STEREOMA GLUCK LOUISE 800

Για την ποιητική συλλογή «Άγρια Ίρις» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός) της βραβευμένης με Νόμπελ (2020) Λουίζ Γκλικ. Η συλλογή εκδόθηκε το 1992 και το επόμενο έτος βραβεύτηκε με Πούλιτζερ. Κεντρική εικόνα: Η ποιήτρια φωτογραφημένη περίπου το 1977. Η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε σε αφίσα για βραδιά ποίησης στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Σικάγο.

Του Διονύση Μαρίνου

Τώρα που ο αχός του Βραβείου Νόμπελ αρχίζει να καταλαγιάζει και τα πράγματα ακολουθούν τη γνώριμη ροπή προς την αποδοχή, είναι η κατάλληλη στιγμή να τοποθετήσουμε την Λουίζ Γκλικ στη θέση που πραγματικά της αξίζει μέσα μας.

Δεν είναι η μέγιστη λογοτεχνική καταξίωση που θα δικαιώσει την αναγνωστική μας τέρψη, αυτή θα μπορούσε να είχε υπάρξει και πριν από την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας, αρκεί να είχαμε τα κατάλληλα πειστήρια. Τώρα, όμως, τα έχουμε.

Είναι ένας σιγανός ψίθυρος αυτό που δημιουργεί η Γκλικ στην παρούσα συλλογή.

Έπειτα από την άμεση έκδοση της ποιητικής συλλογής Πιστή και ενάρετη νύχτα (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός – Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα) στα ελληνικά, έρχεται η τωρινή έκδοση της συλλογής Άγρια Ίρις (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, εκδ. Στερέωμα) όχι για να επιβεβαιώσει (αυτό έχει συμβεί ήδη), αλλά για να μεγιστοποιήσει το δέος και το ξάφνιασμα που αισθάνεσαι διαβάζοντας αυτή τη σημαντική ποιήτρια.

Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση που ορίζεται από τρία μέρη που το καθένα συνομιλεί με το άλλο: ο θεός, τα λουλούδια, ο πάσχων άνθρωπος. 

Τούτη η συλλογή είναι ένα ζωντανό οικοδόμημα που δεν εδραιώνεται από το σχήμα του, αλλά από τις λεπταίσθητες ταλαντώσεις του. Είναι ένας σιγανός ψίθυρος αυτό που δημιουργεί η Γκλικ στην παρούσα συλλογή. Μια τριφωνία που συμπεριλαμβάνει όλο τον κόσμο: ορατό και αόρατο. Χθόνιο μα και θεϊκό. Ανθρώπινο και φυτικό. Πραγματικό και δημιουργημένο.

Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση που ορίζεται από τρία μέρη που το καθένα συνομιλεί με το άλλο: ο θεός, τα λουλούδια, ο πάσχων άνθρωπος. Ο τόνος είναι διαρκώς εξομολογητικός – ακόμη και για τον Πανάγαθο που δεν στέκει αγέρωχος, ούτε εμφανίζεται με το σκήπτρο της μεγαλοσύνης του. Τα λουλούδια παρατηρούν τον κόσμο από το ύψος του χώματός τους. Ο άνθρωπος, η γυναίκα, η αποτυχημένη της ζωή, o σύζυγος και ο γιος της. Η γυναίκα παρατηρεί τη ζωή της και ό,τι την περιβάλλει με μια ενδοσκοπική δύναμη, σχεδόν ρομαντική. Ο θεός ίσταται από εκεί ψηλά, στέργει, δικαιολογείται, προσπαθεί να εξηγήσει το μυστήριο της δημιουργίας, το κρυφό νόημα των προθέσεών του.

Το σύνολο των ποιημάτων που συγκροτούν τη συλλογή ακολουθούν τη χρονική ακολουθία των εποχών του χρόνου. Ξεκινούν από το τέλος της άνοιξης και το λιώσιμο των πάγων σε έναν κήπο, θερμαίνονται από το καλοκαίρι και φτάνουν έως τα τέλη του Σεπτεμβρίου. Όπως σημειώσαμε χωρίζονται σε τρεις διακριτές φωνές που ιστορούν με διαφορετικό τρόπο η καθεμία το μέγα θαύμα-ερώτημα του κόσμου.

Η πρώτη «φωνή» ανήκει στα λουλούδια, τα φυτά έως και τα ταπεινά αγριόχορτα. Κάθε φυτό δίνει και τον τίτλο στο αντίστοιχο ποίημα. Ο φυτικός κόσμος απευθύνεται στους ανθρώπους εν συνόλω, αλλά και στον κηπουρό τους ειδικότερα. Μέσα από τις δικές του λέξεις βλέπουμε την κυκλικότητα που ορίζει τη δική ζωή των λουλουδιών, όπως και την αναγκαστική του οριοθέτηση στο χώρο. Έτσι ακίνητα στέκουν τα λουλούδια κοιτώντας την πλάση και τους ανθρώπους.

«Δίπλα, δίπλα, όχι
χέρι με χέρι: σας παρατηρώ
να βαδίζετε μέσα στον καλοκαιρινό κήπο – ό,τι
δεν μπορεί να κινηθεί
μαθαίνει να βλέπει· δεν χρειάζεται
να σας κυνηγήσω μέσα
στον κήπο»

Κράταιγος

Ο άνθρωπος που πιστεύει πως είναι κυρίαρχος των πάντων, στα «μάτια» ενός αγριολούλουδου δεν κατέχει καμία σπουδαία γνώση για την οντολογική του μοίρα.

«Την ελλιπή
ιδέα σου για τον παράδεισο: απουσία
αλλαγής. Είναι καλύτερα απ’ ότι στη γη; Πώς
το ξέρεις, εσύ που δεν βρίσκεσαι ούτε
εδώ ούτε εκεί, αφού στέκεσαι ανάμεσά μας;»

Αγριολούλουδα

Η δεύτερη «φωνή» της συλλογής είναι αμιγώς ανθρώπινη. Απευθύνεται στον κηπουρό που επιμελείται τον κήπο, είναι εν μέρει αυτοβιογραφική με τον τρόπο της Γκλικ, διαπερνάει οικογενειακά ζητήματα, αλλά και συνεχείς διερωτήσεις προς εκείνον που θεωρείται πλάστης του κόσμου και που μπορεί κάποιοι να τον ονομάζουν θεό, αλλά η Γκλικ απορρίπτει τη σαφήνεια του ορισμού:

«Συγχώρεσέ με αν πω ότι σ’ αγαπάω: στους ισχυρούς
λέγονται πάντα ψεύδη αφού οι αδύναμοι
πάντα διακατέχονται από πανικό. Δεν μπορώ ν’ αγαπήσω
ό,τι δεν μπορώ να συλλάβω, κι εσύ δεν αποκαλύπτεις
σχεδόν τίποτα: άραγε είσαι σαν τον κράταιγο
πάντοτε ίδιος, στο ίδιο μέρος».

Όρθρος

Είναι μια ιώβεια υπομονή αυτή που δοκιμάζει ο άνθρωπος μπρος στη σιωπή του θείου πνεύματος. Τα περισσότερα ποιήματα αυτής της δεύτερης «φωνής» (ορίζονται από τα ποιήματα που έχουν τίτλο Όρθρος και Εσπερινός) ο άνθρωπος κραυγάζει για κατανόηση και αποδοχή. Προσπαθεί να βρει ξανά το νήμα που τον ενώνει με τον γεννήτορά του γνωρίζοντας πως έχει παρασυρθεί και έχει χάσει το δρόμο προς την ένωση.

Στην τρίτη «φωνή», ο πλάστης εμφανίζεται (τα ποιήματα έχουν τίτλο μια στιγμή της ημέρας ή κάποιο μήνα του έτους) μιλώντας προς τα δημιουργήματά του. Η χροιά του είναι τρυφερή, αλλά συνάμα εμφανίζει και μια θλίψη για το γεγονός, οι άνθρωποι, το τελειότερο των θαυμάτων του, δεν κατάφεραν ακόμη να εκπληρώσουν την ουσία της δημιουργίας και να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους.

«Όταν σας δημιούργησα σας αγαπούσα
Τώρα σας λυπάμαι.

Σας έδωσα ό,τι είχατε ανάγκη:
κρεβάτι από χώμα, κουβέρτα από γαλανό αέρα –

Καθώς απομακρύνομαι από σας
σας βλέπω πιο καθαρά».

Άνεμος που αποσύρεται

STEREOMA GLUCK AGRIA IRIS EXWFYLLOΗ Γκλικ, είναι φανερό πια, έχει την τάση να κυβερνάται από τη γητεία των συναισθημάτων. Δεν διστάζει να αναδείξει την πληγωτική θλίψη των ημερών. Υπάρχει μια συνέπεια στον τόνο της ποιητικής φωνής της όταν αποτυπώνει με λέξεις την εσωτερικευμένη λιτανεία των πραγμάτων που την πλήγωσαν και των άλλων που συνέχουν την ανθρώπινη περίπτωση.

Ωστόσο, δεν έχουμε να κάνουμε με μια κοινή εξομολογητική διάθεση σαν αυτή που βρίσκει κανείς στην Πλαθ ή τον Μπέριμαν. Στην Γκλικ δεν έχουμε μια ολική αφαίρεση των ιδιωτικών πέπλων ούτε μια διθυραμβική λιτανεία των παθών.

Κάτι που φάνηκε και στη συλλογή της Πιστή και ενάρετη νύχτα, διαφαίνεται κι εδώ ως βασική πρόθεση της ποιήτριας να μιλάει de profundis και συνάμα να μας αφήσει με την ψευδαίσθηση ότι απευθύνεται μόνο στον εαυτό της κι όχι σε εκείνους που θα κρατήσουν στα χέρια τους τα ποιήματά της. Αρκετές φορές, δε, στην Αγρια Ίριδα φαίνεται να επιτρέπει στο ποιητικό εγώ να συνομιλήσει με τα λουλούδια ή με Εκείνον που στέκει ψηλά αμέτοχος και σιωπηρός για όσα συμβαίνουν κάτωθέ του.

Κάπως έτσι η Γκλικ δημιουργεί στα ποιήματά της μια μορφή οικείας αποστασιοποίησης ή αποστασιοποίηση της οικειότητας.

Μια ανθοφορία ύπαρξης στην οποία είναι ταγμένος ο άνθρωπος, κι ας μην ξέρει πάντα το λόγο, (...)

Αν ξέρει κάτι να γυμνώνει η Γκλικ αυτή είναι η γλώσσα από τα περιττά της βάρη. Ελάχιστα σημεία στίξης, ουσιαστικά που συστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους, ρήματα που πέφτουν σαν πέτρες στην επιφάνεια μιας λίμνης προκαλώντας αναταράξεις και ομόκεντρους κύκλους.

Ο Χάρης Βλαβιανός μας παραδίδει ένα ποιητικό απόσταγμα στη σωστή «θερμοκρασία», με την οικονομία που του πρέπει και το θάλπος που ανθίζει μέσα σου σαν ένα ταπεινό λουλούδι του κήπου, του οποίου η ομορφιά υπάρχει γιατί υπάρχει. Ένα θαύμα καθημερινό και αδιαίρετο από τη μοναδικότητα αυτού του κόσμου. Μια ανθοφορία ύπαρξης στην οποία είναι ταγμένος ο άνθρωπος, κι ας μην ξέρει πάντα το λόγο, που εκκινεί με τη ζωή για να καταλήξει στον άφευκτο μαρασμό του.


* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

«Τραγούδι του εαυτού μου» του Ουόλτ Ουίτμαν (κριτική)

Για το ποίημα σε δύο εκδοχές του Ουόλτ Ουίτμαν [Walt Whitman] «Τραγούδι του εαυτού μου: 1. Η πρώτη έκδοση (1855), 2. Η τελευταία έκδοση (1891 – 92)» (μτφρ. Δημήτρης Δημηρούλης, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Γιώργος Βέης

...
«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

«Καταυλισμός» του Γιώργου Βέη (κριτική) – Εκτενείς τοιχογραφίες με ποικίλες προσωπογραφίες

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Καταυλισμός» (εκδ. Ύψιλον). Κεντρική εικόνα: λεπτομέρεια από το εξώφυλλο.

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Οι αναγνώστες που ακολουθούν συστηματικά, ή έστω περιστασιακά, όσα προβάλλει ...

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

«Ανήμερο» της Λένας Καλλέργη (κριτική) – Δήθεν απούσα με κρυφό μαχαίρι

Για την ποιητική συλλογή της Λένας Καλλέργη «Ανήμερο» (εκδ. Ίκαρος). 

Γράφει η Αριστέα Παπαλεξάνδρου

Το Ανήμερο (εκδ. Ίκαρος) είναι το πρόσφατο δημιούργημα μίας ήρεμης, και συγχρόνως πολυδιάστατης παρουσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ