karyotaki fygodikos den imoun

Για το μυθιστόρημα της Ισμήνης Καρυωτάκη «Φυγόδικος δεν ήμουν» (εκδ. Ποταμός). Κεντρική εικόνα: Η Ζωή Λάσκαρη στον «Κατήφορο» (σκην. Γιάννης Δαλιανίδης).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Θα ήθελα, πρώτα απ’ όλα, να δώσω τα εύσημα στην Ισμήνη Καρυωτάκη για τη βασική ιδέα πάνω στην οποία διαρθρώνεται όλο το μυθιστόρημα. Εν έτει 1972 σε μια πόλη της Ηπείρου έχει καθαιρεθεί το άγαλμα της πρώην Βασίλισσας Φρειδερίκης, ενώ στον τοπικό κινηματογράφο παίζεται η ταινία «Κατήφορος» με τη Ζωή Λάσκαρη. Μόνο και μόνο αυτή η διασταύρωση δύο άσχετων –φαινομενικά– στοιχείων προκαλεί συνειρμούς και αντιθέσεις που κινούν την ιστορία αλλά και κινητοποιούν τη σκέψη. Το παλάτι συνδέεται με την τέχνη, η σοβαρότητα μιας βασίλισσας με το γυμνό μιας ηθοποιού, τα συντηρητικά ήθη με τις εξελίξεις στην κοινωνική νοοτροπία, εντέλει η πολιτική με την ηθική…

Η Φλώρα είναι φιλοβασιλική, όπως και όλη η οικογένειά της, και συντηρητική στα ήθη, αν και στα νιάτα της είχε κλεφτεί με έναν Έλληνα της Ρουμανίας.

Η αφήγηση εκκινεί από τον Σπήλιο που βρίσκεται σε άδεια από τις φυλακές, σκοπεύει να δραπετεύσει εκτός συνόρων με την αγαπημένη του Εριφύλη, αλλά αναγκαστικά εγκλωβίζεται στο σπίτι της θείας της, της Φλώρας, και τελικά μένει στην Ελλάδα. Ο πρωταγωνιστής είναι αγωνιστής, που στα χρόνια της χούντας, διώκεται και βιώνει τόσο τα εσωτερικά του διλήμματα όσο και τις τάσεις μιας κοινωνίας που δεν μπορεί να βαδίσει προς τα μπροστά. Η Φλώρα είναι φιλοβασιλική, όπως και όλη η οικογένειά της, και συντηρητική στα ήθη, αν και στα νιάτα της είχε κλεφτεί με έναν Έλληνα της Ρουμανίας. Η ίδια η Φλώρα είναι αντιφατική, αφού είχε περιθάλψει μέσα στον Εμφύλιο τραυματίες στρατιώτες, διαχωρίζοντας εκούσα ή άκουσα την ατομική της ηθική από την πολιτική της τοποθέτηση. Αλλά και η Εριφύλη, ενώ αγαπά τον «αντιφρονούντα» Σπήλιο, δέχεται να πει την προσευχή στο τραπέζι, συμβιβαζόμενη με τις καθωσπρεπικές νοοτροπίες του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να δώσει την εντύπωση στον αγαπημένο της ότι έχει «καρδιά καλόγριας και μήτρα πόρνης».

karyotaki

Η Ισμήνη Καρυωτάκη γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1947. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π., και Σκηνογραφία στην Ecole Nationale des Beaux Arts, στο Παρίσι. Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας στο Παρίσι (στο γραφείο του Γ. Κανδύλη) και στην Αθήνα (σε θέματα προστασίας και διαχείρισης παρόχθιων και παράκτιων περιοχών). Εργάστηκε ως σκηνογράφος στην Αθήνα (στο Θέατρο και στον Κινηματογράφο), συμμετείχε επίσης ως ηθοποιός στην ταινία «Καρκαλού» του Σταύρου Τορνέ. Από το ’97 ασχολείται ενεργά με τη ζωγραφική και την γραφή. Έχει πραγματοποιήσει έντεκα εκθέσεις ζωγραφικής (ατομικές και ομαδικές).

Το όλο παζλ των πολιτικών και ηθικών κατευθύνσεων, της χουντικής και της εμφυλιακής κοινωνίας, οι δρόμοι της πρόκλησης του κινηματογράφου και της ευπρέπειας των χριστιανικών ηθών κ.λπ. αναδεικνύουν φυγόκεντρα και πολυκεντρικά τη μεγάλη εικόνα της Ελλάδας. Η χώρα, δυνάμει προοδευτική αλλά κατ’ ουσίαν συντηρητική, συναιρεί το ένα και το άλλο, καρκινοβατώντας πότε προς την απελευθέρωση από τα κοινωνικά δεσμά και πότε συντηρώντας ένα καθωσπρέπει πρόσωπο, που δεν θέλει να αλλάξει.

potamos karyotaki fygodikos den imounΤο δεύτερο μέρος, που ξεκινάει ουσιαστικά όταν ο αφηγητής Σπήλιος αποσύρεται από την αφήγηση, καθώς πεθαίνει, συνεχίζει το δίπολο έρωτας και συντήρηση, ξεκαθαρίζοντας ότι αυτό είναι η δεσπόζουσα αρχή του μυθιστορήματος. Η συζήτηση της Εριφύλης με τη Φλώρα, μερικά χρόνια μετά, φέρνει με αναδρομές και σχόλια στιγμιότυπα όπου το ιερό (Χριστιανισμός) συγκρούεται με το ανίερο (λαγνεία), το κοινωνικό πλαίσιο με το σεξ, η ευπρέπεια με την άκρατη φιληδονία, όχι πάντα στην πράξη, αλλά στο φαντασιακό των πρωταγωνιστών. Μέσα στο ελληνικό πλέγμα των στατικών αντιλήψεων και των επιφανειακών συμπεριφορών στο πλαίσιο του comme il faut, κάθε φαντασία, όπως η ανατίναξη του αγάλματος της βασίλισσας, κάθε όνειρο, κάθε κίνηση που φέρνει το ερωτικό-σεξουαλικό στο προσκήνιο είναι μια μικρή επανάσταση.

Ιδεολογικά η Ισμήνη Καρυωτάκη προχωράει πολύ τη σκέψη μας πίσω από το κοινωνικά αποδεκτό, εκεί στο βάθος του υποσυνείδητου, όπου το λιμπιδικό είναι ισχυρός κανόνας και δύναμη ανατροπών. Αφηγηματικά, όμως, κόβοντας στα δύο το έργο, μια με τον Σπήλιο και μια με την Εριφύλη, εξασθενίζει τη δυναμική της ιστορίας και περνά σε μια πιο ανερμάτιστη πλοκή, που δεν βοηθά στη νοηματοδότηση των επιμέρους σε μια πιο σαφή γραμμή δράσης και συμβολισμών. Τελικά, η θέση της μπίλιας καταλήγει στα θετικά χρώματα, καθώς το ρευστό πεδίο των ποικίλων αντιθέσεων ωθεί τον αναγνώστη να διακρίνει εύγλωττα την ελληνική κοινωνία, που ταλαντεύεται χωρίς ποτέ να καταλήγει με αποφασιστικότητα προς τα μπροστά.


 Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ένα σταντ του σινεμά φιγουράρει εκεί μες στη μέση. Το είχα εντοπίσει όσο εκείνη τηλεφωνούσε. Κοντοστέκεται η Εριφύλη γυρίζει και το κοιτάζει. “Ο κατήφορος” ξεφωνίζει εμβρόντητη, η Ζωή Λάσκαρη ante portas… Ευτυχώς το εξάσφαιρο σημαδεύει τον Κούρκουλο προσώρας, συμπληρώνει με νόημα και ξανακοιτάζει το σταντ. Έβγαζε μάτι στο κέντρο της πλατείας. Απορημένη γυρίζει σ’ εμένα. Και πού πήγε, βρε, το άγαλμα της Αυτής Μεγαλειότητας; Εδώ στη θέση της ταμπέλας ήταν στημένο το μεγαλούργημα του Τόμπρου, μέχρι πρόπερσι τουλάχιστον. Την κοιτάζω για κάμποσο αμίλητος. Και –ενώ πασχίζω να συντονιστώ και ο ίδιος με τις “ιστορικές εκκαθαρίσεις”– “βλέπω” της Αυτής Μεγαλειότητα τυλιγμένη στο αμπέχονό της να παίρνει πόδι από το βάθρο και να χάνεται στην κατηφόρα του Αώου».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

«Το αδελφομοίρι, και άλλες ιστορίες» του Αντώνη Πάσχου (κριτική) – Στη μεθόριο των ρευστών συνόρων

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Πάσχου «Το αδελφομοίρι – Και άλλες ιστορίες» (εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Σπάνια φωτογραφία από συσσίτιο σε δημοτικό σχολείο των Σερρών, από το αρχείο του Βασίλη Τζανακάρη, στα χρόνια αμέσως μετά τη βουλγαρική κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.

Γρ...

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

«Ο χορός του αετού» της Νάγιας Δαλακούρα (κριτική) – Ένα μυθιστόρημα για τη ζωή και τα έθιμα των Σαρακατσάνων

Για το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα «Ο χορός του αετού» (εκδ. Κλειδάριθμος). 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού

Την Κομοτηναία συγγραφέα Νάγι...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ