politis parelthonton kentriki

Για το μυθιστόρημα του Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα «Ο πωλητής παρελθόντων» (μτφρ. Μαρία Μπεζαντάκου, εκδ. Opera).

Της Διώνης Δημητριάδου

Υπάρχει αλήθεια στα όνειρα; Στην ουσία του μένει αναπάντητο το ερώτημα, γιατί ακόμη κι αν μπορεί να δοθεί μια απάντηση, θα είναι διάστικτη από την επιθυμία και όχι την απόδειξη του αληθινού υποστρώματος μιας ονειρικής κατάστασης. Όταν υπεισέρχεται η μνήμη (πάντα με τη δική της λογική, άλλοτε απορριπτική και άλλοτε επινοητική), τότε όλα θα πρέπει να θεωρούνται πιθανά, ακόμη και αληθινά. Ωστόσο, είναι απολύτως επιτρεπτό να ονειρεύεται κανείς και να τεκμηριώνει το ονειρικό σκηνικό με στοιχεία αληθινά ή, ακόμη καλύτερα, επινοημένα. Απολύτως ελεύθερο και το πεδίο της λογοτεχνικής μυθοπλασίας για στοχαστική γραφή πάνω στο όνειρο και στο παιχνίδι της μνήμης· άλλωστε θεμιτό και δόκιμο το μαγικό της ψεύδος. Ο Αγκουαλούζα (γεννημένος στην Αγκόλα από γονείς Πορτογάλους αποίκους) γράφει ένα μυθιστόρημα εστιάζοντας σ’ αυτό το παιχνίδισμα των εντυπώσεων αποδεικνύοντας ότι εκεί που η λογική σηκώνει τα χέρια, ανυπεράσπιστη μπροστά στο θαύμα της επινοημένης ιστορίας, γράφονται σπουδαία βιβλία. Από τις εκδόσεις opera Ο πωλητής των παρελθόντων, σε μετάφραση της Μαρίας Μπεζαντάκου.

Ο ήρωας του βιβλίου, Φέλιξ Βεντούρα, είναι αλμπίνος. Μια ευφυής συγγραφική σύλληψη που τονίζει την έλλειψη χρωστικής σε μια κοινωνία, όπως αυτή της Αγκόλας, που έζησε την αποικιοκρατία και αγωνίστηκε για την απελευθέρωσή της. Ο ίδιος μάλιστα σε συνέντευξή του εξηγεί πόσο σχετική είναι η έννοια μαύρος ή λευκός. Πάντα η οπτική διαφέρει αναλόγως του τόπου και των συνθηκών: Όταν ο βορειοαμερικανός ποιητής Λάνγκστον Χιούζ είχε επισκεφθεί τη Νιγηρία, διαμαρτυρήθηκε για την απαγόρευση εισόδου του σε μια θρησκευτική τελετή. «Μα… είμαι κι εγώ μαύρος» είπε, για να πάρει την απάντηση: «Κύριε, μαύρος μπορεί να είστε στη χώρα σας. Εδώ, αυτό να το ξεχάσετε». Ο Βεντούρα ειδικεύεται στη δημιουργία παρελθόντων, χρήσιμη υπηρεσία σε όσους επιθυμούν να παρουσιάσουν μια βελτιωμένη εικόνα γενεαλογικού δέντρου ή σημαντικών δραστηριοτήτων, εκπληρώνοντας το όνειρό τους να αποδειχθούν επιφανείς και σπουδαίοι. Πρόκειται για πολιτικούς, επιχειρηματίες, στρατιωτικούς κ.λπ. δηλαδή τη νέα αστική τάξη που απαιτεί την αποδοχή του κόσμου και τον θαυμασμό του. Κι αυτός τους πουλάει αυτό το παρελθόν μεταποιώντας την πραγματικότητα, επινοώντας ονόματα, επιφανείς προγόνους και γενικά ό,τι θα καταργούσε χρόνια υποταγής και δουλοπρέπειας. Σε μια κοινωνία που αναδύεται νέα αλλά με πολλαπλά τραύματα, όλα αυτά μετρούν. Ακόμη κι αν δεν είναι αληθινά. Ένα καυστικό σχόλιο για τη νέα πραγματικότητα της Αγκόλας, για κάθε νέα κοινωνία που θέλει να στηριχθεί σε πήλινα πόδια.

Πάντα η οπτική διαφέρει αναλόγως του τόπου και των συνθηκών: Όταν ο βορειοαμερικανός ποιητής Λάνγκστον Χιούζ είχε επισκεφθεί τη Νιγηρία, διαμαρτυρήθηκε για την απαγόρευση εισόδου του σε μια θρησκευτική τελετή. «Μα… είμαι κι εγώ μαύρος» είπε, για να πάρει την απάντηση: «Κύριε, μαύρος μπορεί να είστε στη χώρα σας. Εδώ, αυτό να το ξεχάσετε».

Ο λευκός ξένος που τον επισκέπτεται, όμως, έχει μια διαφορετική απαίτηση και πληρώνει καλά για τις υπηρεσίες του γενεαλόγου. Θέλει να γεννηθεί από την αρχή, να επινοηθεί γι’ αυτόν ένα νέο όνομα και μια ολόκληρη γενεαλογία. Και το πιο εξωφρενικό, η γενεαλογία αυτή να είναι αφρικανική! Όταν αρχίζει να χτίζει στοιχείο το στοιχείο αυτή την εντελώς πλαστή ιστορία, θα δει έκπληκτος πως κάποιες πληροφορίες επαληθεύονται – τουλάχιστον μέσα από την οπτική του Ζοζέ Μπούχμαν, όπως είναι το νέο όνομα του πελάτη του, αποκαλυπτικό (Buchmann) στη σημειολογία του.

Agualusa
Ο Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα (José Eduardo Agualusa) γεννήθηκε το 1960 στο Ουάμπο της Ανγκόλας από πορτογάλους αποίκους γονείς. Πολυβραβευμένος συγγραφέας, έχει δει έργα του να μεταφράζονται σε είκοσι έξι γλώσσες και έχει τιμηθεί με πολύ σημαντικά
λογοτεχνικά βραβεία. Έχει συγγράψει έντεκα
μυθιστορήματα, πέντε θεατρικά έργα, καθώς και
συλλογές διηγημάτων και βιβλία για παιδιά. Εργάζεται ως δημοσιογράφος και συγγραφέας, μοιράζοντας τον χρόνο
του μεταξύ Πορτογαλίας, Ανγκόλας και Μοζαμβίκης.

Το θέμα αυτό θα αρκούσε για να γραφεί ένα ενδιαφέρον, μέσα στην παραδοξότητά του φυσικά, βιβλίο. Ωστόσο, ο Αγκουαλούζα χρησιμοποιεί όλο αυτό το σκηνικό για να αναδείξει κάτι ακόμα πιο παράξενο. Ο αφηγητής της ιστορίας είναι ο Εουλάλιο (άλλο ένα παιχνίδι με το όνομα), μια σαύρα τιγρέ σπάνιου είδους, ένας μικρός νυχτερινός θεός, που μπορεί να γελάει σαν άνθρωπος διαθέτοντας μια ιδιόμορφη ευλαλία και να αντιδρά στον παράλογο κόσμο που τον περιτριγυρίζει. Ο Εουλάλιο, πριν γίνει σαύρα, ήταν άνθρωπος που έζησε περίπου έναν αιώνα και τώρα βιώνει τη μετενσάρκωσή του. Η προηγούμενη ζωή του έρχεται στα όνειρά του αλλά κι αυτόν μπορούν να τον ονειρευτούν οι άνθρωποι. Ζει μέσα στο σπίτι του Φελίξ, ανασαίνει στους τοίχους που είναι γεμάτοι από βιβλία (ένα πλοίο γεμάτο φωνές), φοβάται τους σκορπιούς και μεταφέρει διηθημένα στη δική του συνείδηση (ώριμη λόγω της προηγούμενης ανθρώπινης υπόστασής του) όσα βλέπει κι ακούει.

Μια ιστορία για τα όνειρα, τις ψευδαισθήσεις, την τάχα αδιάψευστη πραγματικότητα, τις μαγικές επινοήσεις που –γιατί όχι;– καμιά φορά βγαίνουν αληθινές. Ποια είναι η διαφορά στη φράση «είδα ένα όνειρο» από τη φράση «έκανα ένα όνειρο»; Για να έχουν υπόσταση τα όνειρα θα πρέπει να τα δημιουργούμε.

«Η πραγματικότητα είναι οδυνηρή και ατελής» μου έλεγε, «αυτή είναι η φύση της, και γι’ αυτό τη διακρίνουμε απ’ τα όνειρα» (σελ. 71).

Αλλά και η ευτυχία μήπως δεν είναι εξαρτημένη από τα όνειρα; Δεν αφορά τη γαλήνη που έρχεται, όταν η συνείδηση βρίσκεται εν υπνώσει; 

«Φανταστείτε έναν νεαρό να τρέχει με μηχανή σ’ ένα δρομάκι. Ο αέρας τού χτυπάει το πρόσωπο. Ο νεαρός κλείνει τα μάτια και ανοίγει τα χέρια, όπως στις ταινίες, νιώθοντας ζωντανός και σε πλήρη αρμονία με το σύμπαν. Δεν βλέπει το φορτηγό που πετιέται μπροστά του στη διασταύρωση. Πεθαίνει ευτυχισμένος. Η ευτυχία είναι σχεδόν πάντα μια ανευθυνότητα. Είμαστε ευτυχισμένοι τις σύντομες στιγμές που κλείνουμε τα μάτια». (σελ. 71-72) 

Μια ιστορία για την επιλεκτική μνήμη, ικανή να χτίσει ένα παρελθόν που δεν υπήρχε ή να καταργήσει όσα ενοχλητικά το βαραίνουν. Σ’ αυτή την περίπτωση τα όνειρα δεν μπορεί παρά να είναι ευεργετικά.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

Στην κεντρική εικόνα: Ο Lázaro Ramos από την ταινία «O Vendedor de Passados» (2015), βασισμένη στο βιβλίο του Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα. Σκηνοθεσία: Lula Buarque de Hollanda


AgualusaΟ πωλητής παρελθόντων
Ζοζέ Εντουάρντο Αγκουαλούζα
Μτφρ. Μαρία Μπεζαντάκου
Opera 2019
Σελ. 144, τιμή εκδότη €10,60

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOSÉ EDUARDO AGUALUSA

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Σαντιάγκο Γκαμπόα (κριτική) – Ένα καθαρόαιμο πολιτικό και κοινωνικό θρίλερ με φόντο την Κολομβία

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγκο Γκαμπόα [Santiago Gamboa] «Η νύχτα θα είναι μεγάλη» (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου, εκδ. Διόπτρα). Ο γνωστός Κολομβιανός συγγραφέας θα βρίσκεται σε λίγες μέρες στην Αθήνα, στο πλαίσιο του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, και στη συνέχεια στα Χανιά, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 

...
«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

«Το δώρο του Χάμπολντ» του Σολ Μπέλοου (κριτική)

Για το μυθιστόρημα που χάρισε στον Σολ Μπέλοου [Saul Bellow, 1915-2005] το Πούλιτζερ το 1976, «Το δώρο του Χάμπολντ» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εισαγωγή: Jeffrey Eugenides, εκδ. Gutenberg). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ (κριτική) – Ένα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία

Για το μυθιστόρημα του Μοχάμεντ Μπουγκάρ Σαρ [Mohamed Mbougar Sarr] «Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη), που τιμήθηκε με τη μεγαλύτερη διάκριση των γαλλικών γραμμάτων, το βραβείο Goncourt, για το 2021. Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας. 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

«Βίος και Πολιτεία» – μια νέα εκπομπή για τους ανθρώπους του βιβλίου απευθείας από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Το πρώτο επεισόδιο της εκπομπής «Βίος και Πολιτεία» μεταδόθηκε ζωντανά την Παρασκευή και βρίσκεται ήδη στον «αέρα» του διαδικτύου. Μια πρωτοβουλία του μεγαλύτερου και πιο εν...

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Φεστιβάλ ΛΕΑ: Ανακοινώθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Δημοσιοποιήθηκε η λίστα με τους φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ.

Επιμέλεια: Book Press

Δημοσιοποιείται η λίστα των φιναλίστ για το 3ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. ...

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη στην ευρωπαϊκή λίστα προτεινόμενων βιβλίων του Readers of Europe 2023

Το «Εργαζόμενο αγόρι» της Λένας Διβάνη προτείνεται για την ευρωπαϊκή λίστα βιβλίων της Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης Readers of Europe για το 2023.

Επιμέλεια: Book Press

Το ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

«Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» του Γκούναρ Στόλεσεν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γκούναρ Στόλεσεν [Gunnar Staalesen] «Τα ρόδα δεν πεθαίνουν ποτέ» (μτφρ. Βαγγέλης Γιαννίσης), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιουνίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Υπάρχουν κάποιε...

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Πατριαρχία, φεμινισμός και κουίρ λογοτεχνία – Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ* και Καλοβυρνάς δίνουν απαντήσεις

Λογοτεχνία, έμφυλες ταυτότητες, πατριαρχία, φεμινιστικό κίνημα, γυναικεία γραφή. Αμάντα Μιχαλοπούλου, Αλεξάνδρα Κ*, Λύο Καλοβυρνάς φωτίζουν όψεις ενός ζητήματος που μας αφορά περισσότερο απ΄ όσο ίσως πιστεύουμε, ενώ ακολουθεί επιλογή βιβλίων ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας από τις πρόσφατες ...

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ