
Για τη νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη «Άδειος τόπος» (εκδ. Πατάκη).
Γράφει ο Κωνσταντίνος Βλαχογιάννης
Η νουβέλα του Γιάννη Νικολούδη Άδειος τόπος είναι ένα γοητευτικά παράξενο λογοτέχνημα, το οποίο παρασέρνει τους αναγνώστες στη μοναδική ατμόσφαιρα και τον ξεχωριστό κόσμο του. Είναι ένα κείμενο που διαθέτει παλμό και ένταση, γραμμένο σε άμεση και ρεαλιστική γλώσσα, η οποία αποτυπώνει τόσο την αγριότητα του τοπίου και των ανθρώπων, όσο και την εσωτερική σύγκρουση του ήρωα με τους δαίμονές του.
Ο Νικολούδης επιλέγει την αφήγηση με περιορισμένη οπτική γωνία. Αυτού του είδους η αφήγηση, η οποία ονομάζεται συχνά «αναξιόπιστη», μπορεί να είναι αποτέλεσμα περιορισμών που υφίστανται, όταν μας δημιουργείται η αίσθηση ότι η συνείδηση μέσω της οποίας γίνεται η εστίαση είναι ανίκανη ή απρόθυμη να κατανοήσει τα γεγονότα όπως θα τα κατανοούσαν οι επαρκείς αναγνώστες της ιστορίας. Στον συγγραφέα η σκέψη δεν οδηγεί τη γνώση έξωθεν. Στον Άδειο τόπο το κενό και η ανεστιότητα οδηγούνται στο αποκορύφωμά τους: ο κεντρικός χαρακτήρας ζει σε μια αμφίβολη πραγματικότητα, παγιδευμένος από τα λόγια και τις πράξεις του, όντας ο ίδιος θαμπός μες στη μοναξιά και τις σιωπές του. Αναγνωρίζω ότι ο συγγραφέας προσπαθεί να συλλάβει την καθολικότητα επιδιώκοντας την εσωτερική ανάγνωση του κεντρικού χαρακτήρα που δημιουργεί. Δεν θέλει ο ήρωάς του να είναι φορέας αλήθειας αλλά σκοτεινός γρίφος.
Θα ήθελε να μπορούσε να διαφύγει, όμως σε αυτή τη γη διαθέτει ρίζες και νευρικές απολήξεις, τις οποίες δεν υποψιάζεται καν ότι μπορεί να υπάρχουν.
Το παρελθόν και οι πληγές του καθορίζουν το πλαίσιο, μέσα στο οποίο ο πρωταγωνιστής του Νικολούδη οφείλει να ανακατασκευάσει τη ζωή του. Οι συνθήκες που αντιμετωπίζει ωστόσο σε αυτό τον άγριο τόπο συρρικνώνουν τα περιθώρια της αυτονομίας του. Θα ήθελε να μπορούσε να διαφύγει, όμως σε αυτή τη γη διαθέτει ρίζες και νευρικές απολήξεις, τις οποίες δεν υποψιάζεται καν ότι μπορεί να υπάρχουν. Βρίσκεται εκτεθειμένος σε μια απεραντοσύνη εμπλοκών, οι οποίες τον εμποδίζουν να χαράξει τον απαραίτητο χώρο για να κινηθεί.
Πολυφωνική αφήγηση
Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι ο Νικολούδης επιλέγει την πολυφωνική αφήγηση, πράγμα που προσδίδει βάθος και διάσταση στην ιστορία του. Έχει ενδιαφέρον το πώς ενσωματώνει τις πολλές αφηγηματικές φωνές στη διήγησή του, καθώς σκοπός του δεν είναι να εμβαθύνει στα συναισθήματα, τις συμπεριφορές, τις αντιθέσεις και τις ομοιότητες που καθορίζουν τα ομιλούντα πρόσωπα. Δεν τον ενδιαφέρει διόλου η ανακουφιστική στέγαση στο εγώ, αφού αφαιρεί σταδιακά από τους χαρακτήρες τις ταυτότητες τους, καθιστώντας τους ανώνυμα τρίτα πρόσωπα, ξένα στους αναγνώστες όπως και στον ίδιο. Έτσι, όλες αυτές οι φωνές συντάσσονται με τη φωνή της ίδιας της γης, πλανώνται, διαφεύγουν και χάνονται μέσα στο πλήθος των φωνών που περιστοιχίζουν αυτό τον άγριο, άδειο τόπο.
Ο Άδειος τόπος στο σύνολό του είναι μια ιστορία έντονης εσωτερικής και εξωτερικής αναζήτησης, μια σκοτεινή νουβέλα γραμμένη δεξιοτεχνικά...
Ο Νικολούδης καταφέρνει σε αυτό το έργο να γίνει ο ίδιος το ιδίωμα που κατασκευάζει, τα μέσα έκφρασης που εφευρίσκει και να ξεχωρίζει ακολουθώντας τη δική του αίσθηση. Η νουβέλα αυτή στο σύνολό της, περιστοιχισμένη από μυστηριώδεις ψιθύρους ή από βλοσυρά περιθώρια σιωπής, προσελκύει ένα συγκεκριμένο είδος προσοχής που εγώ το αποκαλώ «λογοτεχνικό»: το ενδιαφέρον για το πώς αυτό που λέγεται συνδέεται με τον τρόπο που λέγεται. Η σαφήνεια και η διαφάνεια της γλώσσας του Νικολούδη, με την προφανή ιδιότητά της να αντλεί νόημα από την αλληγορία και τα σύμβολα περικλείοντας μια ολόκληρη εκφραστική εξέλιξη σε μια δράση, αναδεικνύει την συσσωρευτική της ουσία, η οποία δεν είναι παρά το υψηλότερο σημείο της ίδιας της αφηγηματικής του κατασκευής.
Ο Άδειος τόπος στο σύνολό του είναι μια ιστορία έντονης εσωτερικής και εξωτερικής αναζήτησης, μια σκοτεινή νουβέλα γραμμένη δεξιοτεχνικά, ένα βιβλίο που υπαινίσσεται περισσότερα απ’ όσα λέει και μένει στη σκέψη σου για πολύ καιρό αφότου το διαβάσεις. Και ίσως στο μέλλον θελήσεις να το ξαναδιαβάσεις, όπως συμβαίνει συχνά με τα αναγνώσματα που αντανακλούν αληθινή ποιότητα. Μας καλούν να επιστρέψουμε σε αυτά.
*Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ είναι συγγραφέας και εκδότης. Το τελευταίο του βιβλίο «Επικράτειες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Περικείμενο.
Δυο λόγια για τον συγγραφέα
Ο Γιάννης Νικολούδης γεννήθηκε το 1987 στο Ηράκλειο Κρήτης. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Διηγήματά του έχουν διακριθεί σε διαγωνισμούς. Το 2016 εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο Άμοιρο παιδί, εκδ. Παράξενες μέρες. Ακολούθησε το Από χώμα και κόκαλα εκδ. Σκαρίφημα, 2021, που ήταν υποψήφιο για το βραβείο νουβέλας του περιοδικού «Ο Αναγνώστης». Ο Άδειος τόπος εκδ. Πατάκη, 2023 είναι το τρίτο του βιβλίο.