papadimitrakopoulos 01

Για την επανέκδοση της πρώτης συλλογής διηγημάτων του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» (εκδ. Κίχλη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν (Τραμ, 1973) τα έντεκα μικρά διηγήματα (γραμμένα από το 1962 ως το 1968) της πρώτης συλλογής του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, καθορίζοντας (πρώιμα πολύ) ένα νέο ύφος και μια καινούργια, προσεκτική στην επιλογή των λέξεων, αφηγηματική γραφή – είδος που αργότερα θα ακολουθούσαν, όχι με την ίδια όμως ευστοχία, πολλοί πεζογράφοι. Ο Παπαδημητρακόπουλος, ταυτόχρονα παρατηρητής αλλά και συμμετέχων στα όσα γύρω του απομονώνει ως άξια καταγραφής, είναι μια διαρκής παρουσία στα διηγήματά του, τα οποία κάλλιστα θα τα έλεγες αυτοβιογραφικά, με την αναπόφευκτη εισχώρηση της μυθοπλαστικής επεξεργασίας τους. Η ιδιόμορφη αυτή «συμμετοχή» του διαγράφεται πότε ως τήρηση μιας μικρής, αναγκαίας απόστασης από το θέμα του –προκειμένου να αποδοθεί συγγραφικά– και πότε ως συγκρατημένη συγκινησιακή φόρτιση που αναβλύζει από τα γεγονότα που αφηγείται, χρονικά προσδιορισμένα κυρίως γύρω από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις είναι ο αναγνώστης που θα πρέπει να εντοπίσει το εύρος και τις προεκτάσεις αυτής της συμμετοχής, καθώς ο ίδιος ο συγγραφέας είναι φειδωλός τόσο στις εξάρσεις όσο και στις συνακόλουθες «προσγειώσεις» του. Ενδεχομένως αυτό να είναι και το χαρακτηριστικό που διαχωρίζει την αληθινή τέχνη του μικρού αφηγήματος με τις λεπτές αποχρώσεις μέσα στον συμπυκνωμένο, περιεκτικό και ευφυή λόγο, από την απλή και εύκολη σύντμηση του περιεχομένου που συνιστά επίσης, κυρίως στη σημερινή γραφή, ένα μικροδιήγημα. 

Τα έντεκα σοφά λεπτουργημένα μικρά αφηγήματα («Οι φρακασάνες», «Ο Νίκος ο Σερέτης», «Η Εκτέλεση», «Το πάρτυ», «Η Γλυκερία», «Μάθημα χορού», «Ο τελευταίος επιζών», «Ερωτική ιστορία», «Ανάσταση», «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη», «Εις μνήμην») και μόνο με τους τίτλους τους αναδεικνύουν τη θέση του Παπαδημητρακόπουλου απέναντι στα γεγονότα που υφαίνουν το σχέδιο της ζωής· όλα συμπλέκονται, οι προσωπικές στιγμές του ιδιωτικού βίου με τα κοινά των συλλογικών παθών, το ζοφερό σκηνικό της βίας με τον ερωτικό παλμό, που δεν παύει κάτω από τις οποιεσδήποτε συνθήκες, λες και η ζωή διαρκώς αντιμάχεται το αντίβαρό της δημιουργώντας μια θαυμαστή αντίστιξη.

Ο Παπαδημητρακόπουλος, ταυτόχρονα παρατηρητής αλλά και συμμετέχων στα όσα γύρω του απομονώνει ως άξια καταγραφής, είναι μια διαρκής παρουσία στα διηγήματά του, τα οποία κάλλιστα θα τα έλεγες αυτοβιογραφικά.

Λιτός, επιγραμματικός, δραματικός επίσης, με την αίσθηση του τραγικού να προκύπτει αβίαστα από τα ίδια τα γεγονότα, τις αναπάντεχες στροφές της ζωής, όχι από μια επιτηδευμένη πρόσθετη επεξεργασία της γραφής. Με τον τρόπο αυτό τοποθετεί απέναντι στα γεγονότα αρχικά τον ίδιο (είτε πρόκειται για αυτοβιογραφούμενη ιστορία είτε για βιωματική οπωσδήποτε) και κατόπιν τον αναγνώστη του, στον οποίο μοιάζει να δείχνει και όχι απλώς να λέει τι και αυτός πρέπει να προσέξει, ώστε να μην του διαφύγει ούτε η παραμικρή λεπτομέρεια όσων αφηγείται – άλλωστε οι λέξεις λιγοστές, οι εικόνες όμως πολλαπλές.

Ξεχωριστή μνεία αξίζει να γίνει στο διήγημα που στεγάζει κάτω από τον τίτλο του και τα υπόλοιπα της συλλογής. Όχι μόνο για τη μαρτυρία που φέρει μέσα του για μια ξεχωριστή στιγμή των τριών λογοτεχνών, ούτε για την τόσο ορατή εδώ παρουσία του ίδιου του Παπαδημητρακόπουλου, αλλά ούτε και για την τόσο ιδιαίτερη έμμεση αναφορά στην περιπέτεια της γραφής. Κυρίως μένω στην εγκιβωτισμένη αφήγηση του διηγήματος που γράφει ο Πρόδρομος –ένα μικροδιήγημα μέσα στο μικροδιήγημα– δείγμα εξαιρετικό αφαιρετικής γραφής και άψογης γνώσης του περιττού, όσο και στη λεπτή απόχρωση συναισθήματος που διαφαίνεται στην αντίδραση του Πρόδρομου μέσα σε λίγες μόλις λέξεις.

Μικρό βιβλίο, με ένα εξώφυλλο ανάγλυφο και καταπράσινο στο φόντο του σαν χλωροφύλλη, με τα σχέδια (λεπταίσθητα και αυτά) της Εύης Τσακνιά, με την προσεγμένη ως τη λεπτομέρεια επιμέλεια. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, τίποτα δεν απηχεί βιασύνη ή προχειρότητα.

Η αίσθηση της ισορροπίας, έκδηλη στη γραφή του Παπαδημητρακόπουλου, συνάδει και με τον τρόπο που οι εκδόσεις Κίχλη αντιμετώπισαν τα μικρά αυτά αριστουργήματα. Μικρό βιβλίο, με ένα εξώφυλλο ανάγλυφο και καταπράσινο στο φόντο του σαν χλωροφύλλη, με τα σχέδια (λεπταίσθητα και αυτά) της Εύης Τσακνιά, με την προσεγμένη ως τη λεπτομέρεια επιμέλεια. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, τίποτα δεν απηχεί βιασύνη ή προχειρότητα. Ακριβώς όπως αξίζει στον χαμηλόφωνο όσο και σπουδαίο πεζογράφο, ίσως τον σπουδαιότερο, αν μιλάμε για τη λεπτή τέχνη του διηγήματος. Ένα αντίδοτο στη φλυαρία των καιρών, μια αρχή σημαντική για να δούμε ξανά και τις υπόλοιπες συλλογές, πάλι σε τομίδια, όπως τότε που πρωτοεκδόθηκαν. Ένας τρόπος να επιστρέψουμε στον χρόνο πίσω, τότε που αλλιώς μετρούσαμε την αξία της γραφής, και ως περιεχόμενο αλλά και ως αισθητική της έκδοσης.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


papadimitrakopoulos exΟδοντόκρεμα με χλωροφύλλη
Η.Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΚΙΧΛΗ 2021
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Η.Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Έγινε σιωπή. Ο Γιώργος έπινε, ο Πρόδρομος, κάπως κόκκινος, έσκυψε να σκαλίσει τη φωτιά. Σε μια στιγμή του ξέφυγε η μασιά και οι στάχτες χύθηκαν στο πάτωμα. Γονάτισα δίπλα του να τον βοηθήσω να τις μαζέψει. Σηκώνοντας το κεφάλι μου, είδα πάνω στο τελευταίο ράφι της βιβλιοθήκης ένα άδειο κουτί οδοντόκρεμας ανάμεσα σε μια σειρά άσπρα κοχύλια της θάλασσας. Ένιωσα τότε άσχημα, έτσι που είχα μιλήσει, ελαφρά τη καρδία και αφ’ υψηλού, ενώ ο Πρόδρομος, ήταν φανερό, είχε προσπαθήσει να μας εξομολογηθεί μια προσωπική του ιστορία». («Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη», σ. 81-82).

«Όταν αυτοί που τους κυνηγούσαν πλησίασαν, τράβηξε μιαν εγγλέζικη χειροβομβίδα μιλς και τους την πέταξε ανάμεσα στα πόδια, πάνω στα παχιά φύλλα και στα χορτάρια. Η χειροβομβίδα δεν έσκασε, και εκείνοι γλίτωσαν. Πιάσανε τότε τον Νίκο, τον σκότωσαν και ύστερα του κόψανε το κεφάλι». («Ο Νίκος ο Σερέτης», σ. 25).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

«Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» της Αγλαΐας Μπλιούμη (κριτική) – Διαδρομές ανάμεσα σε δυο κόσμους

Για το μυθιστόρημα της Αγλαΐας Μπλιούμη «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» (εκδ. Κέδρος). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία μεταναστών στο Μόναχο το 1960.

Γράφει ο Ανδρέας Καρακίτσιος

Πρόκειται για ένα λογοτ...

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

«Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί» της Λίνας Φυτιλή (κριτική) – Μια μυθιστορηματική αφήγηση για τον πρώτο κτηνοτροφικό σύλλογο

Για το μυθιστόρημα της Λίνας Φυτιλή «Χρυσός κήπος, Άλτσιν μπαχτσεσί» (εκδ. Εστία). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία ©  Κώστας Μπαλάφας / Αρχείο Κ. Μπουμπουρή. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Η ...

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Μαρία Καλιόρη, Ηλίας Μπιστολάς, Χριστίνα Ιωάννου: Νέες φωνές, νέοι δρόμοι (κριτική)

Για τη συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Καλιόρη «Οι καλοί πεζοπόροι» (εκδ. Ιωλκός), το μυθιστόρημα του Ηλία Μπιστολά «Χώμα στα μάτια, στα αυτιά, στο στόμα» (εκδ. Τόπος) και τη συλλογή διηγημάτων της Χριστίνας Ιωάννου «Ταξίδι στο φούρνο» (εκδ. Ιωλκός).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ