politis parelthonton kentriki

Για το μυθιστόρημα του Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα «Ο πωλητής παρελθόντων» (μτφρ. Μαρία Μπεζαντάκου, εκδ. Opera).

Της Διώνης Δημητριάδου

Υπάρχει αλήθεια στα όνειρα; Στην ουσία του μένει αναπάντητο το ερώτημα, γιατί ακόμη κι αν μπορεί να δοθεί μια απάντηση, θα είναι διάστικτη από την επιθυμία και όχι την απόδειξη του αληθινού υποστρώματος μιας ονειρικής κατάστασης. Όταν υπεισέρχεται η μνήμη (πάντα με τη δική της λογική, άλλοτε απορριπτική και άλλοτε επινοητική), τότε όλα θα πρέπει να θεωρούνται πιθανά, ακόμη και αληθινά. Ωστόσο, είναι απολύτως επιτρεπτό να ονειρεύεται κανείς και να τεκμηριώνει το ονειρικό σκηνικό με στοιχεία αληθινά ή, ακόμη καλύτερα, επινοημένα. Απολύτως ελεύθερο και το πεδίο της λογοτεχνικής μυθοπλασίας για στοχαστική γραφή πάνω στο όνειρο και στο παιχνίδι της μνήμης· άλλωστε θεμιτό και δόκιμο το μαγικό της ψεύδος. Ο Αγκουαλούζα (γεννημένος στην Αγκόλα από γονείς Πορτογάλους αποίκους) γράφει ένα μυθιστόρημα εστιάζοντας σ’ αυτό το παιχνίδισμα των εντυπώσεων αποδεικνύοντας ότι εκεί που η λογική σηκώνει τα χέρια, ανυπεράσπιστη μπροστά στο θαύμα της επινοημένης ιστορίας, γράφονται σπουδαία βιβλία. Από τις εκδόσεις opera Ο πωλητής των παρελθόντων, σε μετάφραση της Μαρίας Μπεζαντάκου.

Ο ήρωας του βιβλίου, Φέλιξ Βεντούρα, είναι αλμπίνος. Μια ευφυής συγγραφική σύλληψη που τονίζει την έλλειψη χρωστικής σε μια κοινωνία, όπως αυτή της Αγκόλας, που έζησε την αποικιοκρατία και αγωνίστηκε για την απελευθέρωσή της. Ο ίδιος μάλιστα σε συνέντευξή του εξηγεί πόσο σχετική είναι η έννοια μαύρος ή λευκός. Πάντα η οπτική διαφέρει αναλόγως του τόπου και των συνθηκών: Όταν ο βορειοαμερικανός ποιητής Λάνγκστον Χιούζ είχε επισκεφθεί τη Νιγηρία, διαμαρτυρήθηκε για την απαγόρευση εισόδου του σε μια θρησκευτική τελετή. «Μα… είμαι κι εγώ μαύρος» είπε, για να πάρει την απάντηση: «Κύριε, μαύρος μπορεί να είστε στη χώρα σας. Εδώ, αυτό να το ξεχάσετε». Ο Βεντούρα ειδικεύεται στη δημιουργία παρελθόντων, χρήσιμη υπηρεσία σε όσους επιθυμούν να παρουσιάσουν μια βελτιωμένη εικόνα γενεαλογικού δέντρου ή σημαντικών δραστηριοτήτων, εκπληρώνοντας το όνειρό τους να αποδειχθούν επιφανείς και σπουδαίοι. Πρόκειται για πολιτικούς, επιχειρηματίες, στρατιωτικούς κ.λπ. δηλαδή τη νέα αστική τάξη που απαιτεί την αποδοχή του κόσμου και τον θαυμασμό του. Κι αυτός τους πουλάει αυτό το παρελθόν μεταποιώντας την πραγματικότητα, επινοώντας ονόματα, επιφανείς προγόνους και γενικά ό,τι θα καταργούσε χρόνια υποταγής και δουλοπρέπειας. Σε μια κοινωνία που αναδύεται νέα αλλά με πολλαπλά τραύματα, όλα αυτά μετρούν. Ακόμη κι αν δεν είναι αληθινά. Ένα καυστικό σχόλιο για τη νέα πραγματικότητα της Αγκόλας, για κάθε νέα κοινωνία που θέλει να στηριχθεί σε πήλινα πόδια.

Πάντα η οπτική διαφέρει αναλόγως του τόπου και των συνθηκών: Όταν ο βορειοαμερικανός ποιητής Λάνγκστον Χιούζ είχε επισκεφθεί τη Νιγηρία, διαμαρτυρήθηκε για την απαγόρευση εισόδου του σε μια θρησκευτική τελετή. «Μα… είμαι κι εγώ μαύρος» είπε, για να πάρει την απάντηση: «Κύριε, μαύρος μπορεί να είστε στη χώρα σας. Εδώ, αυτό να το ξεχάσετε».

Ο λευκός ξένος που τον επισκέπτεται, όμως, έχει μια διαφορετική απαίτηση και πληρώνει καλά για τις υπηρεσίες του γενεαλόγου. Θέλει να γεννηθεί από την αρχή, να επινοηθεί γι’ αυτόν ένα νέο όνομα και μια ολόκληρη γενεαλογία. Και το πιο εξωφρενικό, η γενεαλογία αυτή να είναι αφρικανική! Όταν αρχίζει να χτίζει στοιχείο το στοιχείο αυτή την εντελώς πλαστή ιστορία, θα δει έκπληκτος πως κάποιες πληροφορίες επαληθεύονται – τουλάχιστον μέσα από την οπτική του Ζοζέ Μπούχμαν, όπως είναι το νέο όνομα του πελάτη του, αποκαλυπτικό (Buchmann) στη σημειολογία του.

Agualusa
Ο Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα (José Eduardo Agualusa) γεννήθηκε το 1960 στο Ουάμπο της Ανγκόλας από πορτογάλους αποίκους γονείς. Πολυβραβευμένος συγγραφέας, έχει δει έργα του να μεταφράζονται σε είκοσι έξι γλώσσες και έχει τιμηθεί με πολύ σημαντικά
λογοτεχνικά βραβεία. Έχει συγγράψει έντεκα
μυθιστορήματα, πέντε θεατρικά έργα, καθώς και
συλλογές διηγημάτων και βιβλία για παιδιά. Εργάζεται ως δημοσιογράφος και συγγραφέας, μοιράζοντας τον χρόνο
του μεταξύ Πορτογαλίας, Ανγκόλας και Μοζαμβίκης.

Το θέμα αυτό θα αρκούσε για να γραφεί ένα ενδιαφέρον, μέσα στην παραδοξότητά του φυσικά, βιβλίο. Ωστόσο, ο Αγκουαλούζα χρησιμοποιεί όλο αυτό το σκηνικό για να αναδείξει κάτι ακόμα πιο παράξενο. Ο αφηγητής της ιστορίας είναι ο Εουλάλιο (άλλο ένα παιχνίδι με το όνομα), μια σαύρα τιγρέ σπάνιου είδους, ένας μικρός νυχτερινός θεός, που μπορεί να γελάει σαν άνθρωπος διαθέτοντας μια ιδιόμορφη ευλαλία και να αντιδρά στον παράλογο κόσμο που τον περιτριγυρίζει. Ο Εουλάλιο, πριν γίνει σαύρα, ήταν άνθρωπος που έζησε περίπου έναν αιώνα και τώρα βιώνει τη μετενσάρκωσή του. Η προηγούμενη ζωή του έρχεται στα όνειρά του αλλά κι αυτόν μπορούν να τον ονειρευτούν οι άνθρωποι. Ζει μέσα στο σπίτι του Φελίξ, ανασαίνει στους τοίχους που είναι γεμάτοι από βιβλία (ένα πλοίο γεμάτο φωνές), φοβάται τους σκορπιούς και μεταφέρει διηθημένα στη δική του συνείδηση (ώριμη λόγω της προηγούμενης ανθρώπινης υπόστασής του) όσα βλέπει κι ακούει.

Μια ιστορία για τα όνειρα, τις ψευδαισθήσεις, την τάχα αδιάψευστη πραγματικότητα, τις μαγικές επινοήσεις που –γιατί όχι;– καμιά φορά βγαίνουν αληθινές. Ποια είναι η διαφορά στη φράση «είδα ένα όνειρο» από τη φράση «έκανα ένα όνειρο»; Για να έχουν υπόσταση τα όνειρα θα πρέπει να τα δημιουργούμε.

«Η πραγματικότητα είναι οδυνηρή και ατελής» μου έλεγε, «αυτή είναι η φύση της, και γι’ αυτό τη διακρίνουμε απ’ τα όνειρα» (σελ. 71).

Αλλά και η ευτυχία μήπως δεν είναι εξαρτημένη από τα όνειρα; Δεν αφορά τη γαλήνη που έρχεται, όταν η συνείδηση βρίσκεται εν υπνώσει; 

«Φανταστείτε έναν νεαρό να τρέχει με μηχανή σ’ ένα δρομάκι. Ο αέρας τού χτυπάει το πρόσωπο. Ο νεαρός κλείνει τα μάτια και ανοίγει τα χέρια, όπως στις ταινίες, νιώθοντας ζωντανός και σε πλήρη αρμονία με το σύμπαν. Δεν βλέπει το φορτηγό που πετιέται μπροστά του στη διασταύρωση. Πεθαίνει ευτυχισμένος. Η ευτυχία είναι σχεδόν πάντα μια ανευθυνότητα. Είμαστε ευτυχισμένοι τις σύντομες στιγμές που κλείνουμε τα μάτια». (σελ. 71-72) 

Μια ιστορία για την επιλεκτική μνήμη, ικανή να χτίσει ένα παρελθόν που δεν υπήρχε ή να καταργήσει όσα ενοχλητικά το βαραίνουν. Σ’ αυτή την περίπτωση τα όνειρα δεν μπορεί παρά να είναι ευεργετικά.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

Στην κεντρική εικόνα: Ο Lázaro Ramos από την ταινία «O Vendedor de Passados» (2015), βασισμένη στο βιβλίο του Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα. Σκηνοθεσία: Lula Buarque de Hollanda


AgualusaΟ πωλητής παρελθόντων
Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα
Μτφρ. Μαρία Μπεζαντάκου
Opera 2019
Σελ. 144, τιμή εκδότη €10,60

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOSÉ EDUARDO AGUALUSA

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ