louloudi tou kato kosmou

«Το λουλούδι του Κάτω Κόσμου» - Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέη «Βράχια» (εκδ. Ύψιλον).

Της Διώνης Δημητριάδου

…ο κόσμος ένα γυαλάκι μόνο
μια μπίλια χρωματιστή
που την κατάπιε πρωί πρωί κατά λάθος
το πάντα βιαστικό κοτσύφι της αυλής της».
[Το αίνιγμα]

Τα Βράχια του Γιώργου Βέη υποδεικνύουν την αναγνωστική οδό ήδη από το εξώφυλλο με τη βραχώδη απεικόνιση της φύσης στο έργο της Κλάρας Πεκ Βέη. Η φύση με την απόκρημνη, επικίνδυνη μορφή της σε γήινους τόνους και με ένα βαθυκόκκινο φόντο να πλαισιώνει την αγωνιώδη προσπάθεια της ανάβασης. Ο άνθρωπος μέσα στη φύση, ως αναπόσπαστο στοιχείο της ουσίας της – όποτε εννοεί τη θέση του αυτή. Αλλά και ο άνθρωπος απέναντι από τις δυνάμεις που τον ξεπερνούν σε φυσική ισχύ και σε ορατή σκοπιμότητα – ποιος διανοείται μια επιτυχή αναμέτρηση με την αιτιοκρατία, στην ουσία αδιαπέραστη για τη θνητή λογική; Το μόνο του κατόρθωμα συνιστά απλώς μια επινόηση «φυσικών» νόμων, στην ουσία των οποίων αδυνατεί να εισχωρήσει, αποτελώντας κομμάτι τους – πώς να εννοήσει το όλον εφόσον δεν μπορεί να τοποθετηθεί απέναντί του ως παρατηρητής;

Η φύση με την απόκρημνη, επικίνδυνη μορφή της σε γήινους τόνους και με ένα βαθυκόκκινο φόντο να πλαισιώνει την αγωνιώδη προσπάθεια της ανάβασης.

Ο Βέης στην πρόσφατη ποιητική του συλλογή έχει εγκιβωτίσει τον φυσικό χώρο μέσα στους ποιητικούς του τόπους, έχει ανοίξει ένα ελάχιστο άνοιγμα στη οριακή ανθρώπινη συνείδηση, προκειμένου να διεισδύσει η άλλη ερμηνεία της ύπαρξης. Έτσι, τοποθετώντας τη φύση στο κέντρο των ποιημάτων του, υποχωρεί ο ίδιος ως ποιητικό υποκείμενο, επιτρέποντας τη θέα ενός άλλου τοπίου.

«Όπως βγαίνει από το πηγάδι
μαζί με το δροσερό νεράκι
το λουλούδι του Κάτω Κόσμου
τον αόρατο υάκινθο εννοώ
που θα μας φέρει τέλος την άλλη άνοιξη

έτσι βγαίνει από τα σωθικά μας
το θάρρος του θανάτου»
[Ο πειρασμός της σαφήνειας]

Πόσο προκλητική η σιωπή των φυσικών πραγμάτων μπροστά στον διακαή πόθο του νοήμονος όντος για μια λογική εξήγηση, για την ποθητή σαφήνεια του σύμπαντος κόσμου. Και πόσο ατελέσφορη η προσπάθεια εξήγησης, πόσο αδύναμη η λογική ικανότητα στην αναμέτρησή της με την άλλη «λογική», τα όρια της οποίας ούτε φαντάζεται. Ωστόσο, αναζητά διαρκώς τα σημάδια στα ίχνη (δυσδιάκριτοι ή αόρατοι συχνά οι οδοδείκτες) που αφήνουν τα άλλα όντα μέσα από τη δική τους βίωση του κόσμου.

«…έρχεται, λέει το πρωί, ο κορυδαλλός
να συντρίψει τα έργα των τρελών ανθρώπων…»
[Προαύλισμα]

Μοναδική ανταμοιβή ένα αμυδρό, αχάραγο μήνυμα, έτσι όπως καμιά φορά θαρρεί ότι πήρε μια απάντηση. Και είναι τότε που πρέπει να αποφασίσει αν ό,τι είδε ή ό,τι εννόησε είναι πράγματι ο δρόμος μιας εξήγησης ή μήπως όλα σε όνειρο μέσα, άλλη μια παγίδα στημένη καλά για τις σωτήριες ψευδαισθήσεις του.

«Αυτό το μειλίχιο φως
δεν είναι παγίδα της θεάς […]
όχι, δεν είναι πλάνη
θέλει απλώς να σε φέρει
όσο πιο κοντά γίνεται
στο παν…»
[Ηραίον Σάμου]

Ο ποιητής προσφέρει ένα σισύφειο σκηνικό, με τη σιωπή του σύμπαντος να συνοδεύει τη διαρκή αναζήτηση μιας ερμηνείας των μυστικών της ζωής. Ψίχουλα εν είδει αναγνωριστικών σημάτων μόνον μπορεί να ακολουθήσει όποιος φλέγεται να κατανοήσει. Και τότε θα πρέπει να θεωρήσει θεϊκό (ή φυσικό;) δώρο μια υποψία από φως στο βάθος του σκοτεινού πηγαδιού. Ο χρόνος κυλάει ερήμην της ανθρώπινης οντότητας με τη δική του διάρκεια, χωρίς καμία σχέση να έχει με τα επινοημένα διαστήματα που τάχα τον ορίζουν. Ο ποιητής στέκεται εκστατικός μπροστά σε απομεινάρια που σεβάστηκε και διέσωσε ο χρόνος, κομμάτια από φορεσιές (λαμπρές κάποτε), και τους αφιερώνει αυτή την ύστερη μνεία υπογραμμίζοντας ποιητικά τον μάταιο αγώνα της θνητότητας να κατακτήσει την αιωνιότητα μέσα από αποκτήματα – παραδομένα όμως και αυτά στην άφευκτη σταδιακή φθορά και μετά στη λήθη περιπαίζοντας την απατηλή υπόσχεσης αθανασίας.

«Τ’ ακούω το βράδυ
καθώς αγγίζει το ένα το άλλο
παιδιά της μνήμης ηχηρά
αναζητώντας τα χέρια
λένε το γλέντι εκείνο
πριν τον χαμό».
[Ασημένια βραχιόλια – Αττική 19ος αιώνας]

Θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτή η ποιητική κατάθεση του Βέη μια επιστροφή στην Αρκαδία; Δεν είναι τόσο η αναφορά στα φυσικά πράγματα που συνηγορεί για μια τέτοια επάνοδο στη γνησιότητα, στην αυθεντικότητα των απαντήσεων (κι ας μην εννοούνται ή να μην αρκούν ως απαντήσεις), όπως η φύση σ’ εκείνη την πρώιμη αθωότητά της μπορεί να δώσει. Περισσότερο ακόμη είναι η ώριμη και συνειδητή αναζήτηση του ποιητή σε ένα τοπίο πολύ μακριά από το επιφανειακά εννοούμενο και βολικό που τον περιτριγυρίζει. Στα Βράχια δεν διακρίνεται μόνο μια δύσκολη ανοδική πορεία, μια επαναλαμβανόμενη (μάταιη ίσως) απόπειρα να προσεγγιστεί η κορυφή με το άχθος στους ώμους ενός σύγχρονου Σίσυφου. Είναι ταυτόχρονα μια διείσδυση στο βάθος των νοημάτων· κι αν είναι η φύση που καθίσταται αρωγός στην ανιχνευτική πορεία, τότε όλα τα ποιήματα της συλλογής μιλούν γι’ αυτήν, αυτήν αναδεικνύουν στο θεματικό τους κέντρο. Ξύνοντας όλο και πιο βαθιά το φυσικό τοπίο, ανακαλύπτει το παλίμψηστο των μορφών του, πέρα από την πρώτη, επιφανειακή προσέγγιση.

Είναι ταυτόχρονα μια διείσδυση στο βάθος των νοημάτων· κι αν είναι η φύση που καθίσταται αρωγός στην ανιχνευτική πορεία, τότε όλα τα ποιήματα της συλλογής μιλούν γι’ αυτήν, αυτήν αναδεικνύουν στο θεματικό τους κέντρο.

veis
  Ο Γιώργος Βέης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955. Το 2010 βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του ποιητικού του έργου. Του έχει απονεμηθεί ο Ανώτερος Ταξιάρχης του Φοίνικος για τις υπηρεσίες του στον διπλωματικό κλάδο. Έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Μόνιμος Αντιπρόσωπος στην UNESCO. Σήμερα, πρέσβης επί τιμή.



Κι αν ίσως αποδειχθούν όλα τίποτα παραπάνω από μια σχισμή του ονείρου, που αδυνατεί να δώσει πλήρη εικόνα της πραγματικότητας, ο ποιητής προσγειωμένος αίφνης κατανοεί και γράφει:

«έτσι είναι τα μάτια μας πολλές φορές
λες και οι εικόνες, ολόκληρα τοπία
ιδίως τα θεάματα των ημερών
υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο
για τα όνειρα των παιδιών».
[Άδειοι περιστερώνες]

Όχι ότι είναι λίγο αυτό. Απομένει μια ταύτιση με τα γήινα μεγέθη, σ’ εκείνο το ευφυές του ποιητή: «Αγρός, όπως άνθρωπος δηλαδή». Κανένα όνομα να μην αφεθεί στην τύχη, όλα απηχούν τη βαθύτερη ουσία. Άλλωστε στην προμετωπίδα του βιβλίου ο ποιητής θυμάται τον άλλο ποιητή (γιατί πιο πολύ ποιητής παρά φιλόσοφος εν τέλει αποδεικνύεται) και γράφει: «[…] παλαιά παροιμία ὅτι χαλεπά τά καλά ἔστιν ὅπῃ ἒχει μαθεῖν και δή το περί τῶν ὀνομάτων οὐ σμικρόν τυγχάνει ὂν μάθημα». (Πλάτων, Κρατύλος).

Μια διαφορετική ποιητική πρόταση καταθέτει εδώ ο Γιώργος Βέης. Δανειζόμενη τα λόγια του άλλου ποιητή που γίνεται η μνεία του στο τέλος του βιβλίου, θα πω κι εγώ ότι ρουφά τη μουσική του κόσμου στάλα στάλα («Μιλάς με τον αϊτό και με τον πελεκάνο,/ρουφάς τη μουσική του κόσμου στάλα στάλα…» από τη Φοινικιά του Κωστή Παλαμά). Μια φιλοσοφική προσέγγιση στο μυστήριο της ύπαρξης μέσα από μια ποίηση σπάνιας εσωτερικότητας.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

Στην κεντρική εικονα: Εικονογράφηση © Fabio Delvox


veisΒράχια
Γιώργος Βέης
Ύψιλον 2020
Σελ. 80, τιμή εκδότη €10,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

«Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» του Πέτρου Πολυμένη (κριτική) – Μια πινακοθήκη γραμματικών εικόνων

Για την ποιητική συλλογή του Πέτρου Πολυμένη «Και με την ελάχιστη υγρασία θ’ ανθίζουμε» (εκδ. Περισπωμένη). Στην κεντρική εικόνα, έργο του Sage Barnes. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Η λογοτεχνική παραγωγή του Πέτρου Π...

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

«Τα σινεμά μας, η πόλη μας» – Κάλεσμα στήριξης των Άστορ, Ιντεάλ και Ίριδα με δωρεάν προβολές

Τα ιστορικά σινεμά του κέντρου της Αθήνας απευθύνουν κάλεσμα στήριξης σε όλους τους σινεφίλ και τους κατοίκους της πόλης για τη συνέχιση της λειτουργίας τους, διοργανώνοντας δωρεάν προβολές και live στις 2 Απριλίου. Στην κεντρική εικόνα, το κινηματοθέατρο «Ίρις».

Επιμέλεια: ...

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

«Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν – Η ζωή δεν είναι ευχετήρια κάρτα (ευτυχώς)

Το βιβλίο «Τοξική θετικότητα» της Γουίτνεϊ Γκούντμαν [Whitney Goodman] (μτφρ. Μαρία Κουκιάδη, εκδ. Key Books) είναι ένας «οδηγός συναισθηματικής επιβίωσης σε έναν κόσμο που έχει εμμονή με την ευτυχία».

Γράφει η Ευλαλία Πάνου

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

«Πάθος» της Ανί Ενρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ανί Ενρό [Annie Ernaux] «Πάθος» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Από πέρυσι τον Σεπτέμβρη, δεν έκανα τίποτε άλλο απ’...

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ