thirio vgike volta

Για το μυθιστόρημα της Μαρίλης Μαργωμένου «Το θηρίο βγήκε βόλτα» (εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Ο Bryan Cranston από τη σειρά “Breaking Bad”.

Tου Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η παρωδία, το χιούμορ, η σάτιρα, το κωμικό, η φάρσα, το καρναβαλικό στοιχείο ήταν πάντα στον πυρήνα του μυθιστορήματος, έστω κι αν αυτή η πλευρά του δεν τονιζόταν παλιότερα επαρκώς. Στην Ελλάδα, ενώ έχουμε πολλά δείγματα ευτράπελης αφήγησης, που θέλει ενίοτε να είναι κριτική, η κατασκευή μυθοπλασίας με το κατάλληλο κωμικό υπόστρωμα δεν έχει αναδείξει ως τώρα πολύ υψηλά δείγματα. Αυτό συμβαίνει μάλλον επειδή οι Έλληνες πεζογράφοι δυσκολεύονται να δομήσουν έναν στιβαρό άξονα σύνθεσης στον οποίο τα υλικά θα είναι μεν σατιρικά, χωρίς όμως να ξεπέφτουν στο επίπεδο της φάρσας. 

Στο πρώτο της πολυσέλιδο βιβλίο η δημοσιογράφος Μαρίλη Μαργωμένου κινείται ανάμεσα στα ζεστά και τα κρύα ρεύματα της ζωής, εστιάζοντας στον χώρο της φυλακής. Η αρχή δεν προδικάζει κωμικές καταστάσεις, αλλά γρήγορα ο αναγνώστης συνειδητοποιεί ότι το σκηνικό, τα επεισόδια, οι χαρακτήρες, η παρωδία των συμβάσεων, η εξέλιξη των γεγονότων μετατρέπει τον εγκλεισμό του πρώην δημοσιογράφου Βύρωνα Σερέτη σε μια ιλαρή απόδοση της τραγελαφικότητας της σύγχρονης κοινωνίας. Το ανάλογο βιβλίο του Γιώργου Σκαμπαρδώνη Υπουργός νύχτας (Πατάκης, 2016) αξιοποιεί πάλι τον υπόκοσμο και τις υπερβολές της νύχτας, για να αναδείξει την Ελλάδα ως χώρα της λωβιτούρας, της διαφθοράς και του αρριβισμού. Η Μαργωμένου διαφέρει στο ότι τα φαρσικά επεισόδιά της είναι πιο στενά ενταγμένα στην υπόθεση και υπηρετούν τον στόχο της, που είναι η πορεία ενός μέσου πολίτη, ο οποίος βρέθηκε στη φυλακή χωρίς να έχει προγραμματίσει τον φόνο, και εξελίσσεται σε ενδημικό είδος που προσαρμόζεται και αναρριχάται για να επιβιώσει. 

Η γλώσσα της Μαρίλης Μαργωμένου είναι άρτια, όχι τόσο σε καλλιέπεια (ποιος νοιάζεται πια;), όσο στην καταλληλότητά της ως προς τα πρόσωπα που μιλούν και σκέφτονται. Έτσι, η αργκό της φυλακής συνδυάζεται με τη μαγκιά των τροφίμων, ενώ οι διάλογοι είναι άκρως ρεαλιστικοί και θεατρικά πρόσφοροι, ενταγμένοι στο περιρρέον κλίμα και διαποτισμένοι με την αύρα της συγκεκριμένης ιδιολέκτου.

Τα επεισόδια, βέβαια, είναι συχνά υπερβολικά, μερικά είναι ακραία και αφύσικα, αλλά πρέπει να τα εκτιμήσουμε στο πλαίσιο της επιδιωκόμενης υπερβολής, ώστε οι σκηνές να χαραχτούν στο μυαλό του αναγνώστη ως σατιρικές. Επιπλέον, η ιστορία δεν παύει να εξελίσσεται, χωρίς τα ευτράπελα συστατικά να καταντούν χοντροκομμένα προσκόμματα. Ο Βύρων Σερέτης επιβώνει, παρόλο που είναι άβγαλτος, κάνει συμμαχίες σαν άλλος Φόρεστ Γκαμπ, αλλά και με τη δική του ευελιξια και προσαρμοστικότητα, κερδίζει πόντους μέσα στη φυλακή, τόσο δίπλα στον αρχιμαφιόζο Χόφα όσο κι εκ μέρους του διευθυντή της Επιφάνιου. Η γλώσσα της Μαρίλης Μαργωμένου είναι άρτια, όχι τόσο σε καλλιέπεια (ποιος νοιάζεται πια;), όσο στην καταλληλότητά της ως προς τα πρόσωπα που μιλούν και σκέφτονται. Έτσι, η αργκό της φυλακής συνδυάζεται με τη μαγκιά των τροφίμων, ενώ οι διάλογοι είναι άκρως ρεαλιστικοί και θεατρικά πρόσφοροι, ενταγμένοι στο περιρρέον κλίμα και διαποτισμένοι με την αύρα της συγκεκριμένης ιδιολέκτου.

Στην Αγιογραφία (Πόλις, 2003) ο Νίκος Παναγιωτόπουλος σκιαγραφεί πολύ έξυπνα πώς χτίζεται ένας μύθος: πώς ένας απλός άνθρωπος γίνεται Άγιος στα μάτια της τοπικής κοινότητας. Ανάλογα στο Θηρίο βγήκε βόλτα το απλό μέλος μιας μικρομεσαίας συμμορίας, η οποία έχει αναγάγει σε αρχηγό τον ανύπαρκτο Ελληνοαμερικάνο Χόφα, γίνεται το ίδιο ο μύθος και παίρνει πάνω του όλες τις θρυλικές ιδιότητες του ομώνυμου αλλά ανυπόστατου αρχιμαφιόζου. Στο ίδιο μοτίβο, ο στην αρχή φοβισμένος Σερέτης αλλάζει δέρμα φιδιού, εκμεταλλεύεται τις συγκυρίες, χειραγωγεί μέσα στην εκδίκησή του τις καταστάσεις και μεταμφιέζεται στο θηρίο που βλέπουν οι άλλοι σ’ αυτόν.

Είμαστε οι πολλαπλοί εαυτοί μας, οι δυνάμει εαυτοί μας, που τυχαίες περιστάσεις ή ευφυείς ελιγμοί τούς βγάζουν έξω, κι έτσι επανασυστηνόμαστε στον κόσμο ως τον θρύλο, που δεν ξέραμε καν ότι είμαστε.

Τον μύθο του ο άνθρωπος τον χτίζει, εκούσια ή ακούσια, κι έπειτα οφείλει να κινηθεί βάσει αυτού. Η ταυτότητά του δεν είναι ό,τι ως τώρα έχει επιδείξει, αλλά και πολλά άλλα ρούχα που ίσως δεν συνειδητοποιεί καν ότι διαθέτει, ρούχα που βγαίνουν, άλλοτε μόνα τους κι άλλοτε με τους κατάλληλους χειρισμούς, με αποτέλεσμα ο πάλαι ποτέ φιλήσυχος δημοσιογράφος να μετατρέπεται σε αρχηγέτη της φυλακής, ο μέσος άνθρωπος σε ανήμερο θηρίο. Είμαστε οι πολλαπλοί εαυτοί μας, οι δυνάμει εαυτοί μας, που τυχαίες περιστάσεις ή ευφυείς ελιγμοί τούς βγάζουν έξω, κι έτσι επανασυστηνόμαστε στον κόσμο ως τον θρύλο, που δεν ξέραμε καν ότι είμαστε.

Διαβάζουμε ένα μυθιστόρημα που προκαλεί θυμηδία· αλλά συνάμα η εξέλιξη της ιστορίας ολοκληρώνει μια ζωή που ξεκινά από τον μέσο όρο και καταλήγει σε μια μεταξοσκωλική μετουσίωση, ποτισμένη από τον αχό της φυλακής, το χιούμορ της υπερβολής και την ευτράπελη υποβλητικότητα της γραφής.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).


margomenou mar ex 2Το θηρίο βγήκε βόλτα
ΜΑΡΙΛΗ ΜΑΡΓΩΜΕΝΟΥ
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2021
Σελ. 514, τιμή εκδότη €20,00

 

 

 

 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Γιατί με λες μούργο, ρε φίλε; Βύρωνα με λένε».
Ο ψηλός πλάγιασε το κεφάλι σαν σκύλος.
«Ναι, ε; Και για πες, Βυρωνάκο, έχεις κοιταχτεί καθόλου στον καθρέφτη τελευταία; Γιατί όπως σε βλέπω, η μούρη σου, Βυρωνάκο, πιο πολύ μοιάζει με μουσούδα. Οπότε εσύ τι είσαι; Είσαι μούργος, Βυρωνάκο!»
«Αν το πάμε έτσι, τότε εσύ είσαι σολομός!»
Ένας Θεός ξέρει τι μ’ έπιασε και το ξεστόμισα. Ο τύπος με κάρφωσε ίσια στα μάτια. 
«Τι είμαι;» είπε.
Πάλι καλά που τα χέρια του ήταν δεμένα στο κάγκελο.
«Σολομός», ψέλλισα.
Ένιωσα το αίμα να φεύγει απ’ τις φλέβες μου, να ψάχνει για πιο ασφαλές μέρος να κρυφτεί. Ο ψηλός άνοιξε το στόμα του. Θα με δαγκώσει, σκέφτηκα, αλλά αυτός άρχισε να γελάει τρανταχτά.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

«Λοιμός» του Αντρέα Φραγκιά – Γιατί να τον διαβάσει ο αναγνώστης του 21ου αιώνα;

Το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Λοιμός» και ο αναγνώστης του 21ου αιώνα. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε ξανά πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις Ποταμός.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ερώτημα του τίτλου δεν είναι πυροτέχνημα. Όταν ένα βιβλίο...

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

«Συνθετική ορμόνη» της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου (κριτική) – Η γυναικεία γραφή ως πράξη αντίστασης ενάντια στην αποσιώπηση

Για το μυθιστόρημα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη).

Γράφει η Νατάσσα Ρεμούνδου-Χάουλι

Η ...

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Γιώτα Ιωαννίδου «Coffee time», Λεύκη Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα»: Με πυξίδα τον έρωτα και την ιστορία

Για τη νουβέλα της Γιώτας Ιωαννίδου «Coffee time» και τη συλλογή διηγημάτων της Λεύκης Σαραντινού «Ψυχή από πέτρα» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ