daniel-gordon-360

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Αν κάποιος μπορούσε να εξαντλήσει και να βιώσει όλες τις πιθανές εκδοχές της ζωής του, αν είχε την ευκαιρία να δοκιμάζει ξανά και ξανά με άλλους ανθρώπους σε άλλους τόπους, αν δεν υπήρχαν περιορισμοί στους δρόμους που θα μπορούσε να ακολουθήσει, αν δηλαδή η ζωή ήταν κάτι σαν θεατρική παράσταση και αυτός ο πρωταγωνιστής που είχε τη δυνατότητα να προβάρει το ρόλο του πολλές φορές, θα κατάφερνε στο τέλος να βελτιώσει το σενάριο της ζωής του; Ή μήπως εν τέλει αυτή είναι η αρμοδιότητα κάποιου αόρατου ρυθμιστή, και αν ναι, ποιος είναι αυτός;.

Αυτό είναι το ερώτημα στο κέντρο του εμπνευσμένου μυθιστορήματος της βρετανίδας Κέιτ Άτκινσον, ερώτημα το οποίο η συγγραφέας απαντάει κάθε φορά που η ηρωίδα της πεθαίνει και ανασταίνεται: Οι άνθρωποι μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου οι επιλογές τους, τα τυχαία γεγονότα και οι συμπτώσεις να επηρεάζουν δραματικά το βίο τους, αλλά όλοι είναι, εν πολλοίς, θύματα της εποχής που έμελλε να γεννηθούν. Κανείς δεν ξεφεύγει από αυτή εκτός κι αν διαθέτει τη δύναμη να την αλλάξει.

Οι άνθρωποι μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου οι επιλογές τους αλλά όλοι είναι θύματα της εποχής που έμελλε να γεννηθούν

Η Κέιτ Άτκινσον μετά από την επιτυχημένη σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων με τον δημοφιλή ντετέκτιβ Τζάκσον Μπρόντι επιστρέφει στο είδος που την πρωτογνωρίσαμε από το 1995 – όταν εμφανίστηκε με το «Παρασκήνια του Μουσείου» και απέσπασε το βραβείο Whitbread. Οικογενειακή σάγκα με πλήθος πειραματισμών στη φόρμα και στη δομή, δεξιοτεχνική πλοκή, γραφή με χιούμορ και φλεγματική αποδόμηση, έντονη διακειμενικότητα και ανατρεπτικούς χαρακτήρες  – στοιχεία που την καθιστούν αναγνωρίσιμη.

Πολλαπλά νήματα αφήγησης

Τα βιβλία της Άτκινσον είναι δαιδαλώδεις κατασκευές. Στο πρώτο της μυθιστόρημα η ζωή της ηρωίδας δίδεται μέσα από πλήθος υποσημειώσεων, ενώ στο «Ανθρώπινο κροκέ» η πρωταγωνίστρια για μεγάλο μέρος του μυθιστορήματος βρίσκεται σε κόμμα, η δε συγγραφέας πειραματίζεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους έναρξης του μυθιστορήματος και τρεις διαφορετικούς τρόπους για το τέλος. Τώρα δοκιμάζει κάτι ακόμα πιο φιλόδοξο: προσπαθεί να εξαντλήσει τις πιθανές ζωές ενός προσώπου με συγκεκριμένες ποιότητες, σε μια τραγική εποχή: η κεντρική ηρωίδα της ενηλικιώνεται κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το «Ζωή μετά τη ζωή» ακολουθεί πολλαπλές εκδοχές της ιστορίας της πρωταγωνίστριας, πηγαίνοντας πότε μπρος και πότε πίσω στο χρόνο, δοκιμάζει πολλαπλές οπτικές –ο αναγνώστης στην αρχή βρίσκεται αποπροσανατολισμένος, καθώς δοκιμάζεται και η δική του ικανότητα σύνθεσης– όμως στο τέλος αποζημιώνεται καθώς όλα τα κομμένα νήματα της αφήγησης δένουν ικανοποιητικά, συγκροτώντας ένα καλά δομημένο μυθιστόρημα.

Η ίδια σε συνέντευξή της λέει πως πάντα ήθελε να γράψει για τον βομβαρδισμό του Λονδίνου κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (ήδη στο «Ανθρώπινο Κροκέ» η ηρωίδα της Ελίζα χάνεται στα ερείπια του Λονδίνου), αλλά ήθελε να πειραματιστεί και με έναν χαρακτήρα που συνεχώς πεθαίνει και ξαναγεννιέται, να δει αν κάποιος θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Θα μπορούσε η γενναία και τραγική της ηρωίδα, γεννημένη το 1910 σε μια οικογένεια της μεσαίας τάξης, να αλλάξει τον ρου της ιστορίας ή να σταματήσει τον πόλεμο;

Δεύτερες ευκαιρίες

altΤο Ζωή μετά τη Ζωή μπορεί να διαβαστεί και ως ένα πειραματικό μυθιστόρημα για τη δύναμη του συγγραφέα-ρυθμιστή να χειραγωγεί ή να απελευθερώνει τους χαρακτήρες του. Η Κέιτ Αντκινσον δίνει σε πολλούς από τους χαρακτήρες δεύτερη και τρίτη ευκαιρία. Το βιβλίο ξεκινάει όταν η Ούρσουλα Τοντ, η πρωταγωνίστρια, δολοφονεί τον Χίτλερ το 1930 σε ένα καφέ του Μονάχου με το ρεβόλβερ του πατέρα της. Οι Ες Ες την πυροβολούν. Πέφτει σκοτάδι. Αμέσως μετά η Άτκινσον επιστρέφει στη γέννηση της Ούρσουλα το 1910. Ο ομφάλιος λώρος είναι τυλιγμένος γύρω από το βρέφος. Ο οικογενειακός γιατρός, ο Δρ Φέλοους, δεν είναι παρών λόγω της βαριάς χιονόπτωσης και το μωρό Ούρσουλα πεθαίνει, επειδή κανείς δεν βρίσκει το κατάλληλο ψαλίδι για να κόψει τον ομφάλιο λώρο. «Μια καρδούλα, μια μικρή καρδιά. Μια αβοήθητη μικρή καρδιά να χτυπάει τρελά. Σταματημένη απότομα σαν ένα πουλί που έπεσε από τον ουρανό. Ένας μόνο πυροβολισμός. Έπεσε σκοτάδι».

Το βιβλίο ξεκινάει όταν η πρωταγωνίστρια, δολοφονεί τον Χίτλερ το 1930 σε ένα καφέ του Μονάχου

Στο επόμενο κεφάλαιο, η ιστορία κάνει μια στροφή εκατό ογδόντα μοιρών και ο γιατρός Φέλοους είναι παρών, κόβει τον ομφάλιο λώρο, το μωρό ζει, και όλα βαίνουν καλώς. Έκτοτε το σκοτάδι θα πέσει αρκετές φορές. Σε μια άλλη εκδοχή της ζωής της η Ούρσουλα θα έχει την ευκαιρία να ζήσει και να πεθάνει με άλλους τρόπους, για να αναστηθεί στη συνέχεια και δοκιμάσει ξανά. Αυτό είναι το μοτίβο του μυθιστορήματος, υπάρχουν πολλοί θάνατοι ή παρ’ ολίγον θάνατοι – η γάτα κοιμάται στο πρόσωπο του μωρού που πεθαίνει από ασφυξία, σε μια άλλη την παίρνουν τα κύματα της παλίρροιας στην Κορνουάλλη και χάνεται, αλλά λίγο πιο κάτω η σκηνή επαναλαμβάνεται και στην ακτή βρίσκεται ένας ζωγράφος και τη σώζει.

Η οικογένεια Τοντ είναι εύπορη και ζουν στην αγγλική εξοχή, σε ένα μεγάλο σπίτι, «Τη γωνιά της Αλεπούς». Ο αρχηγός της οικογένειας ο Χιου είναι ένας καλόκαρδος άνθρωπος και τρυφερός πατέρας, εργάζεται στο Σίτι, η σύζυγος του Σίλβι σνομπ και επικριτική, γεννάει παιδιά και ειρωνεύεται τους πάντες, ειδικά την Ίζι, τη μικρή αδελφή του Χιου. Η Ιζομπέλ ή Ιζι, η οποία έχει σε όλες τις εκδοχές μια άστατη ζωή, είναι προικισμένη με το ταλέντο της επιβίωσης σε δύσκολες συνθήκες και της επινόησης του εαυτού. Η Ιζι σε μια εκδοχή βοηθάει την Ούρσουλα να κάνει έκτρωση μετά τον βιασμό της από έναν αμερικανό επισκέπτη, σε μια άλλη εκδοχή ο βιασμός δεν συμβαίνει και το αγόρι της δίνει ένα αποχαιρετιστήριο φιλί.

Θύματα της ιστορίας

Η Ούρσουλα υποφέρει στα χέρια δυο αντρών – ένας που τη χειρίζεται άτσαλα και τη βιάζει και ένας άλλος που την παντρεύεται και την κακοποιεί. Σε ένα κεφάλαιο η Ούρσουλα βιάζεται, μένει έγκυος, κάνει έκτρωση και ατιμασμένη παντρεύεται έναν προβληματικό άντρα, στο επόμενο κεφάλαιο, αποκρούει τον βιαστή, και στη συνέχεια πιάνει δουλειά σε ένα κυβερνητικό πόστο και έχει ένα παράνομο ειδύλλιο με τον προϊστάμενο. Σε κάποια άλλη εκδοχή συζεί με τον παντρεμένο εραστή της ή μετακομίζει στο Βερολίνο όπου παντρεύεται έναν Γερμανό και κάνει μια κόρη. Σε ένα άλλο κεφάλαιο παραμένει στο Λονδίνο, μένει άτεκνη και βοηθάει στην ανάσυρση πτωμάτων από τους βομβαρδισμούς. Κάθε εκδοχή είναι απολύτως πιστευτή. Εν τω μεταξύ ο αγαπημένος μικρός αδελφός, ο Τέντι, σε μια εκδοχή πεθαίνει, σε μια άλλη εμφανίζεται ως πιλότος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου ως εκ θαύματος γλυτώνει, αφού έχει κρατηθεί αιχμάλωτος για δυο χρόνια σε ένα στρατόπεδο.

Πλήθος αναφορές και διακειμενικότητες σε έργα κλασικής πεζογραφίας, ήρωες και ηρωίδες, σκηνές και περιστατικά αναπαράγονται απολαυστικά

Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Ούρσουλα, σε πολλές εκδοχές, εργάζεται ως εθελόντρια και κάνει περιπολίες τις νύχτες. Η περιγραφή των βομβαρδισμών και οι καταστροφές στην πόλη είναι απόλυτα πιστευτές – η Ούρσουλα πότε γλυτώνει παρά τρίχα και πότε σκοτώνεται στον βομβαρδισμό, ή πεθαίνει στο Βερολίνο όπου υπήρξε φίλη της Εύα Μπράουν, της ερωμένης του Χίτλερ και είχε ζήσει από κοντά την άνοδο και την πτώση του.

Ουροβόρος χρόνος

Η Άτκινσον ερευνά την τυχαιότητα της ταυτότητας μας: αυτό που είμαστε, αυτό που γίναμε είναι ενίοτε αποτέλεσμα μικρών συμπτώσεων ή τυχαίων αποφάσεων που τις θεωρούμε άνευ σημασίας τη στιγμή που τις παίρνουμε, όμως όλα παίζουν ρόλο, και επηρεάζουν το μεγαλύτερο πλάνο, ίσως όχι μόνο το δικό μας αλλά και ολόκληρη την πορεία της ανθρωπότητας.

Οι ταυτότητές μας δεν είναι απαραίτητα σταθερές (εύκολα θα μπορούσαμε να είμαστε κάτι άλλο) – η μοίρα μας είναι αβέβαιη, ο χρόνος κυκλικός, σαν ουροβόρο φίδι, όλα διακυβεύονται την κάθε στιγμή.

Αυτό που παραμένει σταθερό σε όλο το μυθιστόρημα είναι η φύση και η τέχνη – ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα βιβλία της Άτκινσον. Πλήθος αναφορές και διακειμενικότητες σε έργα κλασικής πεζογραφίας, ήρωες και ηρωίδες, σκηνές και περιστατικά αναπαράγονται απολαυστικά. Στο Ζωή μετά τη ζωή υπάρχουν σκηνές και από δικά της βιβλία, δίνοντας τους μια δεύτερη ευκαιρία και κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη. Στην τέχνη όλα επιτρέπονται: αρκεί το αποτέλεσμα να είναι πειστικό· όλα μπορεί να αναστηθούν και να απολαύσουν τη δεύτερη και τρίτη ευκαιρία τους, να ξαναζήσουν και να συνομιλήσουν εκ νέου, σε άλλο πλαίσιο με φρέσκους αναγνώστες. 

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

* Η εικονογράφηση είναι σύνθεση από φωτογραφίες του Daniel Gordon.

altΖωή μετά τη ζωή
Kate Atkinson
Μτφρ. Μυρσίνη Γκανά
Μεταίχμιο 2013
Σελ. 572, τιμή: € 18,80

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ KATE ATKINSON

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ