alt

Για το μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Άτγουντ «Οι διαθήκες» (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός).

Του Μιχάλη Πιτένη

Ολοκληρώνοντας το μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Άτγουντ, πιστεύω πως κάθε αναγνώστης θα βρεθεί αντιμέτωπος με το εξής ερώτημα: Μπορεί στ’ αλήθεια να συμβεί κάτι τέτοιο; Το να υπάρξει, δηλαδή, ένα σκληρό και άτεγκτο θεοκρατικό καθεστώς, όχι οπουδήποτε αλλά σε μια αναπτυγμένη και σύγχρονη χώρα. Ένα απολυταρχικό καθεστώς που θα εξοντώνει με συνοπτικές διαδικασίες τους εχθρούς του, υπαρκτούς και επινοημένους, και θα εκμεταλλεύεται στυγνά τις γυναίκες, τις οποίες θα μετατρέψει σε άβουλα και χωρίς κανένα δικαίωμα πλάσματα, υποχρεωμένες να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως μηχανές αναπαραγωγής και σκεύη ηδονής.

Ένα απολυταρχικό καθεστώς που θα εξοντώνει με συνοπτικές διαδικασίες τους εχθρούς του, υπαρκτούς και επινοημένους, και θα εκμεταλλεύεται στυγνά τις γυναίκες, τις οποίες θα μετατρέψει σε άβουλα και χωρίς κανένα δικαίωμα πλάσματα, υποχρεωμένες να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως μηχανές αναπαραγωγής και σκεύη ηδονής.

Ένα τέτοιο καθεστώς περιγράφει η Καναδή συγγραφέας, το δυστοπικό καθεστώς της Γαλαάδ, όνομα που προέρχεται απ’ την Παλαιά Διαθήκη, και επιλέγει ως περιβάλλον του ένα τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μιας χώρας, δηλαδή, αναμφίβολα αναπτυγμένης, οπωσδήποτε σύγχρονης, που έχει προβληθεί ως η «χώρα της ελευθερίας, της ελεύθερης έκφρασης και των πολλών ευκαιριών για όλους», άποψη με την οποία συμφωνούν πολλοί. Γιατί λοιπόν «χαλάει» η κ. Άτγουντ, έστω και… μυθιστορηματικά, μια τέτοια εικόνα, κάτι που ξεκίνησε με το πρώτο μέρος αυτής της αφήγησής της με το βιβλίο Η ιστορία της θεραπαίνιδας1 και ολοκληρώνεται 35 χρόνια μετά με τις Διαθήκες;

Η ίδια σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Το Βήμα» (5/5/2020), εξηγεί το πώς γεννήθηκε ο προβληματισμός της που οδήγησε στη συγγραφή των δύο αυτών βιβλίων, σημειώνοντας ότι: «Η Ιστορία της θεραπαινίδας γράφτηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που παρατηρήθηκε αναβίωση της λεγόμενης Θρησκευτικής Δεξιάς στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Τις Διαθήκες άρχισα να τις γράφω εντός του 2016, με τη σταδιακή επάνοδο μιας πιο ακραίας εκδοχής της ριζοσπαστικής δεξιάς ιδεολογίας η οποία υιοθέτησε, θα μπορούσα να πω, αρκετές από τις βασικές ιδέες και συμπεριφορές του επινοημένου καθεστώτος της Γαλαάδ. Η ιστορία των ΗΠΑ έχει σημαδευτεί από πολλές τέτοιες αναβιώσεις. Υπάρχει εκείνο το πολιτισμικό υπόστρωμα του πουριτανισμού από τον 17ο αιώνα, το οποίο συλλειτουργεί εντατικά με τις ακόμη και σήμερα υπαρκτές συνέπειες που έχουν επιφέρει δύο αιώνες δουλείας, και όλα αυτά συνδυαζόμενα με την κληρονομιά του Εμφύλιου Πολέμου».

Μυθοπλαστικά τα δύο βιβλία της λοιπόν, αλλά τα ερεθίσματα υπαρκτά, μέσω των οποίων προέκυψε το δικό της δυστοπικό καθεστώς, που χαρακτηρίζεται βέβαια κι αυτό από τα δύο βασικά χαρακτηριστικά ανάλογων πραγματικών καθεστώτων. Από τη μια τον θρησκευτικό φανατισμό που ανέκαθεν δημιουργούσε τερατουργήματα, παντού και σε κάθε εποχή, και στα οποία ο κάθε άνθρωπος, ιδιαίτερα ο πιο αδύναμος ή ο ευρισκόμενος χαμηλότερα στην κοινωνική ιεραρχία, με ευκολία συρόταν στο θυσιαστήριο με πρόσχημα τη διαφύλαξη της πίστης προς τον Θεό, όπως και αν τον ονόμαζαν, όπως και αν τον όριζαν. Και από την άλλη, τη συνεχή, βάρβαρη και απάνθρωπη καταπίεση των γυναικών, τα μονίμως συνήθη θύματα.

Ένα έργο που μπορεί κανείς να πει πως καταφέρνει να μιλά για το παρελθόν, να αναφέρεται στο παρόν και ίσως να μας φανερώνει κάποια εικόνα από το μέλλον.

Έτσι η συγγραφέας συνέγραψε ένα έργο που μπορεί κανείς να πει πως καταφέρνει να μιλά για το παρελθόν, να αναφέρεται στο παρόν –αν λάβουμε υπόψη τι συμβαίνει και σήμερα στα σημεία του πλανήτη όπου υπάρχουν θεοκρατικά καθεστώτα, ακόμα και αν ο τιμώμενος «Θεός» κατοικεί στη γη και κυκλοφορεί με σάρκα και οστά– και ίσως να μας φανερώνει κάποια εικόνα από το μέλλον, καθώς πολλές φορές ο άνθρωπος επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος, υπακούοντας στη χειρότερη, δυστυχώς, πλευρά του.

Η Άτγουντ κατάφερε να γράψει δύο βιβλία που χωρίς να αποτελούν το ένα συνέχεια του άλλου, με τη στενή έννοια του όρου, συμβαδίζουν και αλληλοσυμπληρώνονται και ας απέχουν μεταξύ τους, συγγραφικά, 35 ολόκληρα χρόνια. Το πρώτο βιβλίο ολοκληρώνεται αφήνοντας τα πάντα ανοιχτά. Στο δεύτερο, όμως, έρχεται η λύτρωση, καθώς έχει αρχίσει η φθορά του καθεστώτος και είναι ολοφάνερο πως επίκειται η κατάρρευσή του. Μια κατάρρευση στην οποία καταλυτικό ρόλο θα παίξουν οι τρεις βασικές ηρωίδες, δύο που ζουν μες την Γαλαάδ και μία που ζει εκτός, στον γειτονικό Καναδά. Τρεις ηρωίδες μαεστρικά σκιαγραφημένες απ’ τη συγγραφέα, έτσι ώστε να οδηγούν και να εξελίσσουν την ιστορία της κρατώντας την αγωνία και το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος.

alt
Η Μάργκαρετ Άτγουντ ήταν πέντε φορές υποψήφια για το 
βραβείο Booker. Δύο από τα πέντε βιβλία της, το πήραν. Το 2001
για το μυθιστόρημα Ο τυφλός δολοφόνος (μτφρ. Πόλυ
Μοσχοπούλου, εκδ. Ωκεανίδα) και το 2019 για τις Διαθήκες
(μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Ψυχογιός).



Η πρώτη είναι από εκείνες που εξαναγκάστηκαν να συμβάλουν στην εδραίωση του καθεστώτος και που στη συνέχεια αναδείχθηκε σε μια απ’ τις ηγετικές του μορφές. Μια μορφή που περισσότερο μοιάζει με σκιά, αποστερημένη και απογυμνωμένη από καθετί γυναικείο, που ως βασική της αποστολή έχει να επιβλέπει την προετοιμασία των άλλων γυναικών για να παίξουν τον αναπαραγωγικό τους ρόλο. Η δεύτερη, στο κατώφλι της εφηβείας, που η σκέψη και η συμπεριφορά της μοιάζει περισσότερο μ’ αυτήν ενός μικρού παιδιού, γνήσιο προϊόν της Γαλαάδ. Η τρίτη, το χαμένο «άγιο δισκοπότηρο» του καθεστώτος, που φυγαδεύτηκε απ’ αυτό βρέφος και την οποία πλέον αναζητούν οι πάντες και προσεύχονται νύχτα μέρα να επιστρέψει, για να αποκατασταθεί το πληγωμένο του κύρος. Και θα επιστρέψει, όχι όμως όπως προσδοκούσαν οι ηγέτες της Γαλαάδ αλλά ως η θρυαλλίδα που θα πυροδοτήσει τις αλυσιδωτές εκρήξεις της κατάρρευσης της. Ιθύνων και κινητήριος νους η πρώτη ηρωίδα, η «θεία Λίντια», που κάνει κάτι πολύ απλό. Για να δρομολογήσει την καταστροφή του καθεστώτος στρέφει εναντίον του τα ίδια τα υλικά απ’ το οποίο είναι φτιαγμένο. Και αυτά δεν είναι άλλα από τη διαφθορά, τη σαπίλα, την υποκρισία και το ψέμα που κρύβουν όλα τα καθεστώτα αυτού του είδους, εξαιτίας των οποίων αργά ή γρήγορα αποσυντίθενται. Το τραγικό βέβαια είναι πως, μέχρι να συμβεί αυτό, θα έχουν προκαλέσει πολύ πόνο, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη Γαλαάδ.

Λόγος που ρέει, φράσεις καλοζυγισμένες και μετρημένες, άλλοτε κοφτές και άλλοτε πιο εκτεταμένες, όσο για να εκφράσουν με ακρίβεια ό,τι θέλει να πει ή να υπαινιχτεί η δημιουργός τους.

Οι διαθήκες είναι ένα ογκώδες έργο που ωστόσο διαβάζεται χωρίς να κουράζει. Σ’ αυτό συντελεί ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσει η συγγραφέας τον μύθο της, κυρίως, όμως, η γραφή της. Λόγος που ρέει, φράσεις καλοζυγισμένες και μετρημένες, άλλοτε κοφτές και άλλοτε πιο εκτεταμένες, όσο για να εκφράσουν με ακρίβεια ό,τι θέλει να πει ή να υπαινιχτεί η δημιουργός τους. Χιούμορ, υποδόριο πολλές φορές αλλά καυστικό, σαρκασμός και ειρωνεία, ειδικά όταν αναφέρεται σε πράξεις των ηγετών του καθεστώτος. Κοντολογίς, ένα κείμενο αντάξιο της φήμης της Άτγουντ, που μ’ αυτό της το έργο κέρδισε το βραβείο Booker για το 2019, εξ ημισίας με την Bernardine Evaristo για το μυθιστόρημα Girl, Woman, Other.

Κλείνοντας, θέλω να σταθώ στον μεταφραστή αυτού του βιβλίου, τον Αύγουστο Κορτώ. Η πρώτη του μετάφραση που διάβασα ήταν στο έργο του Βλάντιμιρ Ναμπόκοφ Λολίτα, που είχε κυκλοφορήσει στη σειρά «Το Βήμα βιβλιοθήκη». Ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα από τη δουλειά του. Γι’ αυτό δεν με εξέπληξε η μετάφρασή του και στα δύο προαναφερθέντα βιβλία της Άτγουντ. Εξαιρετικά τα ελληνικά του και θεωρώ πως συμβάλλουν τα μέγιστα στο να αναδειχθούν τα βιβλία και να εκτιμηθούν όπως τους αξίζει από τους Έλληνες αναγνώστες. Του αξίζουν συγχαρητήρια.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΙΤΕΝΗΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Μετέωρη γυναίκα» (εκδ. Διάπλαση).


1. Να σημειώσουμε για την ιστορία ότι το "The Handmaid's Tale" εκδόθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά το 1990 με τίτλο Η ιστορία της πορφυρής δούλης σε μετάφραση του Παύλου Μάτεσι από τις εκδόσεις της Εστίας.


altΟι διαθήκες
Μάργκαρετ Άτγουντ
Μτφρ. Αύγουστος Κορτώ
Ψυχογιός 2020
Σελ. 536, τιμή εκδότη €19,90

alt 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ MARGARET ATWOOD

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Venturini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...
100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ [Virginia Woolf] «Η κυρία Νταλογουέι» που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1925. Με αυτή την αφορμή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συλλεκτική έκδοση σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλόπουλου και εξώφυλλο της Μάριας Μπαχά....

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Παθογένεση» του Τζόναθαν Κένεντι (κριτική) – «Η ιστορία της ανθρωπότητας μέσα από οκτώ επιδημίες»

«Παθογένεση» του Τζόναθαν Κένεντι (κριτική) – «Η ιστορία της ανθρωπότητας μέσα από οκτώ επιδημίες»

Για το βιβλίο του Τζόναθαν Κένεντι (Johnathan Kennedy) «Παθογένεση - Η ιστορία της ανθρωπότητας μέσα από οκτώ επιδημίες» (μτφρ. Χριστόδουλος Λιθαρής, εκδ. Διόπτρα). Στην κεντρική εικόνα, μέλη του Ερυθρού Σταυρού κατά την πανδημία της ισπανικής γρίπης (1918-20). 

Γράφει ...

Ντενίζ Όντε: «Δεν θέλω να γράφω μυθιστορήματα που σου λένε τι είναι σωστό ή λάθος»

Ντενίζ Όντε: «Δεν θέλω να γράφω μυθιστορήματα που σου λένε τι είναι σωστό ή λάθος»

Η Γερμανίδα συγγραφέας Ντενίζ Όντε [Deniz Ohde] βρέθηκε στην Ελλάδα και συμμετείχε στην 21η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όπου παρουσίασε το πρώτο της μυθιστόρημα «Διάχυτο φως» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg). Μιλήσαμε μαζί της για την ταξική και φυλετική βία, τη γλώσσα και για το τι μπορεί, ...

«Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου – Μουσική του παρελθόντος και χορός του μέλλοντος

«Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου – Μουσική του παρελθόντος και χορός του μέλλοντος

Για την παράσταση «Χρυσή εποχή» του Κωνσταντίνου Ρήγου που ανεβαίνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή. © φωτογραφίες: Βασίλης Κεχαγιάς. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η «Χρυσή εποχή» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ