Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Γώτη «Συγκλίνοντες άνεμοι» (εκδ. Στιγμή).
Της Κυριακής Αν. Λυμπέρη
Της παρούσης ποιητικής συλλογής προηγούνται άλλες έξι και ένα ταξιδιωτικό ημερολόγιο με θέμα τη Βενετία (και με φανερή και σε αυτό το είδος την ποιητική διάθεση), σε μια πολύχρονη διαδρομή γραφής από το 1988. Δεν λησμονούμε πως ο ποιητής Γιώργος Γώτης έχει ήδη βραβευτεί με το βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του το 2016.
Θα μας μιλήσει για το βάρος της στιγμής στην πορεία του βίου μας, τις αμφιβολίες, τη διαδοχή βεβαιότητας και αβεβαιοτήτων όσον αφορά τις σκέψεις και τις πράξεις μας, τα διλήμματα που έχει κανείς προκειμένου να πάρει μια συγκεκριμένη απόφαση της οποίας οι επιπτώσεις θα τον ακολουθούν για καιρό ή και για πάντα. Για τα ναι ή τις αρνήσεις που έχουν καθοριστική σημασία στη ζωή μας.
Βλέπουμε εδώ μια ποίηση χαμηλών μάλλον τόνων, αλλά με πλήρη στοχαστική διάθεση, λίγο μελαγχολική, πάντως θυμόσοφη. Ένας ποιητής επιδέξιος που ελέγχει απολύτως το υλικό και το ύφος του. Η θεματολογία του πλούσια. Θα διαβάσουμε για τους «ανθούς της χαράς», αλλά και για «των πόνων το αγκάθι», για τις πληγές, για τους φόβους, για τις νίκες και τις ήττες, τις ματαιωμένες προσδοκίες, τις αδυναμίες, τις πλάνες, τις αμφιβολίες, τις προδοσίες, την τυραννία των αναμνήσεων, αλλά και την αγάπη, τον πόθο, τη φιλία, τη γιατρειά της λήθης, τη γαλήνη της ψυχής, τα όνειρα. Πολλές φορές κάνει χρήση στους τίτλους των ποιημάτων προσώπων προερχομένων από το πάνθεον της γραφής ή της ιστορίας, μέσα από το ειδικό βάρος των οποίων μεταφέρει τα μηνύματά του για να τα καταστήσει περισσότερο προσιτά, διότι –κατά τα άλλα– δημιουργεί με τις λέξεις του την αναγκαία ομίχλη, ώστε να παρουσιάζεται ένα ενδιαφέρον αισθητικό αποτέλεσμα. Επίσης, περνούν στις σελίδες του κατά τόπους ωραίες λυρικές εικόνες της φύσης που προσαρμόζονται στα εκάστοτε νοήματά του (π.χ. «Τη νύχτα μετρονόμος το τριζόνι μετρά ρυθμικά / και η μουσική των άστρων δίνει τον τόνο της σιωπής» ή «Θυμάσαι τη ρυθμική ανάσα της θάλασσας / που ανεβοκατεβαίνει μετρώντας / του σύμπαντος κόσμου σφυγμός» ή «Ο ουρανός τα δέντρα υπάρχουν καθώς / επάνω σε ένα σύννεφο / με το λευκό σου φόρεμα ξαπλώνεις / και περιμένεις να βλαστήσει το σώμα / να γίνει το άνθος καρπός»). Αν και ο στίχος του είναι γενικά ελεύθερος, θα παρεμβάλει ανάμεσα στα άλλα και ένα ποίημα με ομοιοκαταληξία, για να αναδείξει την προφανή του ικανότητα και σε αυτό το πεδίο: «Μελάνι στάζεις στην κρυφή πληγή σου / και τότε, αηδόνι σε ξυπνά του παραδείσου».
Η σκιά που ρίχνει στην ύπαρξη η θνητότητα είναι οπωσδήποτε παρούσα εδώ. Η φθορά και η ασθένεια επίσης. Συγκινητική η εικόνα της «φεύγουσας κόρης» που «Σκοτεινή αμαζόνα καλπάζει. / Φαγωμένο το στήθος από αόρατο στόμα αρρώστιας». Ή και του δέντρου που «το στοιχειώνει κεραυνός / ή χέρι ξυλοκόπου». Παραπέμποντας στο σαιξπηρικό κληροδότημα (Μάκβεθ), θα μας μιλήσει για την ερμηνεία των σημείων της μοίρας με τη διάθεση της στιγμής, για τη δυναστεία του λόγου που ξέρει να παραπλανά και να ετοιμάζει αποτυχίες, για τον κακό εαυτό που κανείς οφείλει να ξεπεράσει. Όπως και ο Άμλετ, το ποιητικό υποκείμενο θα αναρωτηθεί «με εκείνο το κρανίο ανά χείρας» το γνωστό «να ζει κανείς ή να μη ζει», μια αιώνια ανθρώπινη διερώτηση για την αξία της ζωής, για το βάρος που έχουν οι παρουσίες ανθρώπων ή ιδεών για τον καθέναν μας. Θα μας μιλήσει επίσης για το θαύμα της ομορφιάς, για την ευτυχία των απλών πραγμάτων, για τη γοητεία της αφής. Για το πώς μέσα από τον καθρέφτη του άλλου μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας. Για τα χέρια που είναι γέφυρες που ενώνουν τους κόσμους μας και γνωρίζουν να καταργούν τις αποστάσεις. Για το πώς η θυσία παρουσιάζεται σαν μέτρο της αγάπης. Ακόμα θα μας πει για την κάθε είδους απώλεια που δονεί την ύπαρξη, για χαμένους παραδείσους, για αποχαιρετισμούς. Για τις επισκέψεις των αγαπημένων νεκρών που έρχονται για λίγο να κατοικήσουν μαζί μας και πάλι. Για την ευτυχία που σε μια στιγμή μόνο μπορεί να γίνει σκόνη.
Η αναζήτηση της αιωνιότητας στο εφήμερο. Ο έρωτας σαν αντίδοτο στη φθορά.
Αλλά και για μια παλιά ευτυχία που κρατάει κανείς σαν φυλακτό για δύσκολες ώρες. Θα μας μιλήσει για το βάρος της στιγμής στην πορεία του βίου μας, τις αμφιβολίες, τη διαδοχή βεβαιότητας και αβεβαιοτήτων όσον αφορά τις σκέψεις και τις πράξεις μας, τα διλήμματα που έχει κανείς προκειμένου να πάρει μια συγκεκριμένη απόφαση της οποίας οι επιπτώσεις θα τον ακολουθούν για καιρό ή και για πάντα. Για τα ναι ή τις αρνήσεις που έχουν καθοριστική σημασία στη ζωή μας. Την αφοσίωση ή την εγκατάλειψη ιδεών και προσώπων. Μάλιστα συχνή αναφορά θα κάνει στις αόρατες παρουσίες θεών που κινούν τα νήματα σε έναν θίασο από μαριονέτες στο θέατρο του κόσμου, όπου τα πάντα σχεδιάζονται και η τύχη είναι απλώς η αδυναμία ερμηνείας των νευμάτων. Γιατί μερικές φορές κυριαρχεί «το εφήμερο της τύφλωσής μας σκοτάδι» ή αλλιώς: «μαύρα τα πουλιά σμήνος θολώνουν το νου». Ωστόσο «ανάσα της ψυχής η πίστη» θα μας πει αλλού. Και η ομορφιά είναι εκείνη που «ασκεί μάτι και νου ώστε / διέξοδο να αναζητά από το λαβύρινθο / των καθημερινών ερωτημάτων». Σε έναν κόσμο όπου ο καθένας βαδίζει στη δική του έρημο, ο ερημίτης ζητά και βρίσκει στον κόκκο της άμμου ολόκληρο το σύμπαν. Βέβαια για μερικούς τα είδωλα των πραγμάτων μπορεί να ιδωθούν κι αυτά σαν όψη της αλήθειας, αναζητώντας κάποτε κι εκεί την αναγκαία παρηγοριά. Όμως υπάρχουν πάντα τα (έστω χάρτινα) καραβάκια των ονείρων ή με άλλη διατύπωση «των ονείρων τ’ αηδονάκια» με τους κελαηδισμούς τους. Υπάρχει η φαντασία για να μας δίνει φτερά να προσεγγίζουμε τον ουρανό. Η αναζήτηση της αιωνιότητας στο εφήμερο. Ο έρωτας σαν αντίδοτο στη φθορά. Τα δάχτυλα (του ποιητή) που παίζουν τη μουσική του φωτός. Ναι, μέσα στα όνειρα όλα μπορούν να συμβούν. Κι αν φτάσει κανείς στο μηδέν, «ξεκινώντας αντίστροφα, πάλι αιωνιότητα μετρά» θα διαβάσουμε στις σελίδες του Γιώργου Γώτη.
Θεωρώ λοιπόν ότι ο ποιητής εξαπολύοντας τους συγκλίνοντες ανέμους της γραφής του, καταφέρνει στην παρούσα συλλογή να συναντήσει με επιτυχία τα κέντρα της σκέψης και της ευαισθησίας μας.
* Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΝ. ΛΥΜΠΕΡΗ είναι ποιήτρια.
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ορμητικοί οι φθόγγοι ως το χάνομαι» (Εκδόσεις των Φίλων).
→ Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία: © Stefanie Schneider.