sourounis 01

Σκέψεις και σημειώσεις για τη σημαντική συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Σουρούνη (1942-2016) «Μερόνυχτα Φραγκφούρτης» (Ύψιλον, 1982· Καστανιώτης, 1988), με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από τη γέννησή του (15 Ιουνίου 1942).

Του Παναγιώτη Γούτα

Η αρχή έγινε με το μυθιστόρημα Οι συμπαίχτες (Νέα Εγνατία, 1977), στο οποίο ο Αντώνης Σουρούνης καταγράφει «τις μέρες και τα έργα» των λούμπεν προλετάριων μεταναστών στις βιομηχανικές πόλεις της άλλοτε Δυτικής Γερμανίας, για να ακολουθήσει, πέντε χρόνια μετά, η συλλογή διηγημάτων Μερόνυχτα Φραγκφούρτης (Ύψιλον, 1982· Καστανιώτης, 1988). Μιλάμε για βιβλία του συγγραφέα που έχουν να κάνουν με τη ζωή των γκασταρμπάιτερ, των Ελλήνων μεταναστών της δεκαετίας του ’60, με τα άγχη και τα αδιέξοδά τους, τη φαλλοκρατία και το φιλότιμό τους, τους καημούς της ξενιτιάς και τον αγώνα για επιβίωση σε μια χώρα όπου όλα ήταν μεγάλα: τα σπίτια, οι φάμπρικες, τα εργοστάσια μπίρας, τα αυτοκίνητα, τα στήθη και τα πόδια των Γερμανίδων, η ανθρώπινη μοναξιά.

Φυσικά είχε προηγηθεί αυτών η συλλογή διηγημάτων Ένα αγόρι γελάει και κλαίει (1969), ένα βιβλίο που δεν είχε σχέση με τη μετανάστευση, αλλά με τη Θεσσαλονίκη των παιδικών χρόνων του συγγραφέα και την ανθρωπογεωγραφία της γειτονιάς. Μετά το Μερόνυχτα Φραγκφούρτης θα ακολουθήσουν κι άλλα βιβλία του Σουρούνη (διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα) μέχρι τον θάνατό του, το 2016, ενώ το μυθιστόρημά του Ο χορός των ρόδων (Καστανιώτης, 1994) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1995. Ωστόσο το Μερόνυχτα Φραγκφούρτης είναι, κατά τη γνώμη μου, βιβλίο-σταθμός στην πεζογραφία του Σουρούνη, αφού με αυτή τη συλλογή το θέμα της μετανάστευσης φτάνει στην κορύφωσή του, ενώ ατονεί σταδιακά στα επόμενα βιβλία του.

Τα διηγήματα του βιβλίου

Ας δούμε κάπως περιληπτικά τα επτά διηγήματα της συλλογής:

Στο «Μερόνυχτα Φραγκφούρτης», που χάρισε τον τίτλο και στη συλλογή, ο αφηγητής ζει με την Ιωάννα στη Φραγκφούρτη. Δεν έχουν πολλά λεφτά και η Ιωάννα αρνείται μια προσβλητική δουλειά (τηλεφωνήτρια σε ροζ γραμμές) που της προσφέρει ο Ρούντολφ, φίλος του ζευγαριού. Ο τελευταίος παγιδεύεται από τον αφηγητή στην ταβέρνα «Κρήτη» σε χαρτοπαικτικές παρτίδες του παιχνιδιού «21», όπου χάνει τέσσερα χιλιάρικα.

Στο διήγημα «Ο τελευταίος του ρόλος» ήρωας είναι ο Χαρίσης, ένας σαραντάχρονος που ζει είκοσι χρόνια στη Γερμανία. Ζει με τον ξάδελφό του και την οικογένειά του, νιώθει όμως καταπιεσμένος από τη συμπεριφορά του. Είναι ο τύπος του λούμπεν ερωτύλου. Πλησίασε για μία φορά στη ζωή του το «θαύμα», όταν του έδωσαν έναν μικρό ρόλο σε μία ταινία στη Γερμανία, τα θαλάσσωσε όμως στα γυρίσματα και τον έδιωξαν. Τώρα, τα πρωινά, χτυπά κάρτα σε ξένη δουλειά.

Ακολουθεί το «“Ζητούνται νέοι ευπαρουσίαστοι”». Ο Χρηστάρας μαζί με τον αφηγητή ψάχνουν στις αγγελίες των εφημερίδων για κάποια δουλειά. Βρίσκουν, τελικώς, μια που αφορά βιβλία, πρέπει να ανακαλύπτουν συνδρομητές και η πληρωμή τους εξαρτάται από τον αριθμό των συνδρομητών που θα εγγράφουν στην επαρχία, έξω από τη Φραγκφούρτη. Στην πρώτη τους επίσκεψη μαζί με τους έμπειρους πωλητές που θα τους μάθαιναν τη δουλειά, ζουν ευτράπελες και κωμικοτραγικές καταστάσεις, παρατούν τη δουλειά και χαρτοπαίζουν στο φαγάδικο «Καστοριά», βγάζοντας έτσι το μεροκάματό τους. Το διήγημα φωτογραφίζει την οικονομική και ερωτική στέρηση των Ελλήνων μεταναστών της Γερμανίας, την περιπλάνησή τους μέσα στο κρύο προς αναζήτηση δουλειάς, ενώ οι ταμπέλες των φαγάδικων και των καφενείων, όπου αυτοί συχνάζουν, έχουν πάντα ελληνικά ονόματα.

Το διήγημα φωτογραφίζει την οικονομική και ερωτική στέρηση των Ελλήνων μεταναστών της Γερμανίας, την περιπλάνησή τους μέσα στο κρύο προς αναζήτηση δουλειάς, ενώ οι ταμπέλες των φαγάδικων και των καφενείων, όπου αυτοί συχνάζουν, έχουν πάντα ελληνικά ονόματα.

Στο «Μια γιαπωνέζικη πυρκαγιά» αφηγητής είναι ο ίδιος ο Σουρούνης. Ζει με τη Σούζυ, που είναι Γερμανίδα και δουλεύει σε σπίτια ως μπέιμπι σίτερ. Μένουν στον τέταρτο όροφο ενός διαμερίσματος – στα χαμηλά πατώματα οι Γερμανοί, από πάνω τους μια οικογένεια Γιαπωνέζων, και πιο πάνω ένα ζευγάρι Γιουγκοσλάβων. Όταν ένα βράδυ επιστρέφουν στο σπίτι, το διαμέρισμα των Γιαπωνέζων είχε πάρει φωτιά. Η φωτιά σβήστηκε και ο αφηγητής με τη φίλη του έρχονται σε στενή επαφή με την οικογένεια των Γιαπωνέζων, ενώ η Γερμανίδα ιδιοκτήτρια των διαμερισμάτων προσπαθεί να θησαυρίσει με τις ασφάλειες και τις αποζημιώσεις του γερμανικού κράτους.

Στο «Ο Λάκης μας» έχουμε την ιστορία του Λάκη με τα «μεγάλα προσόντα», που παράτησε τα γίδια και τις προβατίνες του χωριού του στην Ελλάδα για να κάνει καριέρα στη Γερμανία ως ζιγκολό.

Στο «Εργασία μήτηρ πάσης χαράς» αποτυπώνεται η εμπειρία ενός μετανάστη που έπιασε δουλειά σε ένα εργοστάσιο μπίρας στη Γερμανία.

Η συλλογή κλείνει με το «Με τον Σπύρο Χουρσούτογλου στο “Salonica Bar”». Το δίλημμα ενός εργάτη φάμπρικας της Γερμανίας να επιλέξει την όχι ιδιαιτέρων σωματικών προσόντων γυναίκα που τον αγαπάει ή τη Χέλγκα, που τον θέλει μόνο για το σεξ και είναι «δυναμίτης» στο κρεβάτι.

Χαρακτήρες που χάθηκαν μαζί με την εποχή τους

Στο βιβλίο καταγράφεται η ζωή, οι αγωνίες, η οικονομική και ερωτική δυσανεξία των Ελλήνων μεταναστών στη Φραγκφούρτη. Τα διηγήματα είναι ζωντανά, σπαρταριστά, αθυρόστομα, γραμμένα σε σχεδόν αγοραία γλώσσα –ωστόσο μια γλώσσα που, όπως και στην πεζογραφία του Γιώργου Κάτου [1] δεν ενοχλεί τον αναγνώστη–, κατά το πρότυπο του Μπουκόβσκι και με πολύ χιούμορ. Ακόμα και οι ατάκες περί έρωτος και ζωής του Σουρούνη, παραπέμπουν στον μεγάλο Αμερικανό συγγραφέα.

sourounis exΟι χαρακτήρες του Σουρούνη (ο οποίος συνεργάστηκε στα πρώτα του βήματα με το περιοδικό «Διαγώνιος») είναι απλοί, λαϊκοί, «αχάλαστοι» άνθρωποι κι έχουν το μυαλό τους μονίμως στο σεξ και στα μεροκάματα, είναι γνήσιοι στις στερήσεις και στις εμμονές τους, ωστόσο φαλλοκράτες μέσα στην άγνοια και στην αγνότητά τους. Φαντάζουν παράταιροι και κάπως ντεμοντέ στη σημερινή εποχή της πολιτικής ορθότητας, και πιστεύω πως παρόμοιοι λογοτεχνικοί χαρακτήρες σε σημερινό κείμενο θα είχαν εξοβελιστεί από τους εκδοτικούς οίκους για ευνόητους λόγους, αφού κανένας συγγραφέας δεν θα τολμούσε να τους χαρίσει το μερίδιο του δικαίου της ζωής και της αθανασίας που τους αναλογεί.

Το στοιχείο της εξομολόγησης, η χρήση της γλώσσας των λούμπεν τύπων της ζωής, το άμεσο και όχι το μεταποιημένο ή επεξεργασμένο βίωμα, η περιπλάνηση σε πόλεις του κόσμου, φαίνεται πως είναι τα κυριότερα στοιχεία που διαρθρώνουν την πεζογραφία του Σουρούνη, ο οποίος συγγενεύει υφολογικά με την πεζογραφία των –μεταγενέστερών του χρονολογικά–, Γιώργου Κάτου και Ηλία Κουτσούκου, αναφορικά με τη λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος ο Σουρούνης στο αφήγημά του «Προσωπικότητες», από το βιβλίο του Μισόν αιώνα άνθρωπος (Καστανιώτης, 1996), αναφέρει ως καλλιτεχνικές επιρροές του, πέρα από τον Τζέιμς Ντιν και τη Μέριλιν Μονρόε, τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ, τον Χένρι Μίλερ και τον Μπουκόβσκι.

[1] Παναγιώτης Γούτας, «Η ρωμαλέα γραφή του Γιώργου Κάτου», Book Press, 2 Αυγούστου 2021


* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Η εγγύτητα των πραγμάτων», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νησίδες.

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Είχε ένα σκατόκαιρο από κείνους που έχουν κάνει διάσημη τη Γερμανία και που περιμένουν κι αυτοί να χτυπήσει το ξυπνητήρι σου, για να βγουν στο δρόμο μαζί σου. Θα τους έπιανα στον ύπνο όμως τους μπάσταρδους κι αυτό με παρηγορούσε. Έτσι είναι η ζωή. Αν θες να πάρεις την πρωτιά, πρέπει να παραιτηθείς από ένα σωρό όμορφα πράματα, κι εγώ τη νύχτα αυτή είχα παραιτηθεί απ’ όλα όσα κατείχα: από το κρεβάτι μου κι από το σωρό με τις ομορφιές της Ιωάννας. Το κορμί της θα στριφογύριζε σαν τρελό τώρα πάνω στα στρώματα ψάχνοντάς με. Το κακό θα είχε αρχίσει από τη στιγμή που θα ανακάλυπτε πως δεν κρατάει τίποτα πια μέσα στη χούφτα της. Αλαφιασμένη και με χαμένη την άγκυρα στον ωκεανό θα έκανε ολοταχώς όπισθεν ψάχνοντας για το κωλολιμάνι της και μη βρίσκοντάς το, θα γινόταν έρμαιο των καυλοκυμάτων, που θα την αναποδογύριζαν μπρούμυτα και θα τη βούλιαζαν στον πάτο του κρεβατιού σαν φρεγάτα δίχως κατάρτι».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

«Η φωνή της» (κριτική) – Πενήντα τρεις γυναίκες γράφουν για την έμφυλη βία

Για το συλλογικό έργο «Η φωνή της» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: © Oscar Keys (Unsplash). 

Γράφει η Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Πενήντα τρεις γράφουσες, μέλη του Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ