to fili tis gynaikas araxnis

Για το μυθιστόρημα του Manuel Puig «Το φιλί της γυναίκας-αράχνης» (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora). Κεντρική εικόνα: Ο Γουίλιαμ Χαρτ, στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου, σε σκηνοθεσία του Έκτορ Μπαμπένκο. Ήταν η ταινία έναρξης του Φεστιβάλ των Καννών το 1985, και βραβείο Α'ανδρικού ρόλου για τον Χαρτ.

Της Νίκης Κώτσιου

Ο Αργεντινός συγγραφέας Μανουέλ Πουίχ (1932-1990), επαναστάτης κι εξεγερμένος σε όλη του την ταραχώδη ζωή, υπέστη αλλεπάλληλες διώξεις, που δεν στόχευαν μόνο τα πολιτικά του πιστεύω (αριστερός), αλλά και τη σεξουαλική του ταυτότητα (ομοφυλόφιλος). Στο Φιλί της γυναίκας-αράχνης (μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora), που λαμβάνει χώρα το 1975 σε μια φυλακή της Αργεντινής, καταθέτει μεταμφιεσμένο σε μυθιστόρημα ένα σημαντικό κομμάτι της εμπειρίας του, υπαρξιακής και πολιτικής, παρακολουθώντας δυο αντιθετικούς χαρακτήρες, με κοινό όμως και αδιαπραγμάτευτο το αίτημά τους για ελευθερία. Τοποθετεί τους ήρωές του μέσα σε μια καταπιεστική συνθήκη εγκλεισμού και τους προετοιμάζει για μια μεγαλειώδη υπέρβαση, που θα αποτελέσει το κορυφαίο γεγονός του βιβλίου.

Στη μακρινή Αργεντινή του 1975, δύο φυλακισμένοι μοιράζονται το ίδιο κελί, ο ένας ποινικός κι ο άλλος αντικαθεστωτικός. Ο Μολίνα είναι ομοφυλόφιλος και διώκεται για αποπλάνηση ανηλίκου, ο Βαλεντίν είναι αγωνιστής της αριστεράς και φυλακίζεται για τις πολιτικές του ιδέες. Οι κόσμοι τους είναι τελείως διαφορετικοί και εντελώς ασύμβατοι. Ο Μολίνα γεννήθηκε άνδρας αλλά νιώθει γυναίκα μέχρι το μεδούλι, δεν τον ενδιαφέρει η πολιτική, είναι συναισθηματικός και ονειροπόλος, αποδέχεται παθητικά τη μοίρα του, διεκτραγωδεί τα παθήματά του και αρέσκεται να διηγείται στον συγκρατούμενό του μελοδραματικές ταινίες που του έκαναν εντύπωση και τον συγκίνησαν. Τις περισσότερες φορές ταυτίζεται με τη γοητευτική πρωταγωνίστρια, εμπλέκεται στην ιστορία που διηγείται κι ενθουσιάζεται με το αισθηματικό, δακρύβρεχτο στόρυ. Αναπαράγει ολόκληρες σεκάνς απ΄τις αγαπημένες του ταινίες, αφηγείται παθιασμένα και παράφορα, σα να πρόκειται για ιστορίες που τον αφορούν πολύ άμεσα και προσωπικά.

Στη μακρινή Αργεντινή του 1975, δύο φυλακισμένοι μοιράζονται το ίδιο κελί, ο ένας ποινικός κι ο άλλος αντικαθεστωτικός. Ο Μολίνα είναι ομοφυλόφιλος και διώκεται για αποπλάνηση ανηλίκου, ο Βαλεντίν είναι αγωνιστής της αριστεράς και φυλακίζεται για τις πολιτικές του ιδέες. Οι κόσμοι τους είναι τελείως διαφορετικοί και εντελώς ασύμβατοι.

Εγκλωβισμένος σ’ ένα σώμα που δεν ταιριάζει στην ψυχή του, ο Μολίνα αποδρά από την πραγματικότητα και το κελί του μέσ’ από τις ιλουστρασιόν εικόνες του λαμπερού αλλά σχηματικού σινεμά της δεκαετίας του πενήντα, που του εξασφαλίζουν μια πολύτιμη διαφυγή. Έξω απ΄ το κελί νιώθει περιθωριακός και απορριπτέος, μέσα στο κελί είναι κρατούμενος βήτα διαλογής. Μια σειρά από φερσίματα και συνήθειες δείχνουν τις ακραιφνείς θηλυκές του ποιότητες. Είναι αυτός που αναλαμβάνει το νοικοκυριό του κελιού, μαγειρεύει, καθαρίζει, φροντίζει και περιθάλπει τον συγκρατούμενό του. Και βέβαια είναι πάντα ονειροπόλος και ευσυγκίνητος, έτοιμος ανά πάσα στιγμή να ταυτισθεί με κάποιο ελκυστικό γυναικείο πρότυπο που τον εμπνέει. Θέλγεται από ρομαντικά έργα που δείχνουν όμορφες γυναίκες να κινδυνεύουν και φαντασιώνεται παρόμοια σενάρια και για τον ίδιο.

Από την άλλη, ο Βαλεντίν είναι ένα καθαρόαιμο σκληρό αρσενικό, πολιτικοποιημένος, ανυποχώρητος, ανένδοτος. Δεν τον ενδιαφέρει η απόδραση από την πραγματικότητα αλλά η αλλαγή και η ανατροπή της. Είναι ενταγμένος στην αριστερά και αγωνίζεται για τη δημοκρατία. Είναι δογματικός και απόλυτα σίγουρος για την ορθότητα των πεποιθήσεών του. Ποτέ δεν αμφιβάλλει για τα πιστεύω του και τίποτα δεν μπορεί να κλονίσει τις βεβαιότητές του. Μέσ’ από την ιδεολογία, μπορεί και αποκτά λόγο ύπαρξης καθώς ο αγώνας νοηματοδοτεί τη ζωή του. Πέρα, όμως, απ’ τις πολιτικές του πεποιθήσεις, δεν φαίνεται να διαθέτει άλλου είδους βάθος και ουσία. Eίναι μονοδιάστατος, απόλυτος, μισαλλόδοξος. Οι παρωπίδες τον εμποδίζουν να συλλάβει την ποικιλία και την πολλαπλότητα της ζωής. Παρουσιάζεται εγκλωβισμένος στον ιδεοληπτικό φανατισμό του, στη στείρα εμμονή των άκαμπτων θεωρητικών σχημάτων, στην κούφια ρητορεία. Το όποιο περιεχόμενό του εξαντλείται στις πολιτικές του ιδέες.

Προφανώς, ο Βαλεντίν δεν έχει σημεία επαφής με τον Μολίνα και τα πύρινα πολιτικά κηρύγματά του πέφτουν συνήθως στο κενό. Ο Μολίνα ποσώς ενδιαφέρεται για την πολιτική και εφευρίσκει διάφορες φαντασιακές διαφυγές, που τον ανακουφίζουν από τον πόνο του. Επενδύει μόνο στον έρωτα και αναζητά τον ιδανικό άντρα, έτσι όπως τον έχει πλάσει η λαϊκή ποπ κουλτούρα. Ωστόσο, η αναγκαστική συνύπαρξη στο ίδιο κελί δημιουργεί σταδιακά ένα κλίμα οικειότητας ανάμεσα στους δύο ανθρώπους, που μετεξελίσσεται σε αλληλεγγύη και αποκτά χαρακτηριστικά ερωτικής σχέσης. Επιρρεπής στο ρομάντσο και ευάλωτος απέναντι στον αρρενωπό Βαλεντίν, ο Μολίνα δεν θα αργήσει να τον ερωτευθεί. Κι ενώ αρχικά έχει αναλάβει να αποσπάσει μυστικά από τον Βαλεντίν ώστε να επισπεύσει τη δική του αποφυλάκιση, καταλήγει να εμπλακεί κι αυτός στον πολιτικό αγώνα, όχι για χάρη του αγώνα αλλά για χάρη του έρωτα. 

puig

Ο Μανουέλ Πουίχ (1932-1990) θα περάσει τα πρώτα χρόνια της ζωής του στο Κορονέλ Βιγιέγας, μια μάλλον θλιβερή επαρχιακή πόλη. Ήταν από τους ιδρυτές του Frente de Liberación Homosexual (Μέτωπο για την Απελευθέρωση των Ομοφυλόφιλων). Το 1968 δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα “La traición de Rita Hayworth” (Η προδοσία της Ρίτα Χέιγουορθ) και ένα χρόνο μετά ακολουθεί το “Boquitas pintadas” (Βαμμένα χειλάκια), το οποίο θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο και θα τον κάνει γνωστό στην Αργεντινή. Στο Μεξικό, εξόριστος πλέον από την Αργεντινή, γράφει Το φιλί της γυναίκας-αράχνης (1976), που του εξασφαλίζει διεθνή αναγνώριση. Το μυθιστόρημα θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο το 1985, σε σκηνοθεσία του Αργεντινού σκηνοθέτη Héctor Babenco, θα ανέβει με μεγάλη επιτυχία στο Broadway και, ενδεδυμένο με τη μουσική του Hans Werner Henze, στην όπερα.

 

Ο Βαλεντίν συγκινείται από το ενδιαφέρον του Μολίνα και με τη βοήθεια της ενσυναίσθησης, προσπαθεί να κατανοήσει και να προσεγγίσει τον συγκρατούμενό του, χωρίς πια να τον κατακρίνει και να τον απορρίπτει. Η συνάντησή τους σηματοδοτεί ένα καινούριο ξεκίνημα και για τους δυο. Ο Βαλεντίν ανακαλύπτει θηλυκές πλευρές που απωθούσε, ενώ ο Μολίνα τείνει να ριζοσπαστικοποιηθεί πολιτικά. Καθένας τους αποκτά ιδιότητες που μέχρι τότε χαρακτήριζαν τον άλλο και η ματιά τους  τροποποιείται. Η οπτική τους διευρύνεται και εμπλουτίζεται με στοιχεία που εγκαινιάζουν μια διαφορετική  θεώρηση του κόσμου. Η εμπειρία είναι συγκλονιστική καθώς αναμεσά τους οικοδομείται σεβασμός και αλληλοεκτίμηση. Ο Βαλεντίν γίνεται πιο ανθρώπινος, ενώ ο Μολίνα παύει να κατατρύχεται από ενοχές για τις επιλογές του. Το όραμά τους είναι τώρα κοινό, αμφότεροι διεκδικούν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια που τους στερεί το ολοκληρωτικό καθεστώς.

Ο Βαλεντίν γίνεται πιο ανθρώπινος, ενώ ο Μολίνα παύει να κατατρύχεται από ενοχές για τις επιλογές του. Το όραμά τους είναι τώρα κοινό, αμφότεροι διεκδικούν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια που τους στερεί το ολοκληρωτικό καθεστώς.

Αρθρωμένο πάνω σε μια σειρά από δίπολα, όπως αρσενικό/θηλυκό, στρέιτ/γκέι, λαϊκή κουλτούρα/μαρξιστική ανάλυση, ελευθερία/υποταγή,το Φιλί της γυναίκας-αράχνης θέτει το ζήτημα της σεξουαλικής ταυτότητας και του  ευρύτερου αυτοπροσδιορισμού μέσ’ από μία εμπνευσμένη πλοκή. Η υπέρβαση που πραγματοποιούν οι πρωταγωνιστές εγκαθιδρύει μια άλλη τάξη πραγμάτων ανάμεσά τους ορίζοντας με νέο τρόπο έννοιες όπως η αγάπη και η ελευθερία. Σε αυτή τη νέα τάξη, αντιθετικοί διαχωρισμοί τύπου στρειτ/γκέι φαίνονται πλαστοί, τεχνητοί και ξεπερνιούνται ως επουσιώδεις, στο όνομα ενός έρωτα που δεν σκοντάφτει σε διακρίσεις και ετικέτες. Γραμμένο σε μορφή απέραντου διαλόγου, που παραπέμπει σε θεατρικό κείμενο, το μυθιστόρημα του Πουίχ αρνείται και έμπρακτα την ιδέα της όποιας χειραγώγησης, που ίσως θα υποβαλλόταν μέσα από την ύπαρξη ενός παντεπόπτη αφηγητή. Η πλοκή ξετυλίγεται εντελώς αδιαμεσολάβητα απ’ την αρχή μέχρι το τέλος καθώς η δράση παράγεται και τροφοδοτείται απ’ τον διάλογο των προσώπων και μόνο. Η υποδειγματική μετάφραση της Ασπασίας Καμπύλη πλάθει ένα κείμενο ζωντανό, νευρώδες, παλλόμενο που αναδεικνύει τα πρόσωπα και τις ιδέες μέσ’ από τις αμοιβαίες συγκρούσεις αλλά και υπερβάσεις.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.


puig exΤο φιλί της γυναίκας αράχνης
ΜΑΝΟΥΕΛ ΠΟΥΙΧ
Μτφρ. ΑΣΠΑΣΙΑ ΚΑΜΠΥΛΗ
CARNIVORA 2021
Σελ. 352, τιμή εκδότη €18,00

 

 

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Έτσι ψηλή που είναι, με την ολόλευκη βραδυνή τουαλέτα να κολλάει πάνω της, μοιάζει με ελληνικό αμφορέα, δίχως τόσο φαρδιές λαγόνες, φυσικά, κι ένα λευκό πέπλο, μακρύ σχεδόν ως κάτω στα πόδια, γύρω απ’ το κεφάλι, χωρίς όμως να πατικώνει το μαλλί, το πλαισιώνει απλώς. Κι εκείνος της το λέει, ότι είναι ένα πλάσμα θεσπέσιο, με εξώκοσμη ομορφιά και πεπρωμένο σίγουρα υψηλό και ευγενές. Τα λόγια του την κάνουν σχεδόν ν’ ανατριχιάσει, ένα ζοφερό προαίσθημα την πλημμυρίζει, είναι βέβαιη ότι στη ζωή θα της συμβούν πράγματα πολύ σπουδαία αλλά το τέλος της κατα πάσα πιθανότητα θα είναι τραγικό. Τρέμουν τα χέρια της, το ποτήρι της σαμπάνιας πέφτει στο πάτωμα, το Μπακαρά γίνεται χίλια κομμάτια. Μοιάζει με θεά και συγχρόνως με εύθραυστη γυναίκα που τρέμει απ΄ τον φόβο της. Εκείνος παίρνει το χέρι της και τη ρωτά αν κρυώνει. Του λέει πως όχι. Και σ’ αυτό το σημείο η μουσική δυναμώνει, τα βιολιά ηχούν εξαίσια, η Λένι τον ρωτάει τι σημαίνει η μελωδία».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

«Το φοβερό βιβλίο» του Τζέισον Μοτ (κριτική) – Μιλώντας για το πρόβλημα με ένα άλλον τρόπο

Για το μυθιστόρημα του Τζέισον Μοτ «Το φοβερό βιβλίο» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα), που «θέλει να διαμορφώσει μια νέα αφήγηση που να μην είναι ούτε μανιχαϊστική, ούτε έντονα διεκδικητική». Βραβεύτηκε με το National Book Award 2021.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνο...

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

«Τα μικρά μεγάλα» της Μάρσιας Ισραηλίδη (κριτική) – Φωτεινά ποιήματα ανάμεσα σε κατά τόπους νέφη

Για την ποιητική συλλογή της Μάρσιας Ισραηλίδη «Τα μικρά μεγάλα» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο «Heart Shape» του Ali Esmaeilipour.

Γράφει η Μάνια Μεζίτη

Τα μικρά μεγάλα, η πρώτη συλλογή με ποιήματα της...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε νέα έκδοση στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο Μανολιός σώπασε· η φωνή του είχε ...

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

«Ακούω φωνές» της Λουκίας Δέρβη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λουκίας Δέρβη «Ακούω φωνές», που θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΠΕΝΤΕΜΙΣΙ ΒΔΟΜΑΔΕΣ 

...
«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ