alt

Για την ποιητική σύνθεση του Federico Garcia Lorca «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» (Απόδοση Αργύρης Ευστρατιάδης, εκδ. Πατάκη).

Της Αθηνάς Δημητριάδου

Είναι χούι των μεταφραστών να ξαναπιάνουν ύστερα από χρόνια τη μετάφραση ενός αγαπημένου κειμένου. Κάτι σαν τις παλιές, στέρεες φιλίες που δεν αναιρούνται ούτε καν αμφισβητούνται, όμως τώρα πια παρών είναι και ο ενδιάμεσος χρόνος και οι αναπόφευκτες αλλαγές που επέφερε η ωριμότητα σε όλες της τις εκφάνσεις. 

Ο Αργύρης Ευστρατιάδης μετέφρασε για πρώτη φορά το αξεπέραστο επικολυρικό ποίημα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας», ένα μυθικό έργο της σύγχρονης παγκόσμιας λογοτεχνίας, και το εξέδωσε ιδίοις αναλώμασι τον Δεκέμβριο του 1969.

Ο Αργύρης Ευστρατιάδης μετέφρασε για πρώτη φορά το αξεπέραστο επικολυρικό ποίημα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, ένα μυθικό έργο της σύγχρονης παγκόσμιας λογοτεχνίας, και το εξέδωσε ιδίοις αναλώμασι τον Δεκέμβριο του 1969. Ήταν ένα φτενό βιβλίο, 57 σελίδων, μεταφρασμένο και στημένο με πολύ μεράκι. Με το πρωτότυπο κείμενο αντικριστά με το μετάφρασμα, με δύο εισαγωγές (Irigoyen και Ροζακέα), με μια λιθογραφία του Πικάσο και με εύστοχες σημειώσεις στο τέλος. Η πρώτη πρώτη σημείωση έγραφε: «Ο ταυρομάχος I.S. Mejías πληγώθηκε θανάσιμα στην αρένα του Μανθανάρες της Μαδρίτης τον Αύγουστο του 1934. Καλλιτέχνης ο ίδιος, είχε στενή φιλία με τους περισσότερους από τους ποιητές της γενιάς του ’27».

Κοιτάζοντας τώρα αυτή τη σημείωση, με την ευκαιρία της Β' έκδοσης της απόδοσης (sic) του ποιήματος, από τις Εκδόσεις Πατάκη, τον Δεκέμβριο του 2019 –ακριβώς μετά από πενήντα χρόνια–, υποψία μου είναι πως ο Αργύρης Ευστρατιάδης όλο και γυρόφερνε στο μυαλό του και απέρριπτε ή κι επανέφερε κάποιες αλλαγές, κάποιες προσθήκες, το κάτι παραπάνω, το κάτι λιγότερο, όλα αυτά τα χρόνια. Η συγκεκριμένη σημείωση ήταν κίνητρο και έναυσμα για πολύπλευρη ανάπτυξη, για να μάθει ο αναγνώστης πράματα και θάματα για τον Μεχίας και για τον Λόρκα, για τη γενιά του ’27, για τους τσιγγάνους και το φολκλόρ, για την εισβολή του υπερρεαλισμού, για τις ταυρομαχίες και το duende, ακόμη και για τις διάφορες εκδόσεις του ποιήματος στα ελληνικά. Δεν αποκλείεται ο σπόρος για την πραγμάτωση της Β' έκδοσης να βρίσκεται σ’ αυτή τη σημείωση. 

Έτσι, λοιπόν, το μετάφρασμα πλαισιώνεται από ένα εκτενέστατο επίμετρο, δομημένο σε 4 μέρη: Α1. «Fiesta brava» («Γενναία γιορτή»), η λεπτομερέστατη, συναρπαστική περιγραφή της ταυρομαχίας, Α2. «El torero y el poeta» («Ο ταυρομάχος και ο ποιητής»), μια εκτενής παρουσίαση της ζωής και της προσωπικότητας του Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας και της σχέσης του με τον Λόρκα, Α3. «Llanto» («Μοιρολόι»), ο Λόρκα και το ποίημα. Ακολουθεί η βιβλιογραφία. Στο Β' μέρος του επιμέτρου παρατίθεται το δοκίμιο του Ramón Irigoyen, «Ο Λόρκα και η γενιά του ή Παραμονή στη γη». Στο Γ' μέρος, το δοκίμιο του Βαγγέλη Ροζακέα, «Η παρουσία του duende στο Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας». Τέλος, στο Δ' μέρος παρατίθεται το δοκίμιο του Jorge Guillén, «Τα σύμβολα του θανάτου στον Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας».

Θέλησα λοιπόν να κάνω μια επιλογή από τις αλλαγές που εντόπισα και να τις παραθέσω σε τούτη εδώ την παρουσίαση, ως ένα καλό δείγμα του πώς δουλεύει ο δημιουργός – γιατί, είτε αρέσει είτε όχι, δημιουργός είναι και ο μεταφραστής (κι ας του το αμφισβητούν).

Ακολουθούν οι Σημειώσεις, πλουσιότατες, πρωτότυπες και πολύτιμες – ένας θησαυρός πληροφοριών για το ποίημα, το θέμα του και την ποιητική του. 

Όσο ανορθόδοξο κι αν φαίνεται, άφησα τον σχολιασμό μου για τη μετάφραση του ποιήματος καθαυτού τελευταίο. Σε κάθε καινούργια μεταφραστική εκδοχή, οι αλλαγές παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Τι είδε το μάτι του τεχνίτη, τι κράτησε, τι πέταξε.

Θέλησα λοιπόν να κάνω μια επιλογή από τις αλλαγές που εντόπισα και να τις παραθέσω σε τούτη εδώ την παρουσίαση, ως ένα καλό δείγμα του πώς δουλεύει ο δημιουργός –γιατί, είτε αρέσει είτε όχι, δημιουργός είναι και ο μεταφραστής (κι ας του το αμφισβητούν)– ώστε να επιτύχει μια εικόνα εναργέστερη, πιο κοφτερή από την πρώτη εκδοχή, διατηρώντας πάντα στέρεο και σφριγηλό το ρυθμό. Στην επιλογή που έκανα, προηγείται η εκδοχή του 1969. 

Από το «Η λαβωματιά κι ο θάνατος»:

«Ένας κουβάς μ’ ετοιμασμένο ασβέστη» / «Ένας κουβάς μ’ ασβέστη κιόλας έτοιμος»: Ο επιθετικός προσδιορισμός γίνεται κατηγορούμενο και μπαίνει στο τέλος δίνοντας μια ακαριαία αίσθηση στον στίχο.

«Σάρωσε ο αγέρας τα μπαμπάκια» / «Ο άνεμος ξεσέρνει τα μπαμπάκια»: Επιλέγεται ενεστώτας αντί του αορίστου κι ένα ρήμα σαφώς πιο παραστατικό.

«Και σκόρπισε τ’ οξείδιο γυαλί και νίκελ» / «Και σπέρνει η σκουριά γυαλί και νίκελ»: Και πάλι επιλέγεται ο ενεστώτας, το ρήμα σπέρνει οπωσδήποτε πιο ισχυρό από το σκορπίζει, και η σκουριά λέξη πιο καίρια από το οξείδιο στον δυσπρόσιτο στίχο.

alt
Ο Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας ήταν φίλος του Λόρκα
και εκτός των άλλων του ιδιοτήτων και δεινός
ταυρομάχος. Ήταν αυτός που μύησε τον Λόρκα
στις ταυρομαχίες. Στην αποχαιρετιστήρια
ταυρομαχία της καριέρας του, τον Αύγουστο
του 1934, τραυματίστηκε θανάσιμα
και πέθανε.



Από το «Χυμένο αίμα»:

«Στα μικρά να το μηνύσεις
τ’ άσπρα γιασεμιά να ξέρουν».

«Στα μικρά να το μηνύσεις
τ’ άσπρα γιασεμιά, να ξέρουν»: Το κόμμα παύση και ανάσα στο στίχο και προειδοποίηση.

«και οι ταύροι του Γκισάντο,
πέτρινου θανάτου όμοιοι,
μούγκρισαν σα δυο αιώνες
από στράτες χορτασμένοι»

«και οι ταύροι του Γκισάντο,
θάνατος μαζί και πέτρα,
μούγκρισαν σα δυο αιώνες
που απόκαμαν στις στράτες»: Οι αλλαγές στον β’ και δ’ στίχο αποθεώνουν τον ρυθμό και την εικόνα.

Από την «Απουσία της ψυχής»:

«Porque te has muerto para siempre» / «’Τι ’σαι του χάρου, όλος δικός του» / «Γιατί ’σαι πια νεκρός για πάντα»: Εδώ παραθέτω σκόπιμα και το πρωτότυπο. Ο μεταφραστής εγκαταλείπει την πρώτη του, πιο λυρική επιλογή και ακολουθεί το εμφανώς πιο σκληρό πρωτότυπο. 

Ο Ήβλυν Γουώ κλείνει την Επιστροφή στο Μπράιντσχεντ ως εξής: «Οι χτίστες δεν ήξεραν πώς θα κατέληγε το έργο των χεριών τους με το πέρασμα του χρόνου· με τις πέτρες του παλιού πύργου έφτιαξαν ένα καινούργιο σπίτι· χρόνο με τον χρόνο, γενιά προς γενιά το σπίτι γινόταν όλο και πιο μεγάλο, όλο και πιο πλούσιο· και η τεράστια σοδειά της ξυλείας στο πάρκο όλο και ωρίμαζε». 

Χρόνο με τον χρόνο, στα εξαρχής γερά θεμέλια της καινούργιας γλώσσας έγιναν εκείνες οι αλλαγές που στέριωσαν τον λόγο και τον ρυθμό ακόμη περισσότερο, έδωσαν στο στίχο τη δυνατότητα ν’ ανασάνει πιο βαθιά και να περιγράψει πιο απλά και καθαρά τα νοήματα. Και ενίοτε θυσίαζαν ένα γοητευτικό άκουσμα σε μια λύση που ζύγωνε περισσότερο τη φωνή του ποιητή.  

Η έκδοση κοσμείται με λιθογραφίες του Σαλβαδόρ Νταλί και του Πάμπλο Πικάσο κι έναν πλούτο από χειρόγραφα, σχέδια και φωτογραφίες.

* Η ΑΘΗΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι μεταφράστρια.
Τελευταία της μετάφραση, το μυθιστόρημα του John Edgar Wideman «Γράφοντας για να σώσω μια ζωή» (εκδ. Πόλις).

  Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία του © Juan Pacheco Padial «Vandel».


altΜοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας
Federico García Lorca
Με λιθογραφίες Dali και Piccasso
Μτφρ. Αργύρης Ευστρατιάδης
Πατάκης 2020
Σελ. 280, τιμή εκδότη €15,50

 

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ FEDERICO GARCÍA LORCA

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

«Αγαπημένε μου πατέρα» της Μάνιας Μεζίτη (κριτική) – Καλοσμιλεμένη ελεγεία για την οριστική απώλεια του πατέρα

Για την ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη «Αγαπημένε μου πατέρα» (εκδ. Κουκκίδα). Στην κεντρική εικόνα, η ηθοποιός Robin Wright Penn με τον πατέρα της.

Γράφει ο Γιώργος Βέης

«Μια αυλαία πέφτει μπροστά στα μάτια μο...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Ποίηση εξαιρετικά λαμπρή

Για την ποιητική συλλογή «Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (εκδ. Περισπωμένη) – «τρέφεται από [...] από θυσίες, αίματα, μαύρα αισθήματα, θανάτους που όλα αυτά καταφέρνει να τα κάνει λαμπρή ποίηση».

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς

Ο τίτλος ...

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

«Βελονιές σκιάς» της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή (κριτική) – Μια ερμηνευτική προσέγγιση

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Πυρουνάκη Λιωνή «Βελονιές σκιάς» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργίου

Νηπτικά παραγγέλματα

Τι συμβαίνει άραγε, όταν μια τεχνική κεντήματος, χρησιμοποιεί, αντί για μια συνηθισμέν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ