Onasis kentriki

Για τον τόμο του Ιδρύματος Ωνάση «Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: (από αριστερά) Θεόδωρος Γαροφαλίδης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Αριστοτέλης Ωνάσης. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Οξύνους, πολύπλευρος, πλάνης ως άλλος Οδυσσέας, οραματιστής και, σαφώς, ιδιαίτερος άνθρωπος. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης είναι από εκείνες τις παγκόσμιες φυσιογνωμίες που βγήκαν από σπάνιο καλούπι, δάμασαν με το απαράμιλλο σθένος τους κάθε νοητό ή υπαρκτό οχυρό της ζωής και μετέτρεψαν τον επιχειρηματικό τους δρόμο σε στίβο θριαμβικών νικών. Αν και έχουν περάσει 48 χρόνια από τον θάνατό του (1975), τα έργα και οι ημέρες του Ωνάση παραμένουν εν ισχύ ακόμη και στις μέρες μας. Αποδεικνύοντας έτσι πως όσα νέα «τζάκια» κι αν εμφανιστούν στην επιχειρηματική κονίστρα, ο δικός του μύθος παραμένει εναργής και αναλλοίωτος. 

Χρειάστηκε, πραγματικά, εργώδης προσπάθεια για να ενωθούν όλα τα κομμάτια του επιχειρηματικού παζλ που δημιούργησε όσο βρισκόταν εν ζωή, για να εκδοθεί ο μνημειώδης και καλαίσθητος τόμος Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση, 1924-1975 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης με την αρωγή του Ιδρύματος Ωνάση (πρωτίστως) και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών -ΙΤΕ. Πρόκειται για ένα έργο που στηρίζεται -εν πολλοίς- στα τεκμήρια που άφησε ο Αριστοτέλης Ωνάσης (περίπου 1.000.000) μετά τον θάνατό του. Ενα ογκώδες αρχείο που κρύβει μέσα του θησαυρούς από κάθε άποψη. Το αρχείο περιλαμβάνει έγγραφα σε τέσσερις γλώσσες (ελληνικά, αγγελικά, ισπανικά και γαλλικά) και το επιμελήθηκε η Διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη και καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Τζελίνα Χαρλαύτη. Την συνέδραμε μια ομάδα ιστορικών που κλήθηκαν να μελετήσουν το αρχείο, καθώς και μια ομάδα αρχειονόμων.

 Onasis 139

 Ο Ωνάσης πριν επιβιβαστεί σε αεροπλάνο στο αεροδρόμιο του Παρισιού, 1937. Πηγή: Πλάτων Ξ. Φιλιππίδης, Εμπορικός και Κοινωνικός Οδηγός των Ελλήνων της Νοτίου Αμερικής, Μπουένος Άιρες, 1938.

Να σημειωθεί πως ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, έδωσε πλήρη πρόσβαση του αρχείου στις ερευνητικές ομάδες, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να έχει την εγκυρότητα που θα άρμοζε σε μια τέτοια προσπάθεια. Ίσως για πρώτη φορά σε μια τέτοια έκδοση που αριθμεί 703 σελίδες μεγάλου μεγέθους, καθίσταται απόλυτα σαφές ότι ο ναυτιλιακός επιχειρηματικός όμιλος Ωνάση ήταν μια πολυεθνική και υπερπόντια δύναμη που εκτεινόταν σε τρεις ηπείρους (Ευρώπη, Ασία και Αμερική), ενώ εταιρείες του ομίλου είχαν απλωθεί σε 14 χώρες (από την Ελλάδα έως την Αγγλία κι από τον Παναμά έως τη Λιβερία). Επίσης, το πλούσιο αρχειακό υλικό καταδεικνύει το καινοτόμο πνεύμα του Ωνάση σε διεθνές επίπεδο, καθώς δεκαετίες πριν είχε συλλάβει το μοντέλο της παγκόσμιας ναυτιλιακής επιχείρησης που σήμερα θεωρείται κοινό κτήμα και ακολουθείται ως «ευαγγέλιο».

Μπορεί η «βάση» του αρχείου Ωνάση να βρίσκεται στην Αθήνα, εντούτοις χρειάστηκε να συγκεντρωθούν τεκμήρια από διάφορα σημεία του πλανήτη.

Onasis 531

 Ο Αλέξης Μινωτής με τον Αριστοτέλη Ωνάση και την αδελφή του Ωνάση, Άρτεμη. Πηγή: Αρχείο Ωνάση.

Μπορεί η «βάση» του αρχείου Ωνάση να βρίσκεται στην Αθήνα, εντούτοις χρειάστηκε να συγκεντρωθούν τεκμήρια από διάφορα σημεία του πλανήτη (Μοντεβιδέο, Μόντε Κάρλο, Ελβετία, Νέα Υόρκη) για να υπάρξει πλήρης καταγραφή των επιχειρηματικών ενεργειών του Αριστοτέλη Ωνάση. Ας μην ξεχνάμε πως πρόκειται για μια δραστηριότητα που κράτησε 50 χρόνια. Γι’ αυτό το έτος εκκίνησης της καταγραφής είναι το 1924, ενώ το τέλος συμπίπτει -αναπόδραστα- με το φυσικό τέλος του Ωνάση. Ολα τα τεκμήρια μάς δίνουν μια πλήρη εικόνα για τις υπεράκτιες ναυτιλιακές εταιρείες σε Παναμά και Λιβερία, τις λοιπές επιχειρηματικές δραστηριότητές του, ενώ παραθέτουν και στοιχεία για τις δραστηριότητες των συνεργατών του ανά την υφήλιο.

Για τις ανάγκες της έκδοσης χρειάστηκε να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα αρχεία κι άλλα που προσέφεραν ο Στέλιος και η Αλεξάνδρα Παπαδημητρίου. Ο πρώτος υπήρξε διαπρεπής νομικός και στενός συνεργάτης του Ωνάση. Διαχειρίστηκε, δε, την εκτέλεση της διαθήκης του Ωνάση. Τα αρχεία που είχε στην κατοχή του περιλαμβάνουν προσωπική αλληλογραφία και σημαντικό φωτογραφικό υλικό. Οι φάκελοι αυτοί, είχαν δοθεί από τον ίδιο τον Ωνάση στον Στέλιο Παπαδημητρίου και περιείχαν προσωπική αλληλογραφία με τις δύο συζύγους, την Τίνα Λιβανού, μητέρα των παιδιών του, και την Τζάκι Κένεντι, διάφορα οικογενειακά νομικά έγγραφα και εμπιστευτική επιχειρηματική αλληλογραφία. Το υλικό αυτό το βρήκε ο Αντώνης Παπαδημητρίου το 2017, μετά τον θάνατο της μητέρας του Αλεξάνδρας.

Onasis 062

 Εμπορικός οίκος Ωνάση, Μπουένος Άιρες, 29 Δεκεμβρίου 1929. Καθισμένοι: Σωκράτης Ωνάσης, Αριστοτέλης Ωνάσης. Όρθιοι από αριστερά: Νίκος Κονιαλίδης, Κώστας Κονιαλίδης. Πηγή: Προσωπική συλλογή Ρίτσας Κονιαλίδη.

Στη συλλογή διάσπαρτων αρχείων βοήθησε και ο φιλόλογος Παντελής Παπανικολάου που διατηρούσε αλληλογραφία με τον Ωνάση κατά την περίοδο 1924-1948. Ο Παπανικολάου ήταν ο πρώτος σύζυγος της αδελφής του Ωνάση, Άρτεμης, μετέπειτα κ. Γαροφαλίδη. Η μεταξύ τους αλληλογραφία είχε ως κύριο θέμα την Πόπη Παπανικολάου, κόρη του Παντελή και της Άρτεμης, η οποία αυτοκτόνησε σε ηλικία 30 ετών. Τέλος, οικογενειακό αρχειακό υλικό (αλληλογραφία και φωτογραφίες) για την οικογένεια Ωνάση υπάρχει και στο αρχείο του κινηματογραφιστή Βασίλη Μάρου. Το υλικό αυτό είχε παραχωρήσει στον Μάρο η Άρτεμη Γαροφαλίδη για το γύρισμα ενός ντοκιμαντέρ. Πάντως, το ντοκιμαντέρ δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, μετά τον θάνατο της Γαροφαλίδη το 1981.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, ο Ωνάσης δεν υπήρξε μια περίπτωση αυτοδημιούργητου επιχειρηματία που πρώτευσε με ό,τι καταπιάστηκε. Στο βιβλίο γίνεται γνωστό ότι καταγόταν από μια οικογένεια μεγαλεμπόρων καπνού της Καππαδοκίας.

Onasis 265

 Ο Αριστοτέλης Ωνάσης με τον Ludwig Erhard το 1953. Ο Δρ. Ludwig Erhard, υπουργός Οικονομικών και αρχιτέκτονας του «οικονομικού θαύματος» της Γερμανίας, ήλθε ως αντιπρόσωπος της κυβέρνησης στο ναυπηγείο A. G. Weser στη Βρέμη για την καθέλκυση του πρώτου τάνκερ «Olympic Cloud» στις 25 Μαρτίου 1953. Ο Ludwig Erhard διετέλεσε καγκελάριος της Γερμανίας στο διάστημα 1963-1966. Πηγή: Αρχείο Ωνάση «Photo Album».

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, ο Ωνάσης δεν υπήρξε μια περίπτωση αυτοδημιούργητου επιχειρηματία που πρώτευσε με ό,τι καταπιάστηκε. Στο βιβλίο γίνεται γνωστό ότι καταγόταν από οικογένεια μεγαλεμπόρων καπνού της Καππαδοκίας, τους Ωνάσογλου, που προς το τέλος του 19ου αιώνα μετακινήθηκαν δυτικότερα, στη Σμύρνη. Ο Σωκράτης Ωνάσης, πατέρας του Αριστοτέλη, παντρεύτηκε το 1901 την 20χρονη Πηνελόπη Δολόγλου, με την οποία απέκτησε, την Άρτεμη και τον Αριστοτέλη. 

Η Πηνελόπη πέθανε όμως σε ηλικία 30 ετών, το 1911, και έναν χρόνο μετά ο Σωκράτης ξαναπαντρεύτηκε την Ελένη Τζώρτζογλου, με την οποία απέκτησε τη Μερόπη και την Καλλιρρόη. Τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1922 ο Σωκράτης, σε ηλικία 48 ετών, και η οικογένειά του αναγκάζονται να φύγουν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Οι Ωνάσηδες ξεκινούν τα επιχειρηματικά τους σχέδια στην Ελλάδα το 1923. Τα κεφάλαια τα βρήκαν έπειτα από μια επιτυχημένη πώληση καπνού σε Λεβαντίνους Άγγλους εμπόρους της Σμύρνης, λίγες μόλις ημέρες πριν από την καταστροφή της πόλης.

Onasis 537

 Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Αριστοτέλης Ωνάσης, 1966. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου

Την ίδια χρονιά ο Σωκράτης στέλνει τον γιο του Αρίστο στο Μπουένος Άιρες, όπου υπήρχαν συγγενείς και ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει το οικογενειακό δίκτυο, προκειμένου να αναπτύξει το εμπόριο του καπνού. Οντως, ο Αρίστος αποδεικνύεται επιδέξιος και όταν το 1932 ο πατέρας του πέθανε σε ηλικία 58 ετών, σαν έτοιμος από καιρό, ανέλαβε τις επιχειρήσεις, αλλά και την προστασία της οικογένειας. Σε πολύ νεαρή ηλικία έγινε πατριάρχης και σεπτή μορφή των επιχειρήσεων.

pek onasisΤο βιβλίο μάς προσφέρει άπλετη γνώση γύρω από την πορεία των επιχειρήσεων του Ωνάση, του αεικίνητου πνεύματός του και της οραματική του σκέψης. Βλέπουμε πώς κατάφερε να εξαπλωθεί στη ναυτηλία, αφού πρώτα χρειάστηκε να συγκρουστεί με το ελληνικό εφοπλιστικό κατεστημένο και τη φαλαινοθηρία (επιχειρηματική ενέργεια που δεν είναι ευρύτερα γνωστή, αλλά δείχνει την περιπετειώδη φύση του). Επίσης, διαβάζουμε για τη σύγκρουσή του με τις ΗΠΑ για την υπόθεση των λίμπερτυ, την Ολυμπιακή Αεροπορία που αποτέλεσε για χρόνια εθνικό καμάρι και τις βιομηχανικές επενδύσεις του.

Δεν λείπουν οι αναφορές για τη σύγκρουση που είχε με τον Ρενιέ του Μονακό και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Δεν θα μπορούσε να λείπει η μνεία στη θαλαμηγό Χριστίνα που συν τω χρόνω έγινε κάτι σαν το εναλλακτικό στρατηγείο του, αλλά και στη συνέχεια του Ομίλου Ωνάση μετά τον Ωνάση. Μπορούν να χωρέσουν τρεις αιώνες σε ένα βιβλίο; Την απάντηση τη δίνει αυτός ο τόμος που με αφηγηματικότητα που ξεφεύγει από το στενό επιχειρηματικό πλαίσιο και με εικογράφηση που βοηθάει στην κατανόηση των γεγονότων, μας μεταφέρει από τη Μικρά Ασία στη Σμύρνη κι από την Αθήνα στα πέρατα του κόσμου. Ανάμεσα στις σελίδες ίπταται το πνεύμα του Αριστοτέλη Ωνάση. Σκεπάζει ακόμη κι αυτό το βιβλίο.


*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

«Η δύναμη της τελετουργίας» του Δημήτρη Ξυγαλατά (κριτική) – Homo ritualis: η σημασία των τελετουργιών στη ζωή μας

Για το βιβλίο του Δημήτρη Ξυγαλατά «Η δύναμη της τελετουργίας: Συμβολικές πράξεις που μας ενώνουν, μας χωρίζουν και μας εμπνέουν» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Τι κοινό έχουν οι ...

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

«Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» του Δημήτρη Χριστόπουλου (κριτική)

Για το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Ταξίδι στο κράτος: Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: © Πάρις Ταβιτιάν

Γράφει η Μαρία Πουρνάρη

Το νέο βιβλίο του ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ