Ταξίδια στο σκριπτόριο και Άνθρωπος στο σκοτάδι είναι δύο μεταφυσικές νουβέλες του Πολ Όστερ, οι οποίες συστεγάζονται σε έναν τόμο με γενικό τίτλο «Μέρα νύχτα». Ο συγγραφέας, για μια ακόμη φορά, καταφεύγει στη δημιουργία ενός φανταστικού κόσμου, υπερβαίνοντας τον αφηγηματικό μύθο και την πλοκή, αναδεικνύοντας έτσι την ιδιοτυπία της γραφής του.

Η εγκιβωτισμένη ιστορία παίρνει τις διαστάσεις ενός λογοτεχνικού παιχνιδίσματος στο οποίο ο Όστερ ανακυκλώνει τη μια δυστοπική ιστορία μέσα στην άλλη και αποκαλύπτει την οδυνηρή αυτονόμηση των ηρώων που βιώνει ένας συγγραφέας. 

Ο εγκλεισμός των ηρώων, ο περίκλειστος χώρος στον οποίο καλούνται να επιβιώσουν είναι τυπικά χαρακτηριστικά των εμμονικών του αναφορών και συνθέτουν το αφηγηματικό γίγνεσθαι του συγγραφέα. Στο συγκεκριμένο βιβλίο δύο άντρες θα βρεθούν σε μια νέα πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα καφκικού τύπου^. απομονωμένοι σε ένα δωμάτιο θα βιώσουν την εφιαλτική ετυμηγορία του παρελθόντος. 

Στην πρώτη νουβέλα «Ταξίδια στο σκριπτόριο», ο άντρας με το χαρακτηριστικό όνομα Μπλανκ ξυπνά σε ένα δωμάτιο. Η απώλεια μνήμης που έχει δεν τον βοηθά να κατανοήσει τη νέα αυτή κατάσταση και οι επισκέψεις από πρόσωπα που φαίνεται να έχουν παίξει κάποιο ρόλο στη ζωή του ή που ο ίδιος έχει επηρεάσει τη δική τους κατά το παρελθόν γίνονται η αφορμή για να προχωρήσει σε διαπιστώσεις συχνά αόριστες αλλά οδυνηρές. Στην πορεία ο αναγνώστης θα καταλάβει πως τα πρόσωπα αυτά είναι χαρακτήρες που δημιούργησε ο Όστερ σε βιβλία του. Ο κ. Μπλανκ βρίσκεται αιχμάλωτος ουσιαστικά στα χέρια τους. Έχουν αποτραβήξει τον δημιουργό στο δημιούργημά του. Κι εκεί προσδιορίζουν το μέλλον του. Αλλά ο Όστερ δεν σταματά εκεί. Αναγκάζει τον Μπλανκ να διαβάσει το χειρόγραφο ενός άλλου έγκλειστου, του Τζον Τρόσε – αναγραμματίζοντας το δικό του όνομα. Η εγκιβωτισμένη ιστορία παίρνει τις διαστάσεις ενός λογοτεχνικού παιχνιδίσματος στο οποίο ο Όστερ ανακυκλώνει τη μια δυστοπική ιστορία μέσα στην άλλη και αποκαλύπτει την οδυνηρή αυτονόμηση των ηρώων που βιώνει ένας συγγραφέας. 

Η δεύτερη νουβέλα έχει τον τίτλο «Άνθρωπος στο σκοτάδι». Ένας άνθρωπος μαστίζεται από αϋπνίες και καθώς δεν μπορεί να κοιμηθεί επινοεί ιστορίες με τη φαντασία του. Είναι ένας άνθρωπος που έχει χάσει τη γυναίκα του και την κόρη του και δέχεται τις επισκέψεις μόνο της εγγονής του. Ένας κριτικός λογοτεχνίας που θα ήθελε να είναι συγγραφέας και η εγκιβωτισμένη και πάλι ιστορία ενός ήρωα που τον επιστρατεύουν οι άλλοι ήρωες να σκοτώσει τον δημιουργό τους για να σταματήσει ο πόλεμος για τον οποίο γράφει εμπλέκονται στη σφαίρα της φαντασίας και αποκαλύπτουν τα όρια τα οποία υπάρχουν ανάμεσα στην πραγματική ζωή και στην επινοημένη. 

Και στις δύο περιπτώσεις η δημιουργία βρίσκεται αντιμέτωπη με το δημιούργημά της. Οι ήρωες, ένας συγγραφέας κι ένας κριτικός καταδιώκονται από τους ήρωες των δημιουργημάτων τους. Η εναγώνια πάλη μαζί τους, οδηγεί τον καθένα τους σε μια προσωπική αμφισβήτηση. Ο εγκλεισμός δημιουργεί τις τέλειες συνθήκες. Ο Όστερ βρίσκει έτσι την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα μοναδικά κλειστοφοβικό περιβάλλον συμβολίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον ασφυκτικά μοναχικό κόσμο στον οποίο χρειάζεται να κινηθεί ένας δημιουργός, τη στενή σχέση που αναπτύσσει μέσα σ’ αυτόν με τους ήρωές του, αλλά και τον τρόπο που βρίσκεται αντιμέτωπος μαζί τους. Ο αναγνώστης διαπιστώνει την επώδυνη πραγματικότητα του δημιουργού, τα προσωπικά όρια των επιλογών του και αντιλαμβάνεται το πώς και σε ποιο βαθμό ένας δημιουργός μπορεί να κατανοήσει την αυτονόμηση και την ανεξαρτησία των ηρώων του. Κυρίως όμως συναισθάνεται την αγωνιώδη πορεία ενός συγγραφέα που αυτοπεριορίζεται μπροστά στο δημιούργημα και σταδιακά κυριεύεται από την αμφιβολία για την αξία του.

* Η ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Τις νυχτες έπαιζε με τις σκιές» (εκδ. Ψυχογιός).

Μέρα Νύχτα
Ταξίδια στο σκριπτόριο & Άνθρωπος στο σκοτάδι
Paul Auster
Μτφρ. Μαρία Ξυλούρη
Μεταίχμιο 2020
Σελ. 376, τιμή εκδότη €16,60

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ PAUL AUSTER