Εγώ έχω κι άλλα πράγματα που αγαπώ, της Μυρσίνης Γκανά

Μια πρώτη επαφή με την επιφάνεια του κειμένου στη νέα ποιητική συλλογή της Μυρσίνης Γκανά υπό τον λεπτομερή ως προληπτική και πυρηνική αναφορά σημαινομένων τίτλο Εγώ έχω κι άλλα πράγματα που αγαπώ, παρέχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε μια ενδιαφέρουσα σπουδή σε ό,τι αφορά τη δημιουργική αφήγηση της υποκειμενικής πραγματικότητας. Στο πλαίσιο αυτό φαίνεται να προβάλλονται αμέσως οι συνθήκες για μια διαπροσωπική επικοινωνία, στην οποία συνδυάζονται ως δίαυλοι το σώμα και ο λόγος.

Η κατάδυση όμως στη διαστρωμάτωση των σημαινομένων επιτρέπει να εντοπίσουμε μια αυτοαναφορική και ενδοσκοπική διαδικασία για την αναμόχλευση στοιχείων που προσδιορίζουν την υποκειμενική πραγματικότητα από την οπτική ενός εσωτερικού ανθρώπου σε απόλυτη έννοια, δηλαδή κατά παραβίαση ιδιαίτερων προσδιοριστικών σημείων αναγνώρισης (απαραίτητη για μία ακόμα φορά η παραπομπή στην Κική Δημουλά), τα οποία εντοπίζονται στο κυριολεκτικό, πρώτο επίπεδο του κειμένου.

Κατά την ελεύθερη περιήγησή μας στον κόσμο που συνθέτουν τα ποιήματα της συλλογής, συναντούμε αυτόν τον εσωτερικό άνθρωπο καθώς συλλέγει βιωματικό και γνωστικό υλικό τόσο από την ατομική του κοιτίδα όσο και από ένα σύμπαν χωρίς συμβατικά όρια, προκειμένου να οργανώσει έναν άμεσο και έναν ευρύτερο βιοτικό χώρο, από τον οποίον φαίνεται να κατάγεται το κυριολεκτικό και το συνδηλωτικό ισοδύναμο του τίτλου της ανά χείρας ποιητικής συλλογής ως συνόλου.

Λόγος βιωματικός, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός, ενίοτε απροσδόκητος στα όρια του παράδοξου και συνδηλωτικός, ρυθμικός, ενισχυμένος τόσο με την αμεσότητα της προφορικής επικοινωνίας όσο και με την ελεύθερη ροή της αφηγηματικότητας.

Στην οργάνωση αυτού του χώρου με τη μορφή ενός ποικιλόμορφου σημασιολογικού τοπίου, κατά την ευρηματική διαχείριση της Μυρσίνης Γκανά, συμμετέχει ένα ευρύ φάσμα εννοιών, όπως: ψυχή και σώμα, σάρκα και πνεύμα, αισθήσεις και συναισθήματα, φως και σκότος, ζωή και θάνατος, χρόνος και μνήμη, ελευθερία και ελπίδα. Επίσης: η αναγωγή του εσωτερικού ανθρώπου στη φύση, στις ιδέες, στα αόρατα και στα άυλα ως διαδικασία τεκμηρίωσης του περιεχομένου της ατομικής συνείδησης, η σχέση της ύπαρξης με τον γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας, οι διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην κοίτη παράλληλης αλλά και αποκλίνουσας ροής του ατομικού και του γενικού χρόνου, η διαλεκτική αντιπαράθεση ανάμεσα στα όνειρα και στην αντικειμενική πραγματικότητα, τα ενίοτε δυσδιάκριτα όρια ανάμεσα στον ύπνο και στην εγρήγορση.

Λόγος βιωματικός, πλήρης συναισθήματος, παραστατικός, ενίοτε απροσδόκητος στα όρια του παράδοξου και συνδηλωτικός, ρυθμικός, ενισχυμένος τόσο με την αμεσότητα της προφορικής επικοινωνίας όσο και με την ελεύθερη ροή της αφηγηματικότητας, διεκπεραιώνει τα δεδομένα αυτά, τα οποία αξιοποιούνται με ενδιαφέροντα τρόπο κατά τη σύνθεση των ποιημάτων της συλλογής.

Για την ανάπτυξη της διαδοχής των ποιημάτων στη δομή του κειμενικού κόσμου που επισκεπτόμαστε, η Μυρσίνη Γκανά επέλεξε ποικίλους συνδυασμούς ελεύθερων στίχων, όπου παρεμβαίνουν ενίοτε και ποικίλες παρηχήσεις, ως μηχανισμούς σύνθεσης σύντομων και εκτενών κειμένων, τα οποία διατηρούν σχέση σημασιολογικής παραλληλίας ή αντίστιξης προς ευρηματικές εκδοχές για το χαϊκού σύμφωνα με την οικονομία της παραδοσιακής μορφής του είδους ή κατ’ απόκλιση από αυτή.

Στο πλαίσιο αυτό εντοπίζουμε αμέσως ενδιαφέροντα δείγματα υφολογικής ποιότητας ως αποτέλεσμα της δημιουργικής εμπλοκής του φαινομένου της μεταφοράς, με τη συνακόλουθη σύνθεση γραμματικών εικόνων ως εικαστική απόδοση των σημαινομένων. Π.χ.:

«το σώμα/ μέσα στο οποίο υπάρχω,/ αυτό, που με προδίδει σταθερά/ και θα το κάνει πάλι/ αν κάποτε, ποτέ, σε ξαναδώ,/ κι ενώ εγώ θα πηγαίνω/ κάπου αλλού/ εκείνο θα έρχεται ολόκληρο/ σε σένα», «γεμίζω μελάνη σινική/ κι ακούω στ’ αυτιά το βουητό της/ που μετράει λεπτά/ και χτύπους της καρδιάς/ ενώ δίπλα μου γυρνάει γλυκά/ την πλάτη ο ύπνος», «Πήζει ο χρόνος/ γύρω μου/ μα δεν πετρώνει», «Τρυφερή είναι η μνήμη/ που ξεφυτρώνει/ στα ερείπια του μυαλού», «Με το λεπίδι του/ εργάζεται ο ήλιος/ τον Αύγουστο/ ξύνει τα οστά/ της ζωής σου/ ώσπου αστράφτουν/ κατάλευκα», «Θα έμενε γυμνός/ ο χρόνος/ αστόλιστος θα λούφαζε/ δεν θα μας κοιτούσε διαρκώς/ στα μάτια».

Σε ομόλογο κλίμα εντοπίζουμε και την αφοριστική διατύπωση, όπως: «Αν είναι/ η ελπίδα κάτι φτερωτό,/ δεν είναι ένα τυχαίο πουλάκι/ που τινάζει τα φτερά/ κι απογειώνεται/ […]/ ούτε αετός/ που επιβλέπει/ άδειους κάμπους/ […]/ Το λένε/ σαρκοφάγο κολιμπρί./ Τρέφεται από το σώμα σου./ Κι αν μένει ακίνητο/ συνεχίζει να πετά».

Η Μυρσίνη Γκανά γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και Πολιτιστική Διαχείριση στις Βρυξέλλες. Εργάζεται ως μεταφράστρια. Η πρώτη της ποιητική συλλογή Τα πέρα μέρη τιμήθηκε με το «Βραβείο Κοινού Public» και με το «Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου στην ποίηση» του περιοδικού Αναγνώστης.

Περαιτέρω, ανιχνεύουμε ενδιαφέροντα δείγματα μεταγλωσσικότητας, τόσο στη διάσταση της αξιοποίησης γλωσσικών στοιχείων και φαινομένων ως υλικού σύνθεσης ποιημάτων, ανεξάρτητα από την κοινή χρήση της γλώσσας ως οχήματος για τη διεκπεραίωση πληροφοριών, όσο και στη διάσταση της αυτοαναφορικότητας της λογοτεχνικής γραφής (όπου και σχετικές απόψεις της Μυρσίνης Γκανά). Π.χ.:

«Μαθαίναμε κάποτε/ πως είναι η γλώσσα/ σύστημα αυθαίρετο./ Γιατί το είπαμε χέρι το χέρι,/ και ποιος το αποφάσισε,/ πού και πότε;/ Κι έτσι μοιάζει λογικό/ με άλματα παράλογα/ να φτιάχνεις λεξιλόγιο προσωπικό,/ αυθαίρετα να συνδέεις/ λέξεις και έννοιες,/ όπως ας πούμε,/ κοπετός, που μέσα μου/ ξορκίζει τον ορισμό του λεξικού,/ θρήνος, οδυρμός, κλάμα βαθύ,/ και φέρνει μονάχα στο μυαλό/ βροχή πυκνή, καταρρακτώδη,/ που καθαρίζει και σαρώνει./ […]», «η φωνή σου/ που στέκεται/ σαν κόμπος στον λαιμό μου/ και με πνίγει/ σε ένα σύμφωνο υγρό/ που κελαρύζει στο μυαλό μου», «Ποιος σκέφτηκε να πει μικρές/ τις ώρες αυτές που τις περνάς/ κάτω από σκεπάσματα βαριά/ με λέξεις πλεγμένες στα μαλλιά», «Πώς λέγεται άραγε/ στη γλώσσα αυτή/ η αίσθηση/ που έρχεται σαν όνειρο/ στον ξύπνο/ πως είναι το σώμα σου/ ατσάλινο,/ […]».

Και επίσης:

«Το ποίημα δεν είναι προσευχή/ […]/ Λεπτό κεράκι, αδύναμο,/ που περιβάλλεις με το χέρι σου/ και κινδυνεύει/ απ’ την αναπνοή σου», ή «Είμαι το χειρότερό μου ποίημα/ γεμάτο λέξεις στριμωγμένες,/ μελούρες, συναισθήματα ρηχά./ Σκοντάφτει ο ρυθμός μου,/ χάνεται,/ πότε αναδύεται και ρέει/ η γλώσσα μου για κάνα-δυο στροφές/ κι ύστερα πάλι/ συσκότιση και οι λαβές/ φτιαγμένες από λόγια δανεικά./ […]».

Εξάλλου, σκόπιμο είναι να συγκρατήσουμε ιδιαιτέρως και ορισμένες εκδοχές για το χαϊκού, όπως:

«Ξυπνάω νωρίς/ πυκνή τρυφερότητα/ μέσα μου φυσά», «Να με βαφτίζεις/ με νέα ονόματα/ για να υπάρχω», «Νύχτα απαλή/ μόνο άνθη φωτίζουν/ τον δρόμο μας πια», «Αν σε σκέφτομαι/ όταν ξυπνάω μισή/ δεν μου το λέω», «Ανθίζουν αυγές/ πίσω απ’ τα μάτια μου/ και σε θυμάμαι», «Μεταγγίζεται/ από κούπα σε κούπα/ το πρωινό φως», «Το φίδι μέσα/ στην καρδιά μου κοιμάται/ Μην την αγγίξεις», «Χρόνο τον χρόνο/ με αφήνω πίσω μου/ με κυνηγάω».

Είναι φανερό ότι η θεματική και υφολογική οργάνωση της ποιητικής συλλογής Εγώ έχω κι άλλα πράγματα που αγαπώ προσφέρει αποδείξεις για σύνθετες αλλά και επιλεκτικές διεργασίες λειτουργίας ενός καλώς οργανωμένου εργαστηρίου προϊόντων της τέχνης του λόγου, πράγμα άλλωστε για το οποίο είχε προειδοποιήσει και η προηγούμενη, πρώτη ποιητική συλλογή της Μυρσίνης Γκανά υπό τον τίτλο Τα πέρα μέρη (2017). Επομένως, θα έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε τη συνέχεια στη λογοτεχνική παραγωγή της.

* Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου. Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Ο δημιουργικός λόγος του Γιώργου Χειμωνά» (εκδ. Παρατηρητής).

→ Στην κεντρική εικονα: Η Faye Wong από την ταινία Chungking Express (1994) σε σκηνοθεσία του Wong Kar-wai.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ από το ΒΙΒΛΙΟ

«Έλειπες όλη τη ζωή μου.
Δεν ήταν ανάγκη να γνωρίζω
ότι στον κόσμο που αναπνέω
και πατώ
υπάρχεις εσύ, το στόμα και τα μάτια
και τα χέρια σου,
το δέρμα το λευκό σου
και η φωνή σου
που στέκεται
σαν κόμπος στον λαιμό μου
και με πνίγει
σε ένα σύμφωνο υγρό
που κελαρύζει στο μυαλό μου»

℘ 

«Μια μέρα ξυπνάς
και το πυκνό υφαντό
του κόσμου
δεν σε τυλίγει πια»

Εγώ έχω κι άλλα πράγματα που αγαπώ
Μυρσίνη Γκανά
Μελάνι 2020
Σελ. 56, τιμή εκδότη €8,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΓΚΑΝΑ