stou kanenos ti chora

Για την ποιητική συλλογή του Στάθη Κουτσούνη «Στου κανενός τη χώρα» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Η Fanny Ardant από την ταινία του François Truffaut «Η γυναίκα της διπλανής πόρτας».

Του Βαγγέλη Τασιόπουλου

Στην έβδομη ποιητική του κατάθεση ο Στάθης Κουτσούνης επιχειρεί με λόγο λιτό και καθαρό να συντάξει την προσωπική του μυθολογία ανασύροντας επιβιώματα του παρελθόντος που τροφοδοτούν τη μνήμη και τον αφορούν. Συμπυκνώνει με την προσήκουσα ευγένεια στο παιχνίδι του φωτός με το σκότος την ευρηματική συνέχεια της ζωής. Ό,τι του ανήκει έρχεται και φεύγει με την παλίρροια και την άμπωτη τροφοδοτώντας τη σύγκρουση, επιτείνοντας τη συγκίνηση έτσι στο ποιητικό αποτέλεσμα.

Η ιδέα στηρίζεται σε ένα είδος νοσταλγίας η οποία ξεκινάει από τη μνήμη και σχεδιάζοντας διαδρομές έως το αναπόφευκτο αφήνει τα ποιητικά της ίχνη. Το καλό κατευόδιο των αγαπημένων είναι η πλάνη της αλήθειας, αφού το σκοτάδι αφαιρεί οποιαδήποτε δυνατότητα. Άλλωστε η εμπειρία της αντίπερα όχθης είναι οριστική και αμετάκλητη. Ιδού ο λόγος που ο ποιητής αποδέχεται τη συνδρομή του αρχαίου λόγου και της λαϊκής σοφίας για να εκφράσει τις παρηγορητικές στιγμές ενός επίμονου πόνου. Προτάσσει εικόνες οι οποίες φροντίζουν να επισημάνουν και να λειτουργήσουν την αλληγορία, ούτως ώστε το τετελεσμένο να δηλωθεί χωρίς τραγικές συνέπειες: «στου κανενός τη χώρα / ήδη τρεις μέρες ανεμίζει το σκοινί».

Το καλό κατευόδιο των αγαπημένων είναι η πλάνη της αλήθειας, αφού το σκοτάδι αφαιρεί οποιαδήποτε δυνατότητα. Άλλωστε η εμπειρία της αντίπερα όχθης είναι οριστική και αμετάκλητη.

Ο χρόνος εφευρίσκει τρόπους μέσω της ποιητικής του Στάθη Κουτσούνη για να εισχωρήσει στις ζωές των ανθρώπων και να αναμετρηθεί με το πεπερασμένο. Στήνει τις ξόβεργες με δόλωμα τη ματαιοδοξία. Στη σκηνή του παραδείσου στο ποίημα «Εύα» γράφει:

«[…] η γυναίκα γυμνή / […] / κόβει το μήλο για να δοκιμάσει / και με την πρώτη δαγκωνιά / ξεπροβάλλει ένα σκουλήκι / / είσαι όμορφη της λέει / αν μ’ αφήσεις να μπω μέσα σου / θα σου φανερώσω τη γνώση / το μυστικό για να μείνεις αμάραντη / κολακευμένη εκείνη το πιστεύει / και το σκουλήκι εισχωρώντας / αρχίζει να δουλεύει ακάματα / / από τότε μεγαλώνει / θεριεύει εντός μου και τρώει / οχιά τα σωθικά μου».

Και στο επόμενο ποίημα, «Το μήλο», όπου η συμμετοχή στο ερωτικό παιχνίδι καταλήγει στη συναινετική ενοχή, ο ποιητής αφήνει στις προστακτικές («έλα», «βάλε», «γίνε», «πνίξε με», «δάγκωσέ το»…) τη χρονική ακολουθία για να προσδιορίσει την ερωτική αταξία.

Η έννοια της τάξης και της διασάλευσής της χρήζει ιδιαίτερης μνείας, καθώς εισχωρούμε Στου κανενός τη χώρα. Έτσι λοιπόν, καθώς ο ποιητής γνωρίζει καλά τη νοοτροπία των ανθρώπων του γενέθλιου τόπου του για ό,τι ξενίζει και για τον κανόνα της έξωθεν καλής μαρτυρίας, τολμά να μεταλλάξει τον ιδιωτικό του χώρο και να τον μετατρέψει σε δημόσιο. Ο κίνδυνος αφορά ολόκληρη την κοινότητα κι ό,τι διαταράσσει την τάξη θέλει κουράγιο και αγώνα για να γίνει αποδεκτό. Το ποιος θα βγάλει το φίδι από την τρύπα είναι ένα στοίχημα που αντέχει ακόμα:

«[…] ήταν αταίριαστο με τ’ άλλα έπιπλα / διατάρασσε την τάξη / πού ακούστηκε τραπέζι ανθισμένο / τι θα ’λεγαν οι φίλοι μου / …» («Δέος»).

Στο ασφυκτικό αυτό περιβάλλον οι επιθυμίες αναβάλλονται και τότε το όνειρο αποκτά υπόσταση, γίνεται το ανάχωμα της ολοκληρωτικής υποταγής για ό,τι χάθηκε οριστικά και η προσδοκία της απόδρασης που έρχεται πιο κοντά:

«…ονειρεύεται τότε μιαν απόδραση / βγαλμένη από ταινία […] και στις φυτείες των απαλών του χρόνων / να ξαναβρίσκει τη χαμένη του γενιά / και με τον άνεμο παρέα ν’ αλητεύει» («Βαμβάκι στο κλουβί»).

Σ’ αυτή την ποιητική περιπέτεια ο Στάθης Κουτσούνης επιστρέφει σ’ ό,τι τον καθόρισε, «στους πρωτινούς του εαυτούς, τον Τρελαντώνη, τον Μικρό Σερίφη, τον Δον Κιχώτη, τον Μπολιβάρ, τον Καζανόβα και τον Σέρλοκ τους ατίθασους, ονειροπόλους, ασυμβίβαστους επαναστάτες και προπαντός της ομορφιάς εραστές». Ο ποιητής καταφέρνει να εξηγήσει, το ηρωικό και το πένθιμο της παιδικής ηλικίας στην ελληνική ενδοχώρα, καθώς και πώς προέκυψε και σε τι συνίσταται η συνέχεια. Οι παρακάτω στίχοι απαντούν, νομίζω:

koutsounis ex


«… / / μα ήδη είχα πάρει τη στροφή / [ …] / έτσι δειλός και άσημος / με ψίχουλα στα χέρια και σπασμένα δόντια / πήγα στο πάρτι χωρίς μεταμφίεση / μόνος εγώ μια θλιβερή παραφωνία» («Το πάρτι»).

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, ο ποιητής βιώνει τα μικρά και τα μεγάλα. Αποκωδικοποιεί τα κελεύσματα και τις προτροπές και συνδέει τα αφηγήματα, τις μεταφυσικές ανησυχίες, κρατώντας αποστάσεις από τον κυρίαρχο λόγο. Στη μυθολογία του κατακερματίζεται το δεδομένο και επικρατεί η δική του αιρετική, ανθρώπινη ματιά. Στο ποίημα «Σκεύος εκλογής» που αναφέρεται στον Ιούδα, δεν επαναπαύεται στο αμάρτημα, αλλά στην παραπλάνηση: «[…] / όλοι στο κόλπο κι όλοι ίδιοι / προδομένος εγώ και όχι εσύ Κύριε».

Η ζωή και ο θάνατος για τον ποιητή είναι ένα παιχνίδι της μεταφυσικής του νου. Εκφράζεται ακόμη κι ως ένα αστείο μεταξύ των ανθρώπων. Άλλοτε η αλληγορία γίνεται σαρκασμός και κάποιες φορές, όπως στον μεταθανάτιο γάμο, η παρηγορητική συνθήκη που γλυκαίνει το πένθος («Στεφάνι», «Νήμα», «Άχθος»). Από κοντά κι ο έρωτας που κατακτά τον ζωτικό χώρο των ανθρώπων, δεν νοείται χωρίς οδύνη. Αυτός ο πόνος κυλάει στις μικρές και τις μεγάλες στιγμές του βίου για να μείνουν τα τεκμήρια, άλλοτε ως εσώρουχα στο πάτωμα («Χωρισμός») και στην πιο ακραία μορφή ως εργαλεία του φόνου («Απολογία»). Όμως ο έρωτας για τον Στάθη Κουτσούνη είναι η ανυπέρβλητη στιγμή της σύγκρουσης, υπάρχει και μετά τον θάνατο, επιβιώνει, είναι το έπαθλο της κάθε στιγμής του βίου. Όπως γράφει, ο πόθος είναι ο άσος στο μανίκι κι είναι εκείνος που αναγκάζει σε παράταση («Παίζω άρα υπάρχω», «Coda»). Παρόλο που το τέλος ανήκει στον θάνατο, ο έρωτας πάντοτε θα διεκδικεί, μάταια έστω.

Ο έρωτας για τον Στάθη Κουτσούνη είναι η ανυπέρβλητη στιγμή της σύγκρουσης, υπάρχει και μετά τον θάνατο, επιβιώνει, είναι το έπαθλο της κάθε στιγμής του βίου.

Καταλήγοντας θέλω επιπροσθέτως να επισημάνω πως η εξαίρετη ποιητική συλλογή του Στάθη Κουτσούνη Στου κανενός τη χώρα διακόπτεται από τέσσερα στάσιμα-«νεκρές φύσεις» με ολιγόστιχα ακαριαία ποιήματα τα οποία λειτουργούν σαν τις κοφτές ανάσες της ζωή μας και καθαγιάζουν τα μικρά κι ασήμαντα του βίου. Επίσης πως ο ποιητικός άξονας είναι το παιχνίδι, η αναμέτρηση της ζωής με τον θάνατο· εκείνο όμως που επικρατεί δεν είναι ο ζόφος, αλλά η άγρια χαρά ότι παλέψαμε.

* Ο ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΤΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι ποιητής και γραμματέας της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Αχερουσία η Θάλασσα» (εκδ. Γκοβόστη)..


ΝΕΚΡΕΣ ΦΥΣΕΙΣ i

αετός που κείτεται
στου κυνηγού τα πόδια

γεροντοκόρη στο παράθυρο
ασπρόμαυρη φωτογραφία

ροτόντα με δύο καρέκλες
σ' όποια και να καθίσω
η άλλη μένει άδεια

γέρος στο καρεκλάκι του μωρού
στο πίσω κάθισμα της λιμουζίνας
που τον πάει αργά στην εξοχή 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

Για την ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη «Αγαπημένε μου πατέρα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, η ηθοποιός Robin Wright Penn με τον πατέρα της.

Γράφει ο Γιώργος Βέης

«Μια αυλαία πέφτει μπροστά στα μάτια μο...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

Για την ποιητική συλλογή «Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδ. Περισπωμένη) – «τρέφεται από [...] από θυσίες, αίματα, μαύρα αισθήματα, θανάτους που όλα αυτά καταφέρνει να τα κάνει λαμπρή ποίηση».

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς

Ο τίτλος ...

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή «Βελονιές σκιάς» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργίου

Νηπτικά παραγγέλματα

Τι συμβαίνει άραγε, όταν μια τεχνική κεντήματος, χρησιμοποιεί, αντί για μια συνηθισμέν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ