alt

Για το –βραβευμένο με International Booker 2019– μυθιστόρημα της Τζόχα Αλχάρθι «Οι κόρες της σελήνης» (μτφρ. Ελένη Καπετανάκη, εκδ. Gutenberg).

Του Διονύση Μαρίνου

Πώς από έναν τόπο ολότελα ξένο, μια περιοχή τόσο μακρινή σε πολιτισμικές σημάνσεις από τη δική μας δυτικοτραφή (sic) καταγωγή, έρχεται με την πλέρια κατηγορηματικότητα της λογοτεχνίας το ανοίκειο να γίνει ολότελα οικείο; Το ότι η Τζόχα Αλχάρθι πήρε το βραβείο International Booker 2019 λέει κάτι εξαρχής, δεν λέει τα πάντα. Ούτως ή άλλως έχουμε να κάνουμε με ένα βραβείο που αποσκοπεί να αναδείξει φωνές που θάλλουν εκτός των τειχών που ορίζει ο αγγλόφωνος κόσμος. Ως εκ τούτου, κάθε χρόνο περιμένουμε όχι μόνο την «ανακάλυψη» ενός συγγραφέα, αλλά και ενός ολόκληρου σύμπαντος που κείται μακριά μας, αλλά με κάποιο τρόπο μάς περιέχει. Η συγχρονία της τέχνης και η συγκατοίκηση της λογοτεχνίας, ως σημείο συνάντησης των καιρών μας.

Κι όμως, όποιος ολοκληρώσει το μυθιστόρημα της Αλχάρθι θα συνειδητοποιήσει πως έχει μεταφερθεί, δίχως να το καταλάβει, σε ένα περιβάλλον που καταλύει το αίσθημα της ξενότητας προβάλλοντας την ανθρώπινη φύση των ηρώων της.

Ελάχιστα πράγματα γνωρίζει ο μέσος Έλληνας αναγνώστης (κι όχι μόνο αυτός) για το Σουλτανάτο του Ομάν, τούτη την όαση γαλήνης της Μέσης Ανατολής, που κατάφερε (αυτό κι αν είναι επίτευγμα) να διατηρήσει μια ισορροπία ανάμεσα στο θρησκευτικό και πολιτικό ισλαμισμό της ευρύτερης περιοχής. Κι όμως, όποιος ολοκληρώσει το μυθιστόρημα της Αλχάρθι θα συνειδητοποιήσει πως έχει μεταφερθεί, δίχως να το καταλάβει, σε ένα περιβάλλον που καταλύει το αίσθημα της ξενότητας προβάλλοντας την ανθρώπινη φύση των ηρώων της. Εν προκειμένω των ηρωίδων, καθώς η πλοκή εστιάζει στη ζωή τριών αδελφών, της Μάγια, της Ασμά και της Χάουλα. Τρία κορίτσια που μπορεί να γαλουχήθηκαν με τις ίδιες αρχές και περιορισμούς από τους γονείς τους και το κλειστό περιβάλλον της περιοχής τους, εντούτοις ακολούθησαν εντελώς διαφορετικούς δρόμους, πήραν η καθεμία άλλες αποφάσεις και, τελικά, έζησαν με τον προσωπικό ορισμό της αγάπης, της μητρότητας, της οικογένειας, του γάμου και της παράδοσης.

Πολύχρωμο μελίσσι

Τριγύρω τους, ωσάν πολύχρωμο μελίσσι, αναπτύσσονται κι άλλες παράλληλες ιστορίες φερμένες, κυρίως, από το μακρινό και κοντινό παρελθόν δευτεραγωνιστών. Όλοι τους, όμως, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνθέτουν μια τοιχογραφία που εξηγεί στον αμύητο τις πολιτισμικές καταβολές, τη δύναμη της παράδοσης, την καθοριστική σημασία της θρησκείας στην καθημερινότητα, αλλά και την επισφαλή θέση της γυναίκας σε μια κοινωνία που ορίζεται επί τη βάσει των απαγορεύσεων και ελάχιστα των ελευθεριών που παρέχει.

Η ιστορία εξελίσσεται στο χωριό Αλ Αουάφι, λίγο έξω από τη Μουσκάτ, την πρωτεύουσα του Σουλτανάτου. Τούτο το τρίπτυχο γυναικών –κάτι σαν τις Τρεις Αδελφές του Τσέχοφ– φέρει όλο το ειδικό βάρος της γυναικείας καρδιάς. Η Μάγια, αν και μεγαλύτερη, είναι αυτή που κουβαλάει με στωικότητα και απαράμιλλη παθητικότητα το βάρος ενός ανομολόγητου έρωτα. Ολημερίς σκυμμένη στη ραπτομηχανή της, ελάχιστα αποκαλύπτει και περισσότερα αποδέχεται. Όταν θα βρεθεί ο άντρας να τη ζητήσει, δεν θα προβάλει αντίσταση. Θα αποδεχθεί τη μοίρα της που καθορίζεται με ακρίβεια από τους γονείς της. Η ζωή της αποδεικνύεται μια ρυθμισμένη ενορχήστρωση που παίζει έναν μονότονο σκοπό. Αποδοχή ενός συνοικεσίου, γέννα, μητρότητα και τελικά βουτιά στον ύπνο για να ξεχνάει το αβίωτο του ξύπνιου της.

Για τη Χάουλα η ζωή κερδίζεται όχι με τις ιδέες, αλλά με το σώμα. Διεκδικείται πόντο-πόντο από μια θηλυκή φύση που έχει μάθει να σκορπάει τις σταλαγματιές της ομορφιάς που της δόθηκε απλόχερα.

Η Ασμά, η δεύτερη τη τάξει, είναι ένας πόλος μάθησης. Αγαπάει τα γραμμένα κείμενα, την ποίηση και τη λογοτεχνία. Είναι κάτι σαν το alter ego του πατέρα της. Για εκείνην ο γάμος όχι μόνο δεν αποτελεί δέσμευση, αλλά είναι η πύλη που θα της επιτρέψει να γίνει μητέρα, αλλά θα της δώσει και την ευκαιρία να ξεδιψάσει απερίσπαστη τη φιλομάθειά της.

Η πιο επαναστατημένη και των τριών είναι η Χάουλα, η οποία είναι ερωτευμένη με τον ξάδελφό της, Νάσαρ. Απορρίπτει κάθε πρόταση περιμένοντάς τον να επιστρέψει από τον Καναδά (αν και λέγεται πως εκείνος ζει βίο έκλυτο στα ξένα). Είναι ένα κορίτσι που της αρέσουν πιο ταπεινά πράγματα, γιορτάζει τη χθόνια φύση της καλλωπίζοντας τον εαυτό της δίχως να έχει ενοχές. Της αρέσει να διαβάζει εύπεπτα, λαϊκά αναγνώσματα. Για τη Χάουλα η ζωή κερδίζεται όχι με τις ιδέες, αλλά με το σώμα. Διεκδικείται πόντο-πόντο από μια θηλυκή φύση που έχει μάθει να σκορπάει τις σταλαγματιές της ομορφιάς που της δόθηκε απλόχερα.

alt
Η Τζόχα Αλχάρθι έχει γράψει τρεις συλλογές
διηγημάτων, τρία παιδικά βιβλία και τρία
μυθιστορήματα. Το επόμενο βιβλίο της θα είναι
μια μελέτη με τίτλο Το σώμα στην αραβόφωνη
ερωτική ποίηση.


Η Αλχάρθι γράφει, άραγε, μόνο για γυναίκες αφήνοντας στην άκρη τον ρόλο των ανδρών που έτσι κι αλλιώς είναι καθοριστικός στις αραβικές κοινωνίες; Τείνουμε να πιστεύουμε, σχηματικά, πως σε τούτες τις κοινωνίες μόνο η γυναίκα είναι αυτή που αναγκάζεται να κουβαλάει το άχθος των απαγορεύσεων. Κι όμως, καθοριστικός παράγοντας στην πλοκή της ιστορίας είναι ο άντρας της Μάγια, ο Αμπντάλα. Δεν είναι ένα τυπικό αρσενικό που ορίζει τη ζωή μιας γυναίκας με τη σθεναρή έως και ανελέητη εξουσία του. Είναι ένας τρεμάμενος πυρήνας που κουβαλάει με τη σειρά του πολλές αμυχές από το παρελθόν, οποίες έχουν να κάνουν με τη σχέση με τον πατέρα του και φτάνουν ως τον γάμο του με τη Μάγια. Ο Αμπντάλα κουβαλάει όλη την αμφιβολία ενός ανθρώπου καίρια τραυματισμένου.

Από τεχνικής άποψης, η Αλχάρθι αφήνει τον Αμπντάλα να μας μεταφέρει τον ταραγμό των σκέψεών του δίχως τη συγγραφική μεσολάβηση. Είναι ο μόνος που μιλάει πρωτοπρόσωπα. Όλοι οι άλλοι ήρωες του βιβλίου στεγάζονται κάτω από τη συγγραφική τριτοπρόσωπη αφήγηση. Συνάμα, η Αλχάρθι αποφασίζει να ξεφλουδίζει διαρκώς μικρότερες ιστορίες με αποτέλεσμα κάποιες να μένουν μετέωρες, αλλά όχι άκαιρες. Ίσως διότι οι Κόρες της Σελήνης δεν είναι μόνο η ιστορία των τριών κοριτσιών αλλά μιας ολόκληρης κοινωνίας που κουβαλάει μια βαριά παράδοση, την οποία με κάποιον τρόπο προσπαθεί να τη μετεγγράψει στο σήμερα που έρχεται πλησίστιο.

Έχει βιώσει αυτή την καίρια μετάβαση του παλαιού κόσμου στο ντύμα ενός υπό διαμόρφωση καινούργιου. Το αποτύπωμα αυτού του βιώματος είναι τούτο το μυθιστόρημα που δεν έχει κριτική διάθεση, ούτε φολκλόρ ατημελησία.

Το πλέγμα των σχέσεων καθορίζεται από τις προλήψεις, τις ιστορίες του παρελθόντος που μοιάζουν να είναι βγαλμένες από τις Χίλιες και μια νύχτες, με τζίνι, βεδουίνους και παραδοσιακές τελετές. Μαθαίνουμε, φυσικά, για τη δουλεία που καταργήθηκε διά νόμου το 1970 στο Σουλτανάτο, τις πολεμικές συγκρούσεις, την ανεξαρτησία του Ομάν, αλλά και την αδήριτη ανάγκη για φιλελευθεροποίηση του πατριαρχικού μοντέλου, με τις γυναίκες, πλέον, να έχουν θέση στην κοινωνική πυραμίδα, να μπορούν να μορφωθούν και να κάνουν καριέρα.

Η Αλχάρθι, άλλωστε, είναι μια τέτοια περίπτωση νέας γυναίκας (γεννήθηκε το 1978). Σπούδασε στη Βρετανία και επέστρεψε στη χώρα της ως καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Μουσκάτ. Άρα, έχει βιώσει αυτή την καίρια μετάβαση του παλαιού κόσμου στο ντύμα ενός υπό διαμόρφωση καινούργιου. Το αποτύπωμα αυτού του βιώματος είναι τούτο το μυθιστόρημα που δεν έχει κριτική διάθεση, ούτε φολκλόρ ατημελησία. Αντιθέτως, ακόμη και η αραβική ποίηση που διατρέχει το μυθιστόρημα προβάλλεται με τον πηγαίο ρομαντισμό που της αξίζει. Αξιοσημείωτη είναι η μετάφραση της Ελένης Καπετανάκη που είχε στα χέρια της ένα απλό μεν κείμενο ως προς τη γλώσσα του, αλλά πολύσημο ως προς τα θέματα που αναπτύσσει.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η ποιητική συλλογή «Ποτέ πια εμείς» (εκδ. Μελάνι).


altΟι κόρες της σελήνης
ΤΖΟΧΑ ΑΛΧΑΡΘΙ
Μτφρ. Ελένη Καπετανάκη
Gutenberg 2020
Σελ. 280, τιμή εκδότη €13,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ JOKHA ALHARTHI

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ