papadimitrakopoulos 01

Για την επανέκδοση της πρώτης συλλογής διηγημάτων του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» (εκδ. Κίχλη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν (Τραμ, 1973) τα έντεκα μικρά διηγήματα (γραμμένα από το 1962 ως το 1968) της πρώτης συλλογής του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, καθορίζοντας (πρώιμα πολύ) ένα νέο ύφος και μια καινούργια, προσεκτική στην επιλογή των λέξεων, αφηγηματική γραφή – είδος που αργότερα θα ακολουθούσαν, όχι με την ίδια όμως ευστοχία, πολλοί πεζογράφοι. Ο Παπαδημητρακόπουλος, ταυτόχρονα παρατηρητής αλλά και συμμετέχων στα όσα γύρω του απομονώνει ως άξια καταγραφής, είναι μια διαρκής παρουσία στα διηγήματά του, τα οποία κάλλιστα θα τα έλεγες αυτοβιογραφικά, με την αναπόφευκτη εισχώρηση της μυθοπλαστικής επεξεργασίας τους. Η ιδιόμορφη αυτή «συμμετοχή» του διαγράφεται πότε ως τήρηση μιας μικρής, αναγκαίας απόστασης από το θέμα του –προκειμένου να αποδοθεί συγγραφικά– και πότε ως συγκρατημένη συγκινησιακή φόρτιση που αναβλύζει από τα γεγονότα που αφηγείται, χρονικά προσδιορισμένα κυρίως γύρω από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις είναι ο αναγνώστης που θα πρέπει να εντοπίσει το εύρος και τις προεκτάσεις αυτής της συμμετοχής, καθώς ο ίδιος ο συγγραφέας είναι φειδωλός τόσο στις εξάρσεις όσο και στις συνακόλουθες «προσγειώσεις» του. Ενδεχομένως αυτό να είναι και το χαρακτηριστικό που διαχωρίζει την αληθινή τέχνη του μικρού αφηγήματος με τις λεπτές αποχρώσεις μέσα στον συμπυκνωμένο, περιεκτικό και ευφυή λόγο, από την απλή και εύκολη σύντμηση του περιεχομένου που συνιστά επίσης, κυρίως στη σημερινή γραφή, ένα μικροδιήγημα. 

Τα έντεκα σοφά λεπτουργημένα μικρά αφηγήματα («Οι φρακασάνες», «Ο Νίκος ο Σερέτης», «Η Εκτέλεση», «Το πάρτυ», «Η Γλυκερία», «Μάθημα χορού», «Ο τελευταίος επιζών», «Ερωτική ιστορία», «Ανάσταση», «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη», «Εις μνήμην») και μόνο με τους τίτλους τους αναδεικνύουν τη θέση του Παπαδημητρακόπουλου απέναντι στα γεγονότα που υφαίνουν το σχέδιο της ζωής· όλα συμπλέκονται, οι προσωπικές στιγμές του ιδιωτικού βίου με τα κοινά των συλλογικών παθών, το ζοφερό σκηνικό της βίας με τον ερωτικό παλμό, που δεν παύει κάτω από τις οποιεσδήποτε συνθήκες, λες και η ζωή διαρκώς αντιμάχεται το αντίβαρό της δημιουργώντας μια θαυμαστή αντίστιξη.

Ο Παπαδημητρακόπουλος, ταυτόχρονα παρατηρητής αλλά και συμμετέχων στα όσα γύρω του απομονώνει ως άξια καταγραφής, είναι μια διαρκής παρουσία στα διηγήματά του, τα οποία κάλλιστα θα τα έλεγες αυτοβιογραφικά.

Λιτός, επιγραμματικός, δραματικός επίσης, με την αίσθηση του τραγικού να προκύπτει αβίαστα από τα ίδια τα γεγονότα, τις αναπάντεχες στροφές της ζωής, όχι από μια επιτηδευμένη πρόσθετη επεξεργασία της γραφής. Με τον τρόπο αυτό τοποθετεί απέναντι στα γεγονότα αρχικά τον ίδιο (είτε πρόκειται για αυτοβιογραφούμενη ιστορία είτε για βιωματική οπωσδήποτε) και κατόπιν τον αναγνώστη του, στον οποίο μοιάζει να δείχνει και όχι απλώς να λέει τι και αυτός πρέπει να προσέξει, ώστε να μην του διαφύγει ούτε η παραμικρή λεπτομέρεια όσων αφηγείται – άλλωστε οι λέξεις λιγοστές, οι εικόνες όμως πολλαπλές.

Ξεχωριστή μνεία αξίζει να γίνει στο διήγημα που στεγάζει κάτω από τον τίτλο του και τα υπόλοιπα της συλλογής. Όχι μόνο για τη μαρτυρία που φέρει μέσα του για μια ξεχωριστή στιγμή των τριών λογοτεχνών, ούτε για την τόσο ορατή εδώ παρουσία του ίδιου του Παπαδημητρακόπουλου, αλλά ούτε και για την τόσο ιδιαίτερη έμμεση αναφορά στην περιπέτεια της γραφής. Κυρίως μένω στην εγκιβωτισμένη αφήγηση του διηγήματος που γράφει ο Πρόδρομος –ένα μικροδιήγημα μέσα στο μικροδιήγημα– δείγμα εξαιρετικό αφαιρετικής γραφής και άψογης γνώσης του περιττού, όσο και στη λεπτή απόχρωση συναισθήματος που διαφαίνεται στην αντίδραση του Πρόδρομου μέσα σε λίγες μόλις λέξεις.

Μικρό βιβλίο, με ένα εξώφυλλο ανάγλυφο και καταπράσινο στο φόντο του σαν χλωροφύλλη, με τα σχέδια (λεπταίσθητα και αυτά) της Εύης Τσακνιά, με την προσεγμένη ως τη λεπτομέρεια επιμέλεια. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, τίποτα δεν απηχεί βιασύνη ή προχειρότητα.

Η αίσθηση της ισορροπίας, έκδηλη στη γραφή του Παπαδημητρακόπουλου, συνάδει και με τον τρόπο που οι εκδόσεις Κίχλη αντιμετώπισαν τα μικρά αυτά αριστουργήματα. Μικρό βιβλίο, με ένα εξώφυλλο ανάγλυφο και καταπράσινο στο φόντο του σαν χλωροφύλλη, με τα σχέδια (λεπταίσθητα και αυτά) της Εύης Τσακνιά, με την προσεγμένη ως τη λεπτομέρεια επιμέλεια. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, τίποτα δεν απηχεί βιασύνη ή προχειρότητα. Ακριβώς όπως αξίζει στον χαμηλόφωνο όσο και σπουδαίο πεζογράφο, ίσως τον σπουδαιότερο, αν μιλάμε για τη λεπτή τέχνη του διηγήματος. Ένα αντίδοτο στη φλυαρία των καιρών, μια αρχή σημαντική για να δούμε ξανά και τις υπόλοιπες συλλογές, πάλι σε τομίδια, όπως τότε που πρωτοεκδόθηκαν. Ένας τρόπος να επιστρέψουμε στον χρόνο πίσω, τότε που αλλιώς μετρούσαμε την αξία της γραφής, και ως περιεχόμενο αλλά και ως αισθητική της έκδοσης.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.


papadimitrakopoulos exΟδοντόκρεμα με χλωροφύλλη
Η.Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΚΙΧΛΗ 2021
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,00

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Η.Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Έγινε σιωπή. Ο Γιώργος έπινε, ο Πρόδρομος, κάπως κόκκινος, έσκυψε να σκαλίσει τη φωτιά. Σε μια στιγμή του ξέφυγε η μασιά και οι στάχτες χύθηκαν στο πάτωμα. Γονάτισα δίπλα του να τον βοηθήσω να τις μαζέψει. Σηκώνοντας το κεφάλι μου, είδα πάνω στο τελευταίο ράφι της βιβλιοθήκης ένα άδειο κουτί οδοντόκρεμας ανάμεσα σε μια σειρά άσπρα κοχύλια της θάλασσας. Ένιωσα τότε άσχημα, έτσι που είχα μιλήσει, ελαφρά τη καρδία και αφ’ υψηλού, ενώ ο Πρόδρομος, ήταν φανερό, είχε προσπαθήσει να μας εξομολογηθεί μια προσωπική του ιστορία». («Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη», σ. 81-82).

«Όταν αυτοί που τους κυνηγούσαν πλησίασαν, τράβηξε μιαν εγγλέζικη χειροβομβίδα μιλς και τους την πέταξε ανάμεσα στα πόδια, πάνω στα παχιά φύλλα και στα χορτάρια. Η χειροβομβίδα δεν έσκασε, και εκείνοι γλίτωσαν. Πιάσανε τότε τον Νίκο, τον σκότωσαν και ύστερα του κόψανε το κεφάλι». («Ο Νίκος ο Σερέτης», σ. 25).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

«Η χορτοφάγος» της Χαν Γκανγκ, σε σκηνοθεσία της Ντάρια Ντεφλοριάν (κριτική) – Ξεριζώνοντας πατριαρχικές αντιλήψεις επί σκηνής

Για την παράσταση «Η χορτοφάγος», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Χαν Γκανγκ (Han Kang), σε σκηνοθεσία Ντάρια Ντεφλοριάν (Daria Deflorian), στην Πειραιώς 260. © εικόνας: Andrea Pizzalis 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Σ...

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

«Ο τάφος της Αντιγόνης» της Μαρία Θαμπράνο (κριτική) – Πεδίο όπου συγκλίνουν προβληματισμοί για τη δικαιοσύνη, το φύλο, την ταυτότητα

Για το θεατρικό κείμενο της Μαρία Θαμπράνο (María Zambrano) «Ο τάφος της Αντιγόνης» (μτφρ. Μαίρη Ι. Γιόση, Χρήστος Σιορίκης, εκδ. Loggia). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας.

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου 

Οι μύ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ