alt

Για την ποιητική συλλογή της Έφης Καλογεροπούλου «Στην εξορία του βλέμματος» (μτφρ. Γιάννης Γκούμας, εκδ. Κουκκίδα).

Της Χρύσας Φάντη 

Είμαι εσύ είπες
είσαι εγώ είπα
κι ύστερα να μιλώ σταμάτησα
«Τοπία»

Στην έκτη ποιητική συλλογή της Έφης Καλογεροπούλου κυριαρχεί ο ήπιος και στοχαστικός λυρισμός, με τον στίχο, άλλοτε κοφτό και υπαινικτικό κι άλλοτε ασθματικό και σχεδόν χειμαρρώδη, να υιοθετεί τόνους κουβεντιαστούς και μιαν εικονοποιία ισοσκελώς κατανεμημένη ανάμεσα στο μεγαλείο και στην απώλεια, στο διαρκές και στο στιγμιαίο.

Από τα δεκαοκτώ ποιήματα που συγκροτούν τη συλλογή κάποια είναι μακροσκελή, με φωνή πρωτοπρόσωπη ή στο δεύτερο ενικό και μορφή άτυπης ανεπίδοτης επιστολής προς εαυτόν ή κάποιο άλλο οικείο πρόσωπο, υπάρχουν όμως και ποιήματα τριτοπρόσωπα, ολιγόλεκτα και λακωνικά, που μοιάζουν με ρήσεις.

Πού πάει η μνήμη όταν χάνεται;
Σε ποιο ήρεμο λιμάνι επιστρέφει;
                                 «Σινεφίλ»

«Όλα είναι σκουριά» μας λέει ευθύς εξαρχής η Καλογεροπούλου μέσα από τους στίχους της νομπελίστας Βισλάβα Σιμπόρσκα, τους οποίους παραθέτει στην προμετωπίδα, «όλα είναι χρόνος που ρέει κι αφήνει πίσω του ερείπια».

Στην Άμμο, μία από τις προηγούμενες ποιητικές συλλογές της ποιήτριας, ο χρόνος ήταν αυτή ακριβώς η ροή και η αίσθηση της απώλειας, ήταν η άμμος που αναπόφευκτα ρέει και πέφτει σε μια κλεψύδρα, ενώ στη συλλογή Έρημος όπως έρωτας ο χρόνος αποτελούσε σπείρα που προχωρούσε αντίστροφα, σ’ ένα τοπίο που έμοιαζε να επαναλαμβάνεται μιμούμενο τον εαυτό του.

Στην «Εξορία του βλέμματος» συναντάμε ξανά αυτό το σπειροειδές στοιχείο, αυτό το αδιέξοδο πάρε δώσε ενός χρόνου που δεν είναι ποτέ γραμμικός, που είναι ο χρόνος της σιωπής, της φθοράς και μιας μνήμης σαρωτική σαν φωτιά και απέραντη σαν θλίψη.

Στην Εξορία του βλέμματος συναντάμε ξανά αυτό το σπειροειδές στοιχείο, αυτό το αδιέξοδο πάρε δώσε ενός χρόνου που δεν είναι ποτέ γραμμικός, που είναι ο χρόνος της σιωπής, της φθοράς και μιας μνήμης σαρωτική σαν φωτιά και απέραντη σαν θλίψη. Κι εδώ, χρόνος και μνήμη φαίνεται να βρίσκονται σε μια διαρκή ταλάντωση ανάμεσα στο πριν, το μετά και το ανάμεσά τους, στην επικαιροποίηση του παλιού και στη διαχρονικότητα του επίκαιρου, στη στασιμότητα, στη διακινδύνευση και στην περιπλάνηση, στο ιερό της έκστασης και στο ανίερο της χαράς και τους πένθους. Υπάρχει κι εδώ αυτή η αμφίρροπη θέση απέναντι στο συνειδητό και στο ασυνείδητο, στο καθημερινό, στο φανταστικό και στο μυθικό, στη σαφήνεια ενός στοχασμού και στο αέρινο πέταγμα ενός ονείρου μέσα σε μια ατμόσφαιρα σχεδόν μυστικιστική, αυτό το διαρκές υπαρκτικό παιχνίδι του επιθετικού και σαρκοβόρου στοιχείου της γης με το υπερφυσικό του φωτός που κρύβεται στο σκοτάδι.

Ο κόσμος είναι «το ατέλειωτο καραβάνι των νεκρών που απελπίζει ο τρόμος», είναι όμως πρωτίστως «ο τόπος όπου η ελπίδα δεν έπαψε να υπάρχει», κατάφαση στο «ανοιχτό του ορίζοντα και το φάσμα του έρωτα, μεθυσμένη γλώσσα που μας καλεί αυτό που λάβαμε, πίσω με γενναιοδωρία να επιστρέψουμε, δίχως αντάλλαγμα».

Άνθρωπος σημαίνει κίνδυνος και κίνδυνος σημαίνει χρόνος − αλήθεια που η ποιήτρια διατυπώνει από την πρώτη της συλλογή Σκεύη Ταξιδίου, ενώ και στο Χάρτης ναυαγίων γράφει: «Για να συναντηθούμε, πρέπει να διακινδυνεύσουμε την απόσταση του άλλου, μιαν απόσταση φωνών ντυμένοι μυθιστόρημα». Στην ποίησή της, η λήθη και ο κίνδυνος της απώλειας ελλοχεύουν παντού, σ’ ένα ταξίδι αποκάλυψης και μιαν άλλου είδους προσέγγιση του ανοίκειου.

«Ότι αναφλέγεται βάζει υποθήκη αιωνιότητας
Δεν ξέρεις πως η επιθυμία αποβιβάζεται πάντοτε σε διάβαση αφύλακτη;
 
Στον επόμενο σταθμό
μόνο ο χρόνος κατεβαίνει
μόνος»
                                                                          «Υποθήκη»

Στα περισσότερα από τα ποιήματα της συλλογής η τραγική ασφυξία της ύπαρξης είναι παρούσα, διατυπωμένη, όμως, με τρόπο πλάγιο και μεταφορικό, καλώντας μας σε μιαν άλλη πορεία και πλεύση∙ πορεία και πλεύση ανάσχεσης πριν από τη μοιραία πτώση.

Η ποιήτρια με πίστη αλλά και υπονομευτική αυτοσαρκαστική ειρωνεία επαναδιαπραγματεύεται την εμπειρική πραγματικότητα, προτάσσοντας τη δυνητική, που φαίνεται να αποτυπώνεται ευστοχότερα μέσα από την απουσία. Στα περισσότερα από τα ποιήματα της συλλογής η τραγική ασφυξία της ύπαρξης είναι παρούσα, διατυπωμένη, όμως, με τρόπο πλάγιο και μεταφορικό, καλώντας μας σε μιαν άλλη πορεία και πλεύση∙ πορεία και πλεύση ανάσχεσης πριν από τη μοιραία πτώση. Το βλέμμα του υποκειμένου της, με θετικό το πρόσημο στη στωική συγκατάβαση, είναι πικρό αλλά παρά ταύτα αισιόδοξο. Αναγνωρίζει τη φθορά των πραγμάτων, το ράγισμα και τη διάψευση, τις ήττες και τη ματαίωση, πάει όμως πέρα από αυτά μετουσιώνοντάς τα σε θαύμα. Προς τον σκοπό αυτό, αντλεί τις εμπνεύσεις του από τον φυσικό περίγυρο και την πανδαισία της φύσης και των χρωμάτων, χωρίς απότομες ρήξεις και εντάσεις, αποτυπώνοντας και εγγράφοντάς τα σ’ έναν διάκοσμο που βρίσκεται σε συνεχή διάλογο τόσο με τα πρωταρχικά στοιχεία (το νερό, το χώμα, τη φωτιά και τον αέρα) όσο και με το εσωτερικό του τοπίο.

Ποίηση είναι:

«ο έρωτας που πυρπολείται από ζωή, πορφυρά κοιτάσματα, λευκόλιθοι και ελαφρόπετρες, φερτά αδρανή υλικά, γιγάντιες λίμνες τοξικών υγρών, θειούχα θραύσματα, ένα ορυχείο εύφλεκτων συναισθημάτων που υπόσχεται εξόρυξη, εξόντωση ή σωτηρία, μακριά από τον επίμονο μηχανισμό της οδύνης που ανακυκλώνει χρεοκοπία και αυταπάτη, απελπισία και λύτρωση, ματαίωση και προσδοκία, με όνειρα που μέθυσαν σε υπόγειες διαβάσεις και κάτω από γέφυρες άστεγα έμειναν να κοιμούνται ξημερώματα».

Οι στίχοι της Καλογεροπούλου, με γλώσσα που πάλλεται από την πρώτη εκείνη λάμψη, μέσα από την οποία τους βίωσε και τους συνέλαβε η δημιουργός τους, με επίγνωση του απατηλά υπερτροφικού των ήχων σε σχέση με το φαινομενικά και μόνον ισχνό της σιωπής και του άλεκτου, έρχονται σε μας χωρίς μεγαλοστομία και οίηση, σαν καθαρός, τρυφερός ψίθυρος, με ορατές τις ενοποιητικές συνδέσεις και τις ποιητικές προθέσεις τους, με συμβολικές αναπαραστάσεις και μετωνυμίες, που στόχο έχουν ένα αξιοπρόσεκτο λογοτεχνικό και αισθητικό αποτέλεσμα. Η μετάφραση των ποιημάτων στα αγγλικά από τον ποιητή και μεταφραστή Γιάννη Γκούμα συνιστά, όπως και στα προηγούμενα έργα της ποιήτριας, γνήσια αναδημιουργία, ενώ επιπρόσθετα η όλη εμφάνιση του βιβλίου, με το έργο της Χριστίνας Καραντώνη να κοσμεί το εξώφυλλο και την επιμέλεια των ποιημάτων να έχει αναλάβει ο ποιητής Κώστας Θ. Ριζάκης, είναι επίσης ιδιαίτερα προσεγμένη.

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

→ Στην κεντρική εικόνα: Φωτογραφία © Luis Galvez.


altΣτην εξορία του βλέμματος
Έφη Καλογεροπούλου
Μτφρ. Γιάννης Γκούμας
Κουκκίδα 2019
Σελ. 84, τιμή εκδότη €8,48
 

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

«À Revoir: Theophilos» του Νίκου Εγγονόπουλου (κριτική) – Ποιήματα αφιερωμένα στον σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο

Για την ποιητική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου «À Revoir: Theophilos», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Ο ...

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

«Ίσως φύγεις στο εξωτερικό» του Νικόλα Κουτσοδόντη (κριτική) – Όταν τα σώματα γίνονται πεδία μάχης και αντίστασης

Για την ποιητική συλλογή του Νικόλα Κουτσοδόντη «Ίσως φύγεις στο εξωτερικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θράκα. 

Γράφει η Σίσσυ Δουτσίου

Μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης επιθυμίας, της αγάπης, της απώλεια...

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

«Στέφανος» του Νάσου Βαγενά – Κωμωδία ή δράμα, η συλλογή αυτή «έχει ψωμί»

Για την ποιητική συλλογή του Νάσου Βαγενά «Στέφανος» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Charles Meynier με τη Μούσα Καλλιόπη.

Γράφει ο Παναγιώτης Χριστοδούλου

*Ο τί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία είναι μέρος φωτογραφίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ που κοσμεί το εξώφυλλο. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέα και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ