«Όσο περιμένεις να συμβεί», του Γιάννη Τσίρμπα (κριτική)

Ο Γιάννης Τσίρμπας πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα με τη νουβέλα Η Βικτώρια δεν υπάρχει (εκδ. Νεφέλη), ένα έργο που ξεχωρίζει για την άμεση και ανεπιτήδευτη αφήγησή του, καθώς και για το ενδιαφέρον κυρίως θέμα του. Στο βιβλίο, δυο άνδρες ταξιδεύουν με το ίδιο τρένο. Ο απαθής αφηγητής είναι υποχρεωμένος να υποστεί τον ρατσιστικό μονόλογο του συνεπιβάτη του, που περιγράφει την παρακμή της συνοικίας της Πλατείας Βικτωρίας, για την οποία ευθύνονται, σύμφωνα με τον ίδιο, οι αναρίθμητοι μετανάστες που πλέον κατοικούν εκεί. Το λογοτεχνικό ντεμπούτο του Τσίρμπα καταφέρνει, σε περίπου πενήντα σελίδες, να περιγράψει, με λόγο παραστατικό, τη γέννηση της ρατσιστικής βίας, καθώς και την αδιαφορία που ενδεχομένως τρέφουν ορισμένοι προνομιούχοι μεσοαστοί για την κατάντια και για τα βάσανα των συμπολιτών τους που ανήκουν στα φτωχότερα λαϊκά στρώματα.

Το δεύτερο βιβλίο του Τσίρμπα, η συλλογή διηγημάτων Όσο περιμένεις να συμβεί, διαφέρει αρκετά από το πρώτο. Εννέα χρόνια μετά από τη Βικτώρια, ο Τσίρμπας παραδίδει μια συλλογή διηγήσεων που όλες τους κινούνται γύρω από τον ίδιο θεματικό άξονα: όλες μιλούν για τον σαρκικό έρωτα μεταξύ ανδρών και γυναικών, για τη λαγνεία, για τον φόβο της ερωτικής απογοήτευσης. Αρκετοί από τους πρωταγωνιστές είναι δέσμιοι του παρελθόντος, καθώς προσπαθούν να ξεπεράσουν κάποια παλιά ερωμένη, νοσταλγούν μια παλαιότερη σχέση, υποφέρουν από την τραυματική εμπειρία κάποιου χωρισμού. Άλλοι είναι ανήλικοι, βιώνουν την ερωτική αφύπνιση της εφηβείας, αγχώνονται για το αν θα αποκτήσουν περισσότερες εμπειρίες.

Ένα από τα αξιοπρόσεκτα διηγήματα της συλλογής είναι το πρώτο, με τίτλο «Χάρτες». Σε αυτό, ο πρωταγωνιστής, που μετά από τον χωρισμό του έχει μετακομίσει σε ένα μικρό διαμέρισμα, διστάζει να σβήσει από τη μνήμη της ρομποτικής, «έξυπνης» σκούπας του τον χάρτη του προηγούμενου σπιτιού του, ανήμπορος να αποδεχθεί την παρούσα κατάσταση. Ένα ακόμα διήγημα που ξεχωρίζει είναι αυτό με τον τίτλο «Σιδερένια πνευμόνια», το οποίο επιφυλάσσει ορισμένες εκπλήξεις στον αναγνώστη, καθώς του αποκαλύπτει σταδιακά, κομμάτι κομμάτι, τον ιδιαίτερο κόσμο στον οποίο ζει ο αφηγητής.

Σε όλες τις ιστορίες το αφηγηματικό ύφος χαρακτηρίζεται από λιτότητα, χωρίς περιττά στολίδια και μελοδραματισμούς. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί φράσεις του προφορικού λόγου, της νεανικής αργκό, κλπ. Όμως, ενώ στο πρώτο βιβλίο του Τσίρμπα η χρήση της γλώσσας δημιουργεί την εντύπωση ενός αυθεντικού προφορικού λόγου, και ταυτοχρόνως, μέσα από τον διάλογο των δύο πρωταγωνιστών σκιαγραφούνται πειστικά οι προσωπικότητές τους, στο δεύτερο βιβλίο οι σύντομες, κοφτές προτάσεις δεν φανερώνουν πολλά για τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων του. Ο αναγνώστης μαθαίνει για την ερωτική επιθυμία των αρσενικών, με μία εξαίρεση, πρωταγωνιστών, για τον κυνισμό ή για την αμηχανία τους όσον αφορά στο κομμάτι του σεξ, αλλά πέραν τούτου, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για το ποιοι είναι πραγματικά αυτοί οι ήρωες, πέρα από κάποιες αόριστες νύξεις, που, εν προκειμένω, δεν αρκούν. Οι περισσότεροι, μάλιστα, δεν διακατέχονται από αυθεντικό ερωτικό πάθος για κάποιο άλλο πρόσωπο, μα τους αφορά απλώς το σαρκικό κομμάτι της σχέσης, ή το πώς θα ξεπεράσουν τα άγχη που σχετίζονται με την αρρενωπότητά τους – σε κάποιες από τις διηγήσεις, ο Τσίρμπας σατιρίζει διακριτικά τις ψευδαισθήσεις τους. 

* Ο Σόλων Παπαγεωργίου είναι φοιτητής φαρμακευτικής και συγγραφέας. Φέτος κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Ονειρεύομαι πίνακες» (εκδ. Στίξις)