institouto kentriki

Για το μυθιστόρημα του Stephen King «To Ινστιτούτο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Κλειδάριθμος).

Του Διονύση Μαρίνου

Άσχετο και σχετικό: έχουμε ταυτίσει –και όχι άδικα– τα βιβλία του Στίβεν Κινγκ με τη σκοτεινή γοητεία του τρόμου, με την υποκείμενη βία των πρωταγωνιστών του, με τις παραψυχολογικές προεκτάσεις που προσφέρει αφειδώς και, γενικώς, με τη «μηχανική» του φόβου που ξέρει να χειρίζεται με μαεστρία.

Ξεχνάμε πως πάνω από όλα είναι ένα συγγραφικό δαιμόνιο από μόνος του, ένας μάστορας των ιστοριών. Για όσους, τυχόν, το προσπερνούν απροβλημάτιστα, καλό είναι να διαβάσουν τις πρώτες σαράντα σελίδες του Ινστιτούτου. Σε αυτές τίποτα το εξτρεμιστικό δεν συμβαίνει. Θα έλεγε κανείς πως είναι σελίδες ήρεμου τόνου και χαμηλού ρίσκου ως προς την έκθεση στην τρομώδη ανησυχία. Στην ουσία, ο Κινγκ σ’ αυτές τις εναρκτήριες σελίδες «στήνει» το σκηνικό, μάς προσφέρει μια πειστική απεικόνιση της περιοχής στην οποία θα κινηθεί το μυθιστόρημα. Και, φυσικά, μας ξαναθυμίζει πόσο ελκυστικός παραμυθάς παραμένει.

Αυτοί που λατρεύουν τον «Βασιλιά» για τα κακόβουλα όντα που εμφανίζει κατά καιρούς, τους υπερβατικούς κακούς και τα δαιμονικά πνεύματα που δεσμεύει η φαντασία του, εδώ, ενδεχομένως, θα βρεθούν σε ένα ενδιαφέρον παράδοξο. Στο Ινστιτούτο δεν εμφανίζονται ούτε φαντάσματα, ούτε βαμπίρ, ούτε εισβολείς από κάποια άλλη διάσταση. Τα αθώα παιδιά που δέχονται λογής βασανισμούς στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι άνθρωποι που μας μοιάζουν και τους μοιάζουμε. Κι αυτό, προφανώς, κάνει το πράγμα ακόμη πιο τρομακτικό.

Φευ, το περιβόητο Ινστιτούτο δεν είναι κάποιο σεπτό ίδρυμα στο οποίο φοιτούν οι εκλεκτοί της μάθησης. Δεν είναι χώρος έρευνας, ούτε κάποιο εκκολαπτήριο νέων επιστημόνων. Είναι ένα σύμπλεγμα κτιρίων κάπου βαθιά στο Μέιν όπου κυβερνητικοί υπάλληλοι φυλακίζουν παιδιά που έχουν απαγάγει.

Tο περιβόητο Ινστιτούτο δεν είναι κάποιο σεπτό ίδρυμα στο οποίο φοιτούν οι εκλεκτοί της μάθησης. Δεν είναι ένας χώρος έρευνας, ούτε κάποιο εκκολαπτήριο νέων επιστημόνων. 

Πρόκειται, ωστόσο, για ξεχωριστά παιδιά. Καθένα από αυτά έχει απαχθεί διότι φέρει κάτι το ιδιαίτερο. Ο βαθμός ευφυΐας τους είναι υψηλότατος, διαθέτουν τηλεπαθητικές ικανότητες, είναι εκλεκτά μέλη μιας νέας γενιάς. Τα παιδιά αυτά υπόκεινται σε διάφορα βασανιστήρια, μετατρέπονται βαθμηδόν σε πειραματόζωα, γίνονται παίγνιο στα χέρια επιστημόνων που θα μπορούσαν να έχουν ως ίνδαλμα τον μακελάρη Μένγκελε. Σκοπός τους είναι να τα μετατρέψουν σε «ζωντανά όπλα» κατά των εχθρών των ΗΠΑ. Ποιος μπορεί να πιστεύει πως το τέλος αυτών των παιδιών θα είναι ευτυχές;

Το Ινστιτούτο είναι ένα κλασικό κολαστήριο. Είναι σαν ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, ένα σύγχρονο Άουσβιτς όπου η «ιδιαιτερότητα» των τροφίμων του εργαλειοποιείται με ανήθικο τρόπο. Τα παιδιά φέρουν στο αυτί τους ένα εμφυτευμένο πομπό που καταγράφει κάθε τους κίνηση. Το άγρυπνο μάτι των καμερών ασφαλείας είναι συνεχώς πάνω από το κεφάλι τους, ενώ ακόμη και η σκέψη για απόδραση προσκρούει στη λογική. Τα κτίρια περιβάλλονται από συρματόπλεγμα, οι φρουροί είναι πάνοπλοι και έτοιμοι να ανοίξουν πυρ, ενώ τριγύρω από το Ινστιτούτο αναπτύσσεται ένα πυκνό και αδιάβατο δάσος. Τι μπορεί να γίνει, όμως, όταν αυτά τα παιδιά καταφέρουν να συσπειρωθούν;

Αυτά τα παιδιά δεν είναι «δεύτερης διαλογής» για τους δεσμώτες τους. Δεν έχουν περάσει τα σύνορα, δεν ανήκουν στις μεταναστευτικές ροές. Είναι προικισμένα και προορισμένα να μετατραπούν σε όργανα επιβολής.

Ο Κινγκ μάς εισάγει στα έγκατα αυτής της κόλασης σταδιακά, παίζει με τις διαθέσεις μας. Εφορμά εκεί που δεν το περιμένει κανείς (όπως κάνει σχεδόν σε όλα τα βιβλία του). Αρχικά μας εμφανίζει έναν αστυνομικό, τον Τιμ Τζέιμισον που έχει αποταχθεί από το Σώμα. Καταλήγει να είναι ένας κλασικός πλάνης του Νότου ώσπου βρίσκει δουλειά νυχτοφύλακα σε μια απομακρυσμένη κωμόπολη-κόμβο για τις εμπορικές αμαξοστοιχίες. Εν συνεχεία, στην ιστορία εισάγεται ο πιτσιρικάς Λουκ Έλις, που είναι μια πραγματική διάνοια. Μπορεί ως κλασικός δωδεκάχρονος να βλέπει Μπομπ Σφουγγαράκη στην τηλεόραση, αλλά του αρέσει να ξεκοκαλίζει τα μυθιστορήματα του Κόρμακ ΜακΚάρθι, να αποστηθίζει ποιήματα έως και να… κινεί με το μυαλό του (η τηλεπάθεια και η τηλεκίνηση είναι κάτι που έχει απασχολήσει και παλαιότερα τον Κινγκ, για παράδειγμα στο Κάρι) μια ολόκληρη πίτσα. Πώς να μη γίνει δεκτό αυτό το μυαλό από το ΜΙΤ και το κολέγιο Emerson. Αλίμονο, ο Λουκ δεν θα καταφέρει να ξεφύγει από τα νύχια των διωκτών του. Οι γονείς του δολοφονούνται, το ίδιο απάγεται και γίνεται ένας ακόμη τρόφιμος του Ινστιτούτου.

king 2

Ο Στίβεν Κινγκ έχει πάρει δηλώσει αρκετές φορές τη διαφωνία του με την πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση των Η.Π.Α. ενώ σφοδρή είναι και η αντιπαράθεσή του με τον Ντόναλντ Τραμπ. Μεταξύ άλλων έχει δηλώσει: «Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι πιο τρομακτικός από κάθε ιστορία τρόμου που έχω γράψει». Ο Τραμπ έχει μπλοκάρει από το τουίτερ του τον συγγραφέα. 

 

 

 

Τα παιδιά στο Ινστιτούτο αναγκάζονται να ζήσουν υπό το κράτος σιδερένιων κανόνων, εικονικών πνιγμών, εξανδραποδισμού, με μόνη παρηγοριά την προοπτική πως κάποια στιγμή θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, όπως τους υπόσχονται οι φύλακες. Μπορεί τα παιδιά να μην το πολυπιστεύουν, δεν είναι ανόητα, αλλά δεν παύουν να είναι ακόμη πιτσιρίκια και να διατηρούν άσβεστη την ελπίδα μέσα τους.

Ηθική, πολιτική και κοινωνική διάσταση

Υπάρχει μια ηθική διάσταση στο Ινστιτούτο που δεν γίνεται να μην προσμετρηθεί: πώς γίνεται μικρά παιδιά να φέρουν το χαρακτηρισμό «πόροι» ενός σκοτεινού και πολυπλόκαμου συστήματος που με πρόσχλημα την εθνική ασφάλεια δεν ντρέπεται να τα χρησιμοποιεί με τον χείριστο τρόπο; Αυτά τα παιδιά δεν είναι «δεύτερης διαλογής» για τους δεσμώτες τους. Δεν έχουν περάσει τα σύνορα, δεν ανήκουν στις μεταναστευτικές ροές. Είναι προικισμένα και προορισμένα να μετατραπούν σε όργανα επιβολής.

Υπάρχει επίσης, σε δεύτερο επίπεδο, μια πολιτική διάσταση, την οποία ο Κινγκ προφανώς και θέλει να αναδείξει από τη στιγμή που δημόσια –και όχι μία φορά– έχει καταφερθεί εναντίον του Ντόναλντ Τραμπ για τον τρόπο που διαχειρίζεται το μεταναστευτικό πρόβλημα. Είναι γνωστό ότι στα γυάλινα σύνορα (όπως τα ονόμαζε ο Κάρλος Φουέντες) μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού, συνωθούνται και στοιβάζονται αθώες ψυχές παιδιών, αλλά και ενηλίκων που υφίστανται με τον πιο σκληρό τρόπο την απάνθρωπη πολιτική του Αμερικανού προέδρου.

Τέλος, δεν μπορεί να μην υποσημειωθεί η κοινωνική διάσταση (εξόχως πολιτική κι αυτή) του ολοένα και αυξανόμενου ολοκληρωτισμού που επιδιώκει να καταπνίξει εξαρχής το μέλλον των κοινωνιών, που είναι τα νέα παιδιά. Ο Κινγκ μεταχειρίζεται με αλληγορικό τρόπο το υλικό του (συνηθισμένο στην περίπτωσή του). Μπορεί να το ενδύει με τον απαραίτητο τρόμο, όμως τούτη τη φορά δεν είναι το εξωλογικό που τρομάζει, αλλά το οικείο, αυτό που δείχνει σαν εμάς. Ένας από τους λόγους που το συγκεκριμένο μυθιστόρημα αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα, καίτοι ο Κινγκ δεν είναι ένας συγγραφέας της ρεαλιστικής αφήγησης, είναι το αποτύπωμα που αφήνει στο ζήτημα της άλογης βίας και της καθυπόταξης του ατόμου από έναν «άοκνο» μηχανισμό. Ιδιαιτέρως όταν θύματά του είναι μικρά παιδιά. Αρκετά λειτουργική είναι η μετάφραση της Έφης Τσιρώνη.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).

→ Στην κεντρική εικόνα, πλάνο από την τηλεοπτική σειρά Stranger Things, όπου η εικονιζόμενη ηρωίδα, όπως και άλλα χαρισματικά παιδιά, χρησιμοποιούνται από την Κυβέρνηση για ειδικούς σκοπούς. 


To Ινστιτούτο
STEPHEN KING
Μτφρ. ΕΦΗ ΤΣΙΡΩΝΗ
ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ 2019
Σελ. 688, τιμή εκδότη €17,70 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ STEPHEN KING

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ