daniel-gordon-360

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Αν κάποιος μπορούσε να εξαντλήσει και να βιώσει όλες τις πιθανές εκδοχές της ζωής του, αν είχε την ευκαιρία να δοκιμάζει ξανά και ξανά με άλλους ανθρώπους σε άλλους τόπους, αν δεν υπήρχαν περιορισμοί στους δρόμους που θα μπορούσε να ακολουθήσει, αν δηλαδή η ζωή ήταν κάτι σαν θεατρική παράσταση και αυτός ο πρωταγωνιστής που είχε τη δυνατότητα να προβάρει το ρόλο του πολλές φορές, θα κατάφερνε στο τέλος να βελτιώσει το σενάριο της ζωής του; Ή μήπως εν τέλει αυτή είναι η αρμοδιότητα κάποιου αόρατου ρυθμιστή, και αν ναι, ποιος είναι αυτός;.

Αυτό είναι το ερώτημα στο κέντρο του εμπνευσμένου μυθιστορήματος της βρετανίδας Κέιτ Άτκινσον, ερώτημα το οποίο η συγγραφέας απαντάει κάθε φορά που η ηρωίδα της πεθαίνει και ανασταίνεται: Οι άνθρωποι μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου οι επιλογές τους, τα τυχαία γεγονότα και οι συμπτώσεις να επηρεάζουν δραματικά το βίο τους, αλλά όλοι είναι, εν πολλοίς, θύματα της εποχής που έμελλε να γεννηθούν. Κανείς δεν ξεφεύγει από αυτή εκτός κι αν διαθέτει τη δύναμη να την αλλάξει.

Οι άνθρωποι μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου οι επιλογές τους αλλά όλοι είναι θύματα της εποχής που έμελλε να γεννηθούν

Η Κέιτ Άτκινσον μετά από την επιτυχημένη σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων με τον δημοφιλή ντετέκτιβ Τζάκσον Μπρόντι επιστρέφει στο είδος που την πρωτογνωρίσαμε από το 1995 – όταν εμφανίστηκε με το «Παρασκήνια του Μουσείου» και απέσπασε το βραβείο Whitbread. Οικογενειακή σάγκα με πλήθος πειραματισμών στη φόρμα και στη δομή, δεξιοτεχνική πλοκή, γραφή με χιούμορ και φλεγματική αποδόμηση, έντονη διακειμενικότητα και ανατρεπτικούς χαρακτήρες  – στοιχεία που την καθιστούν αναγνωρίσιμη.

Πολλαπλά νήματα αφήγησης

Τα βιβλία της Άτκινσον είναι δαιδαλώδεις κατασκευές. Στο πρώτο της μυθιστόρημα η ζωή της ηρωίδας δίδεται μέσα από πλήθος υποσημειώσεων, ενώ στο «Ανθρώπινο κροκέ» η πρωταγωνίστρια για μεγάλο μέρος του μυθιστορήματος βρίσκεται σε κόμμα, η δε συγγραφέας πειραματίζεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους έναρξης του μυθιστορήματος και τρεις διαφορετικούς τρόπους για το τέλος. Τώρα δοκιμάζει κάτι ακόμα πιο φιλόδοξο: προσπαθεί να εξαντλήσει τις πιθανές ζωές ενός προσώπου με συγκεκριμένες ποιότητες, σε μια τραγική εποχή: η κεντρική ηρωίδα της ενηλικιώνεται κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το «Ζωή μετά τη ζωή» ακολουθεί πολλαπλές εκδοχές της ιστορίας της πρωταγωνίστριας, πηγαίνοντας πότε μπρος και πότε πίσω στο χρόνο, δοκιμάζει πολλαπλές οπτικές –ο αναγνώστης στην αρχή βρίσκεται αποπροσανατολισμένος, καθώς δοκιμάζεται και η δική του ικανότητα σύνθεσης– όμως στο τέλος αποζημιώνεται καθώς όλα τα κομμένα νήματα της αφήγησης δένουν ικανοποιητικά, συγκροτώντας ένα καλά δομημένο μυθιστόρημα.

Η ίδια σε συνέντευξή της λέει πως πάντα ήθελε να γράψει για τον βομβαρδισμό του Λονδίνου κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (ήδη στο «Ανθρώπινο Κροκέ» η ηρωίδα της Ελίζα χάνεται στα ερείπια του Λονδίνου), αλλά ήθελε να πειραματιστεί και με έναν χαρακτήρα που συνεχώς πεθαίνει και ξαναγεννιέται, να δει αν κάποιος θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Θα μπορούσε η γενναία και τραγική της ηρωίδα, γεννημένη το 1910 σε μια οικογένεια της μεσαίας τάξης, να αλλάξει τον ρου της ιστορίας ή να σταματήσει τον πόλεμο;

Δεύτερες ευκαιρίες

altΤο Ζωή μετά τη Ζωή μπορεί να διαβαστεί και ως ένα πειραματικό μυθιστόρημα για τη δύναμη του συγγραφέα-ρυθμιστή να χειραγωγεί ή να απελευθερώνει τους χαρακτήρες του. Η Κέιτ Αντκινσον δίνει σε πολλούς από τους χαρακτήρες δεύτερη και τρίτη ευκαιρία. Το βιβλίο ξεκινάει όταν η Ούρσουλα Τοντ, η πρωταγωνίστρια, δολοφονεί τον Χίτλερ το 1930 σε ένα καφέ του Μονάχου με το ρεβόλβερ του πατέρα της. Οι Ες Ες την πυροβολούν. Πέφτει σκοτάδι. Αμέσως μετά η Άτκινσον επιστρέφει στη γέννηση της Ούρσουλα το 1910. Ο ομφάλιος λώρος είναι τυλιγμένος γύρω από το βρέφος. Ο οικογενειακός γιατρός, ο Δρ Φέλοους, δεν είναι παρών λόγω της βαριάς χιονόπτωσης και το μωρό Ούρσουλα πεθαίνει, επειδή κανείς δεν βρίσκει το κατάλληλο ψαλίδι για να κόψει τον ομφάλιο λώρο. «Μια καρδούλα, μια μικρή καρδιά. Μια αβοήθητη μικρή καρδιά να χτυπάει τρελά. Σταματημένη απότομα σαν ένα πουλί που έπεσε από τον ουρανό. Ένας μόνο πυροβολισμός. Έπεσε σκοτάδι».

Το βιβλίο ξεκινάει όταν η πρωταγωνίστρια, δολοφονεί τον Χίτλερ το 1930 σε ένα καφέ του Μονάχου

Στο επόμενο κεφάλαιο, η ιστορία κάνει μια στροφή εκατό ογδόντα μοιρών και ο γιατρός Φέλοους είναι παρών, κόβει τον ομφάλιο λώρο, το μωρό ζει, και όλα βαίνουν καλώς. Έκτοτε το σκοτάδι θα πέσει αρκετές φορές. Σε μια άλλη εκδοχή της ζωής της η Ούρσουλα θα έχει την ευκαιρία να ζήσει και να πεθάνει με άλλους τρόπους, για να αναστηθεί στη συνέχεια και δοκιμάσει ξανά. Αυτό είναι το μοτίβο του μυθιστορήματος, υπάρχουν πολλοί θάνατοι ή παρ’ ολίγον θάνατοι – η γάτα κοιμάται στο πρόσωπο του μωρού που πεθαίνει από ασφυξία, σε μια άλλη την παίρνουν τα κύματα της παλίρροιας στην Κορνουάλλη και χάνεται, αλλά λίγο πιο κάτω η σκηνή επαναλαμβάνεται και στην ακτή βρίσκεται ένας ζωγράφος και τη σώζει.

Η οικογένεια Τοντ είναι εύπορη και ζουν στην αγγλική εξοχή, σε ένα μεγάλο σπίτι, «Τη γωνιά της Αλεπούς». Ο αρχηγός της οικογένειας ο Χιου είναι ένας καλόκαρδος άνθρωπος και τρυφερός πατέρας, εργάζεται στο Σίτι, η σύζυγος του Σίλβι σνομπ και επικριτική, γεννάει παιδιά και ειρωνεύεται τους πάντες, ειδικά την Ίζι, τη μικρή αδελφή του Χιου. Η Ιζομπέλ ή Ιζι, η οποία έχει σε όλες τις εκδοχές μια άστατη ζωή, είναι προικισμένη με το ταλέντο της επιβίωσης σε δύσκολες συνθήκες και της επινόησης του εαυτού. Η Ιζι σε μια εκδοχή βοηθάει την Ούρσουλα να κάνει έκτρωση μετά τον βιασμό της από έναν αμερικανό επισκέπτη, σε μια άλλη εκδοχή ο βιασμός δεν συμβαίνει και το αγόρι της δίνει ένα αποχαιρετιστήριο φιλί.

Θύματα της ιστορίας

Η Ούρσουλα υποφέρει στα χέρια δυο αντρών – ένας που τη χειρίζεται άτσαλα και τη βιάζει και ένας άλλος που την παντρεύεται και την κακοποιεί. Σε ένα κεφάλαιο η Ούρσουλα βιάζεται, μένει έγκυος, κάνει έκτρωση και ατιμασμένη παντρεύεται έναν προβληματικό άντρα, στο επόμενο κεφάλαιο, αποκρούει τον βιαστή, και στη συνέχεια πιάνει δουλειά σε ένα κυβερνητικό πόστο και έχει ένα παράνομο ειδύλλιο με τον προϊστάμενο. Σε κάποια άλλη εκδοχή συζεί με τον παντρεμένο εραστή της ή μετακομίζει στο Βερολίνο όπου παντρεύεται έναν Γερμανό και κάνει μια κόρη. Σε ένα άλλο κεφάλαιο παραμένει στο Λονδίνο, μένει άτεκνη και βοηθάει στην ανάσυρση πτωμάτων από τους βομβαρδισμούς. Κάθε εκδοχή είναι απολύτως πιστευτή. Εν τω μεταξύ ο αγαπημένος μικρός αδελφός, ο Τέντι, σε μια εκδοχή πεθαίνει, σε μια άλλη εμφανίζεται ως πιλότος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου ως εκ θαύματος γλυτώνει, αφού έχει κρατηθεί αιχμάλωτος για δυο χρόνια σε ένα στρατόπεδο.

Πλήθος αναφορές και διακειμενικότητες σε έργα κλασικής πεζογραφίας, ήρωες και ηρωίδες, σκηνές και περιστατικά αναπαράγονται απολαυστικά

Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Ούρσουλα, σε πολλές εκδοχές, εργάζεται ως εθελόντρια και κάνει περιπολίες τις νύχτες. Η περιγραφή των βομβαρδισμών και οι καταστροφές στην πόλη είναι απόλυτα πιστευτές – η Ούρσουλα πότε γλυτώνει παρά τρίχα και πότε σκοτώνεται στον βομβαρδισμό, ή πεθαίνει στο Βερολίνο όπου υπήρξε φίλη της Εύα Μπράουν, της ερωμένης του Χίτλερ και είχε ζήσει από κοντά την άνοδο και την πτώση του.

Ουροβόρος χρόνος

Η Άτκινσον ερευνά την τυχαιότητα της ταυτότητας μας: αυτό που είμαστε, αυτό που γίναμε είναι ενίοτε αποτέλεσμα μικρών συμπτώσεων ή τυχαίων αποφάσεων που τις θεωρούμε άνευ σημασίας τη στιγμή που τις παίρνουμε, όμως όλα παίζουν ρόλο, και επηρεάζουν το μεγαλύτερο πλάνο, ίσως όχι μόνο το δικό μας αλλά και ολόκληρη την πορεία της ανθρωπότητας.

Οι ταυτότητές μας δεν είναι απαραίτητα σταθερές (εύκολα θα μπορούσαμε να είμαστε κάτι άλλο) – η μοίρα μας είναι αβέβαιη, ο χρόνος κυκλικός, σαν ουροβόρο φίδι, όλα διακυβεύονται την κάθε στιγμή.

Αυτό που παραμένει σταθερό σε όλο το μυθιστόρημα είναι η φύση και η τέχνη – ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα βιβλία της Άτκινσον. Πλήθος αναφορές και διακειμενικότητες σε έργα κλασικής πεζογραφίας, ήρωες και ηρωίδες, σκηνές και περιστατικά αναπαράγονται απολαυστικά. Στο Ζωή μετά τη ζωή υπάρχουν σκηνές και από δικά της βιβλία, δίνοντας τους μια δεύτερη ευκαιρία και κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη. Στην τέχνη όλα επιτρέπονται: αρκεί το αποτέλεσμα να είναι πειστικό· όλα μπορεί να αναστηθούν και να απολαύσουν τη δεύτερη και τρίτη ευκαιρία τους, να ξαναζήσουν και να συνομιλήσουν εκ νέου, σε άλλο πλαίσιο με φρέσκους αναγνώστες. 

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

* Η εικονογράφηση είναι σύνθεση από φωτογραφίες του Daniel Gordon.

altΖωή μετά τη ζωή
Kate Atkinson
Μτφρ. Μυρσίνη Γκανά
Μεταίχμιο 2013
Σελ. 572, τιμή: € 18,80

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ KATE ATKINSON

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ