώριζα – τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας και Προλετέρκα είχαν κυκλοφορήσει ξανά από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, μα δεν τα ’χα διαβάσει. Διάβασα και τα τρία βιβλία εφέτος. Στον Σταύρο Παπασταύρου, νιώθω, βρήκαν τον ιδανικό τους μεταφραστή. Είναι ένας περίεργος κόσμος, αυτός της Γιέγκυ: ψυχρός, απόμακρος, περίκλειστος, πνιγερός, νεκρικά σιγηλός και βαθύτατα γοητευτικός παρ’ όλα αυτά (ή, μήπως, χάρη σ’ όλα αυτά, όπως αποστάζει την ατμόσφαιρα αυτού του κόσμου η ποιητική γραφίδα της Γιέγκυ;).

Και, κάτω από τη σιωπή και το αίνιγμα, καιροφυλακτεί η τρέλα. Η Φρεντερίκ (εξαρχής τρελή πίσω από τη φαινομενική της τελειότητα;) στο τέλος τρελαίνεται, αποπειράται να κάψει τη μητέρα της. Δεν υπάρχει τίποτε μακάριο σε τούτα τα Μακάρια χρόνια της τιμωρίας.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η επιστολική νουβέλα, την οποία συνέγραψε με την Ελένη Κοφτερού, «Άρης» (εκδ. Κίχλη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

Για το κύκνειο άσμα του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Μπαουμγκάρτνερ» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Πανθομολογούμενα, ακόμα και οι σημαντικότεροι συγγραφείς προσεγγίζοντας το τέλος της ζωής τους σταδιακά χάνουν την αρχικ...

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ [Vladimir Nabokov] «Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Ήταν η ηχώ μιας πιθανής αλήθειας, μια επίκαιρη υ...

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

Για το μυθιστόρημα του Φρεντ Χόιλ [Fred Hoyle] «Το μαύρο σύννεφο» (μτφρ. Θοδωρής Πιερράτος, επίμετρο Richard Dawkins, φιλολογική επιμέλεια Τραϊανός Μάνος, εκδ. Ροπή).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στις μέρες μας ο κίνδυνος μιας...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Λογοτεχνία σε κίνηση: μοιραζόμαστε ιστορίες του χθες, ανακαλύπτουμε ιστορίες του σήμερα

Λογοτεχνία σε κίνηση: μοιραζόμαστε ιστορίες του χθες, ανακαλύπτουμε ιστορίες του σήμερα

Λίγο πριν τον ερχομό του χειμώνα, τα βιβλία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος αφήνουν για λίγο τα ράφια, βγαίνουν μια βόλτα στο Πάρκο και αφηγούνται τις ιστορίες τους.

Επιμέλεια: Book Press

Τέσσερα πρωινά, τέσσερις συναντήσεις στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχ...

«Public speaking, η τέχνη του να κάνεις τους άλλους να σε ακούνε» – στο Life Project 2024

«Public speaking, η τέχνη του να κάνεις τους άλλους να σε ακούνε» – στο Life Project 2024

Τι ξέρει μια υψίφωνος από Public speaking και τι σχέση έχει η σύσφιξη σχέσεων ομάδων με το τραγούδι; Πώς βοηθάει η ορθοφωνία έναν/μία CEO; Μπορούμε στ'αλήθεια να διαχειριστούμε τον σκηνικό μας φόβο (stage fright); 

Επιμέλεια: Book Press

Από τη φρά...

Life Project (16/11): Το μεγαλύτερο event αυτογνωσίας επιστρέφει

Life Project (16/11): Το μεγαλύτερο event αυτογνωσίας επιστρέφει

Το Life Project θα υλοποιηθεί στις 16 Νοεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Επιμέλεια: Book Press

Unlearning - Relearning: A never ending path to personal growth

Η γρήγορη καθημερινότητα, οι αυξημέ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...
«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

«Το Τέλος. Και Ξανά» του Ντίνο Μπάουκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Σλοβένου συγγραφέα Ντίνο Μπάουκ (Dino Bauk) «Το Τέλος. Και Ξανά» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου) το οποίο θα κυκλοφορήσει αρχές Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αγαπητή μητέρα, ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ