husserl avgoustinos kentriki

Για το βιβλίο του Edmund Husserl «Για τη φαινομενολογία της συνείδησης του εσωτερικού χρόνου» (μτφρ. Νίκος Σουελτζής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Το έχω δει πράγματι αυτό; Το έχω αντιληφθεί; Είχα πράγματι αυτή την εμφάνιση με ακριβώς αυτό το περιεχόμενο;» αναρωτιέται ο Έτνμουντ Χούσσερλ κάπου στη Φαινομενολογία της συνείδησης του εσωτερικού χρόνου, την ευφυή, λεπτολόγο και διεξοδική (ίσως υπέρ το δέον, κάπου) προσπάθειά του να εξηγήσει τη συνειδησιακή βίωση του χρόνου, κατασκευάζοντας έναν μηχανισμό, ένα μοντέλο πρωταρχικών εντυπώσεων, «ανακρατήσεων» (κινήσεων της συνείδησης προς αυτό που μόλις πέρασε και συγκράτησης και συγκρότησης, έτσι, του πρόσφατου παρελθόντος, που καθιστούν δυνατή την αντίληψη της διάρκειας) και «προκρατήσεων» (κινήσεων προς τα εμπρός, που προοικονομούν αυτό που πλησιάζει) – και «φαντασμάτων» ανακρατήσεων και προκρατήσεων, πίσω κι ακόμα παραπίσω και μπρος κι ακόμα παραμπρός, σ’ ένα απείρως πολύπλοκο πλέγμα.

«Εκείνο με το οποίο θα ασχοληθεί ο Χούσσερλ δεν είναι ο αντικειμενικός χρόνος ή ο χρόνος της φυσικής επιστήμης για έναν “έτοιμο” κόσμο, αλλά ο χρόνος έτσι όπως βιώνεται πρωταρχικά από εμάς, ο χρόνος των βιωμάτων μέσα στη συνειδησιακή ροή» Νίκος Σουελτζής

«Εκείνο με το οποίο θα ασχοληθεί ο Χούσσερλ δεν είναι ο αντικειμενικός χρόνος ή ο χρόνος της φυσικής επιστήμης για έναν “έτοιμο” κόσμο, αλλά ο χρόνος έτσι όπως βιώνεται πρωταρχικά από εμάς, ο χρόνος των βιωμάτων μέσα στη συνειδησιακή ροή» γράφει στην εκτενή, κατατοπιστικότατη εισαγωγή του ο μεταφραστής της Φαινομενολογίας Νίκος Σουελτζής, που έφερε σε πέρας ένα έργο φανερά κοπιώδες· «ο χρόνος είναι ο ίδιος ο μηχανισμός της συνείδησης, η λειτουργία της».

Κι ο Χούσσερλ, συνοψίζοντας μ’ έναν πιο «ποιητικό» τρόπο τη θεωρία του, που σ’ όλη τη Φαινομενολογία εκτίθεται με μια μάλλον μαθηματική αυστηρότητα:

Edmund Husserl 2
  O Edmund Husserl γεννήθηκε στο Πρόσνιτς της Μοραβίας το 1859 και πέθανε στο Φράιμπουργκ το 1938. Σπούδασε φιλοσοφία και μαθηματικά στη Λειψία και στο Βερολίνο και έκανε το 1887 την υφηγεσία του στη Χάλλη, όπου και δίδαξε ως το 1901. Από το 1901 ως το 1916 δίδαξε στο Γκαίτινγκεν και κατόπιν στο Φράιμπουργκ. Ο Husserl εγκαθίδρυσε τη σχολή της Φαινομενολογίας. Αντιτάχθηκε στον θετικιστικό προσανατολισμό της επιστήμης και της φιλοσοφίας της εποχής του και εκπόνησε κριτικές στις επιδράσεις του ιστορικισμού και του ψυχολογισμού στη λογική.


«Η συνείδηση είναι μια ροή. Δεν είναι, όμως, ροή όπως η ροή του νερού, η οποία έχει το είναι της μέσα στον αντικειμενικό χρόνο. Η συνειδησιακή ροή δεν είναι μέσα στον αντικειμενικό χρόνο, τον χρόνο με τη συνηθισμένη έννοια, αλλά μάλλον φέρει αυτό τον χρόνο […] Η συνείδηση δεν είναι μόνο παρόν ή πραγματικότητα, αλλά υπήρξε και θα υπάρξει· και ως παροντική συνείδηση στην πραγματικότητά της είναι παράλληλα συνείδηση μιας ροής της παρελθούσας συνείδησης και μιας ροής της επερχόμενης, μελλοντικής συνείδησης. Ως παροντική συνείδηση είναι πραγματικότητα, αλλά το παρόν μετατρέπεται σε παρελθόν, η πραγματικότητα μεταβαίνει στη μη πραγματικότητα και αυτό εντοπίζεται και στη συνείδηση του παρόντος ή της πραγματικότητας. Εντούτοις, η μη πραγματικότητα δεν είναι ένα τίποτα αλλά ένα “αληθινά παρελθόν είναι” και ένα “αληθινά θα είναι”, και όλο αυτό ανήκει, επίσης, στη συνείδηση του εκάστοτε παρόντος. Το παρόν είναι συνείδηση του εαυτού του και όλων των αποβλεπτικών συστατικών του, μια συνείδηση παν-περιέχουσα και παντο-γνώστρια: η δομή της ενέχει δυνητικά καθολική γνώση του κόσμου εν εαυτώ. Το παρόν είναι αυτή η συνείδηση ως ιδεατή δυνατότητα, στο μέτρο που λαμβάνουμε υπόψη ότι ο σκοτεινός ορίζοντας, εντός του οποίου ξεθωριάζουν το παρελθόν και το μέλλον και ο οποίος περιορίζει την πληρότητα της αυτοαντίληψης της συνείδησης, είναι ένας αυθαίρετος φραγμός. Μπορούμε να τον νοήσουμε ως επεκτάσιμο in infinitum, ώστε να προκύπτει ως “ιδέα” μια παντογνώστρια “θεϊκή” συνείδηση που περικλείει τον εαυτό της με πλήρη καθαρότητα. Ακόμη και η “περατή” συνείδηση είναι παντογνώστρια, ακόμη και η δική της αποβλεπτικότητα περικλείει ολόκληρο τα παρελθόν και το μέλλον της, αλλά τα περικλείει μόνο εν μέρει καθαρά, ενώ ως προς το υπόλοιπο μέρος τους αυτά περικλείονται μέσα σε ένα σκοτάδι, ένα σκοτάδι που συνιστά ένα δυνητικό πεδίο καθαρότητας και επανενθυμήσεων».

Η Φαινομενολογία δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα – ο Χούσσερλ παλεύει να μην αφήσει αφώτιστη καμία γωνία της θεωρίας του, να εξηγήσει το μηχανισμό της ως την πιο μικρή λεπτομέρεια· και εξ ανάγκης επανέρχεται με επιμονή σ’ ό,τι έχει ήδη πει, για να το εκλεπτύνει κι άλλο. Ωστόσο, ανταμείβει τον αναγνώστη που θα δείξει την ίδια επιμονή· σιγά σιγά ξεκλειδώνοντας ό,τι, κι αν δεν είναι η ίδια η συνείδηση ως χρόνος, πάντως είναι ένα λεπτοδουλεμένο μοντέλο της – έστω κι αν μπορεί στο τέλος ο αναγνώστης, σαν τον Αυγουστίνο (που γι’ αυτόν γράφει ο Χούσσερλ στην πρώτη κιόλας σελίδα της Φαινομενολογίας του: «Ακόμη και σήμερα, όποιος καταπιάνεται με το πρόβλημα του χρόνου πρέπει να μελετήσει ενδελεχώς τα κεφάλαια 14-28 του Ενδέκατου Βιβλίου των Εξομολογήσεων»), να πει: «Τι είναι ο χρόνος; Όταν κανείς δεν μου θέτει το ερώτημα, ξέρω τι είναι. Αν όμως θελήσω να τον ερμηνεύσω σε κάποιον, δεν ξέρω τι να πω».

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Η θάλασσα» (εκδ. Κίχλη).


husserl 2Για τη φαινομενολογία της συνείδησης του εσωτερικού χρόνου
EDMUND HUSSERL
Μτφρ. ΝΙΚΟΣ ΣΟΥΕΛΤΖΗΣ 
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ 2020
Σελ. 400, τιμή εκδότη €20,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ EDMUND HUSSERL

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί» του Ρότζερ Σκράτον – «Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς»

«Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί» του Ρότζερ Σκράτον – «Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς»

Για το δοκίμιο του Ρότζερ Σκράτον (Roger Scruton) «Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί - Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς» (μτφρ. Άννα Δαμιανίδη, εκδ. Επίκεντρο, 2018). Στην κεντρική εικόνα, ο Μισέλ Φουκώ και ο Ζαν-Πολ Σαρτρ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης  ...

«Λογοτεχνία και επανάσταση» των Ζοζέφ Αντράς και Καουτάρ Αρσί (κριτική) – Η «στρατευμένη» λογοτεχνία, οι θιασώτες της, τα όριά της

«Λογοτεχνία και επανάσταση» των Ζοζέφ Αντράς και Καουτάρ Αρσί (κριτική) – Η «στρατευμένη» λογοτεχνία, οι θιασώτες της, τα όριά της

Για το δοκίμιο των Ζοζέφ Αντράς (Joseph Andras) και Καουτάρ Αρσί (Kaoutar Harchi) «Λογοτεχνία και επανάσταση» (μτφρ. Γιώργος Θ. Καράμπελας, Εκδόσεις του εικοστού πρώτου). Στην κεντρική εικόνα, ο Τζορτζ Όργουελ, έργα του οποίου εξετάζονται στη συγκεκριμένη μελέτη. 

...

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

«Το τέλος των ψευδαισθήσεων» του Αντρέας Ρέκβιτς (κριτική) – Η κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού και πιθανές εναλλακτικές

Για το δοκίμιο του Αντρέας Ρέκβιτς (Andreas Reckwitz) «Το τέλος των ψευδαισθήσεων - Πολιτική, οικονομία και κουλτούρα στην ύστερη νεωτερικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση της Ευαγγελίας Τόμπορη. 

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

«You» – Στο μυαλό ενός σύγχρονου, κατά συρροή δολοφόνου βιβλιόφιλου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ