Onasis kentriki

Για τον τόμο του Ιδρύματος Ωνάση «Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: (από αριστερά) Θεόδωρος Γαροφαλίδης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Αριστοτέλης Ωνάσης. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Οξύνους, πολύπλευρος, πλάνης ως άλλος Οδυσσέας, οραματιστής και, σαφώς, ιδιαίτερος άνθρωπος. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης είναι από εκείνες τις παγκόσμιες φυσιογνωμίες που βγήκαν από σπάνιο καλούπι, δάμασαν με το απαράμιλλο σθένος τους κάθε νοητό ή υπαρκτό οχυρό της ζωής και μετέτρεψαν τον επιχειρηματικό τους δρόμο σε στίβο θριαμβικών νικών. Αν και έχουν περάσει 48 χρόνια από τον θάνατό του (1975), τα έργα και οι ημέρες του Ωνάση παραμένουν εν ισχύ ακόμη και στις μέρες μας. Αποδεικνύοντας έτσι πως όσα νέα «τζάκια» κι αν εμφανιστούν στην επιχειρηματική κονίστρα, ο δικός του μύθος παραμένει εναργής και αναλλοίωτος. 

Χρειάστηκε, πραγματικά, εργώδης προσπάθεια για να ενωθούν όλα τα κομμάτια του επιχειρηματικού παζλ που δημιούργησε όσο βρισκόταν εν ζωή, για να εκδοθεί ο μνημειώδης και καλαίσθητος τόμος Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση, 1924-1975 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης με την αρωγή του Ιδρύματος Ωνάση (πρωτίστως) και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών -ΙΤΕ. Πρόκειται για ένα έργο που στηρίζεται -εν πολλοίς- στα τεκμήρια που άφησε ο Αριστοτέλης Ωνάσης (περίπου 1.000.000) μετά τον θάνατό του. Ενα ογκώδες αρχείο που κρύβει μέσα του θησαυρούς από κάθε άποψη. Το αρχείο περιλαμβάνει έγγραφα σε τέσσερις γλώσσες (ελληνικά, αγγελικά, ισπανικά και γαλλικά) και το επιμελήθηκε η Διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη και καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Τζελίνα Χαρλαύτη. Την συνέδραμε μια ομάδα ιστορικών που κλήθηκαν να μελετήσουν το αρχείο, καθώς και μια ομάδα αρχειονόμων.

 Onasis 139

 Ο Ωνάσης πριν επιβιβαστεί σε αεροπλάνο στο αεροδρόμιο του Παρισιού, 1937. Πηγή: Πλάτων Ξ. Φιλιππίδης, Εμπορικός και Κοινωνικός Οδηγός των Ελλήνων της Νοτίου Αμερικής, Μπουένος Άιρες, 1938.

Να σημειωθεί πως ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, έδωσε πλήρη πρόσβαση του αρχείου στις ερευνητικές ομάδες, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να έχει την εγκυρότητα που θα άρμοζε σε μια τέτοια προσπάθεια. Ίσως για πρώτη φορά σε μια τέτοια έκδοση που αριθμεί 703 σελίδες μεγάλου μεγέθους, καθίσταται απόλυτα σαφές ότι ο ναυτιλιακός επιχειρηματικός όμιλος Ωνάση ήταν μια πολυεθνική και υπερπόντια δύναμη που εκτεινόταν σε τρεις ηπείρους (Ευρώπη, Ασία και Αμερική), ενώ εταιρείες του ομίλου είχαν απλωθεί σε 14 χώρες (από την Ελλάδα έως την Αγγλία κι από τον Παναμά έως τη Λιβερία). Επίσης, το πλούσιο αρχειακό υλικό καταδεικνύει το καινοτόμο πνεύμα του Ωνάση σε διεθνές επίπεδο, καθώς δεκαετίες πριν είχε συλλάβει το μοντέλο της παγκόσμιας ναυτιλιακής επιχείρησης που σήμερα θεωρείται κοινό κτήμα και ακολουθείται ως «ευαγγέλιο».

Μπορεί η «βάση» του αρχείου Ωνάση να βρίσκεται στην Αθήνα, εντούτοις χρειάστηκε να συγκεντρωθούν τεκμήρια από διάφορα σημεία του πλανήτη.

Onasis 531

 Ο Αλέξης Μινωτής με τον Αριστοτέλη Ωνάση και την αδελφή του Ωνάση, Άρτεμη. Πηγή: Αρχείο Ωνάση.

Μπορεί η «βάση» του αρχείου Ωνάση να βρίσκεται στην Αθήνα, εντούτοις χρειάστηκε να συγκεντρωθούν τεκμήρια από διάφορα σημεία του πλανήτη (Μοντεβιδέο, Μόντε Κάρλο, Ελβετία, Νέα Υόρκη) για να υπάρξει πλήρης καταγραφή των επιχειρηματικών ενεργειών του Αριστοτέλη Ωνάση. Ας μην ξεχνάμε πως πρόκειται για μια δραστηριότητα που κράτησε 50 χρόνια. Γι’ αυτό το έτος εκκίνησης της καταγραφής είναι το 1924, ενώ το τέλος συμπίπτει -αναπόδραστα- με το φυσικό τέλος του Ωνάση. Ολα τα τεκμήρια μάς δίνουν μια πλήρη εικόνα για τις υπεράκτιες ναυτιλιακές εταιρείες σε Παναμά και Λιβερία, τις λοιπές επιχειρηματικές δραστηριότητές του, ενώ παραθέτουν και στοιχεία για τις δραστηριότητες των συνεργατών του ανά την υφήλιο.

Για τις ανάγκες της έκδοσης χρειάστηκε να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα αρχεία κι άλλα που προσέφεραν ο Στέλιος και η Αλεξάνδρα Παπαδημητρίου. Ο πρώτος υπήρξε διαπρεπής νομικός και στενός συνεργάτης του Ωνάση. Διαχειρίστηκε, δε, την εκτέλεση της διαθήκης του Ωνάση. Τα αρχεία που είχε στην κατοχή του περιλαμβάνουν προσωπική αλληλογραφία και σημαντικό φωτογραφικό υλικό. Οι φάκελοι αυτοί, είχαν δοθεί από τον ίδιο τον Ωνάση στον Στέλιο Παπαδημητρίου και περιείχαν προσωπική αλληλογραφία με τις δύο συζύγους, την Τίνα Λιβανού, μητέρα των παιδιών του, και την Τζάκι Κένεντι, διάφορα οικογενειακά νομικά έγγραφα και εμπιστευτική επιχειρηματική αλληλογραφία. Το υλικό αυτό το βρήκε ο Αντώνης Παπαδημητρίου το 2017, μετά τον θάνατο της μητέρας του Αλεξάνδρας.

Onasis 062

 Εμπορικός οίκος Ωνάση, Μπουένος Άιρες, 29 Δεκεμβρίου 1929. Καθισμένοι: Σωκράτης Ωνάσης, Αριστοτέλης Ωνάσης. Όρθιοι από αριστερά: Νίκος Κονιαλίδης, Κώστας Κονιαλίδης. Πηγή: Προσωπική συλλογή Ρίτσας Κονιαλίδη.

Στη συλλογή διάσπαρτων αρχείων βοήθησε και ο φιλόλογος Παντελής Παπανικολάου που διατηρούσε αλληλογραφία με τον Ωνάση κατά την περίοδο 1924-1948. Ο Παπανικολάου ήταν ο πρώτος σύζυγος της αδελφής του Ωνάση, Άρτεμης, μετέπειτα κ. Γαροφαλίδη. Η μεταξύ τους αλληλογραφία είχε ως κύριο θέμα την Πόπη Παπανικολάου, κόρη του Παντελή και της Άρτεμης, η οποία αυτοκτόνησε σε ηλικία 30 ετών. Τέλος, οικογενειακό αρχειακό υλικό (αλληλογραφία και φωτογραφίες) για την οικογένεια Ωνάση υπάρχει και στο αρχείο του κινηματογραφιστή Βασίλη Μάρου. Το υλικό αυτό είχε παραχωρήσει στον Μάρο η Άρτεμη Γαροφαλίδη για το γύρισμα ενός ντοκιμαντέρ. Πάντως, το ντοκιμαντέρ δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, μετά τον θάνατο της Γαροφαλίδη το 1981.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, ο Ωνάσης δεν υπήρξε μια περίπτωση αυτοδημιούργητου επιχειρηματία που πρώτευσε με ό,τι καταπιάστηκε. Στο βιβλίο γίνεται γνωστό ότι καταγόταν από μια οικογένεια μεγαλεμπόρων καπνού της Καππαδοκίας.

Onasis 265

 Ο Αριστοτέλης Ωνάσης με τον Ludwig Erhard το 1953. Ο Δρ. Ludwig Erhard, υπουργός Οικονομικών και αρχιτέκτονας του «οικονομικού θαύματος» της Γερμανίας, ήλθε ως αντιπρόσωπος της κυβέρνησης στο ναυπηγείο A. G. Weser στη Βρέμη για την καθέλκυση του πρώτου τάνκερ «Olympic Cloud» στις 25 Μαρτίου 1953. Ο Ludwig Erhard διετέλεσε καγκελάριος της Γερμανίας στο διάστημα 1963-1966. Πηγή: Αρχείο Ωνάση «Photo Album».

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, ο Ωνάσης δεν υπήρξε μια περίπτωση αυτοδημιούργητου επιχειρηματία που πρώτευσε με ό,τι καταπιάστηκε. Στο βιβλίο γίνεται γνωστό ότι καταγόταν από οικογένεια μεγαλεμπόρων καπνού της Καππαδοκίας, τους Ωνάσογλου, που προς το τέλος του 19ου αιώνα μετακινήθηκαν δυτικότερα, στη Σμύρνη. Ο Σωκράτης Ωνάσης, πατέρας του Αριστοτέλη, παντρεύτηκε το 1901 την 20χρονη Πηνελόπη Δολόγλου, με την οποία απέκτησε, την Άρτεμη και τον Αριστοτέλη. 

Η Πηνελόπη πέθανε όμως σε ηλικία 30 ετών, το 1911, και έναν χρόνο μετά ο Σωκράτης ξαναπαντρεύτηκε την Ελένη Τζώρτζογλου, με την οποία απέκτησε τη Μερόπη και την Καλλιρρόη. Τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1922 ο Σωκράτης, σε ηλικία 48 ετών, και η οικογένειά του αναγκάζονται να φύγουν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Οι Ωνάσηδες ξεκινούν τα επιχειρηματικά τους σχέδια στην Ελλάδα το 1923. Τα κεφάλαια τα βρήκαν έπειτα από μια επιτυχημένη πώληση καπνού σε Λεβαντίνους Άγγλους εμπόρους της Σμύρνης, λίγες μόλις ημέρες πριν από την καταστροφή της πόλης.

Onasis 537

 Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Αριστοτέλης Ωνάσης, 1966. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου

Την ίδια χρονιά ο Σωκράτης στέλνει τον γιο του Αρίστο στο Μπουένος Άιρες, όπου υπήρχαν συγγενείς και ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει το οικογενειακό δίκτυο, προκειμένου να αναπτύξει το εμπόριο του καπνού. Οντως, ο Αρίστος αποδεικνύεται επιδέξιος και όταν το 1932 ο πατέρας του πέθανε σε ηλικία 58 ετών, σαν έτοιμος από καιρό, ανέλαβε τις επιχειρήσεις, αλλά και την προστασία της οικογένειας. Σε πολύ νεαρή ηλικία έγινε πατριάρχης και σεπτή μορφή των επιχειρήσεων.

pek onasisΤο βιβλίο μάς προσφέρει άπλετη γνώση γύρω από την πορεία των επιχειρήσεων του Ωνάση, του αεικίνητου πνεύματός του και της οραματική του σκέψης. Βλέπουμε πώς κατάφερε να εξαπλωθεί στη ναυτηλία, αφού πρώτα χρειάστηκε να συγκρουστεί με το ελληνικό εφοπλιστικό κατεστημένο και τη φαλαινοθηρία (επιχειρηματική ενέργεια που δεν είναι ευρύτερα γνωστή, αλλά δείχνει την περιπετειώδη φύση του). Επίσης, διαβάζουμε για τη σύγκρουσή του με τις ΗΠΑ για την υπόθεση των λίμπερτυ, την Ολυμπιακή Αεροπορία που αποτέλεσε για χρόνια εθνικό καμάρι και τις βιομηχανικές επενδύσεις του.

Δεν λείπουν οι αναφορές για τη σύγκρουση που είχε με τον Ρενιέ του Μονακό και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Δεν θα μπορούσε να λείπει η μνεία στη θαλαμηγό Χριστίνα που συν τω χρόνω έγινε κάτι σαν το εναλλακτικό στρατηγείο του, αλλά και στη συνέχεια του Ομίλου Ωνάση μετά τον Ωνάση. Μπορούν να χωρέσουν τρεις αιώνες σε ένα βιβλίο; Την απάντηση τη δίνει αυτός ο τόμος που με αφηγηματικότητα που ξεφεύγει από το στενό επιχειρηματικό πλαίσιο και με εικογράφηση που βοηθάει στην κατανόηση των γεγονότων, μας μεταφέρει από τη Μικρά Ασία στη Σμύρνη κι από την Αθήνα στα πέρατα του κόσμου. Ανάμεσα στις σελίδες ίπταται το πνεύμα του Αριστοτέλη Ωνάση. Σκεπάζει ακόμη κι αυτό το βιβλίο.


*Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

«Ευρώπη restart» του Βασίλη Ν. Μίχου (κριτική) – Ανατροπή μιας ζοφερής κατάστασης

Για το δοκίμιο του Βασίλη Ν. Μίχου «Ευρώπη restart» (εκδ. Αρμός). 

Γράφει ο Ιωάννης Αγραφιώτης

Ανέκαθεν η Ευρώπη είχε το διπλό ρόλο τόσο του ταγού όσο και του ισορροπιστή της υφηλίου. Πάντα πρωτοπόρος στην ανάπτυξη τεχνολογίας, στη γέννηση ιδ...

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

«Η φυλακή» του Τάσου Θεοφίλου (κριτική) – Γροθιά στο στομάχι και καμπανάκι εγρήγορσης

Για το αυτιοβιογραφικό βιβλίο του Τάσου Θεοφίλου «Η φυλακή» (εκδ. Αντίποδες), μια «μαρτυρία που είναι γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη ενώ παράλληλα θα έπρεπε να λειτουργεί και ως καμπανάκι εγρήγορσης της οργανωμένης πολιτείας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

«Δεν έχω ανάσα» του Λουίζ Σβαρτς (κριτική) – Αντιμέτωπος με το θεριό της κατάθλιψης

Για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Λουίζ Σβαρτς (Luiz Schwarcz) «Δεν έχω ανάσα» (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Ίκαρος).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Λουίζ Σβαρτζ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκδότες της Βρ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα

Άρης Μαραγκόπουλος: «Τα μαρξιστικά διαβάσματα ξεθώριασαν όταν διάβασα "Το δικαίωμα την τεμπελιά"»

Από τον «Εραστή της λαίδης Τσάτερλυ» στους «Υπνοβάτες» και από τις «Μεταμορφώσεις» στον «Οδυσσέα», αυτά είναι κάποια από τα-βιβλία-της-ζωής του Άρη Μαραγκόπουλου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το πρώτο βιβλίο που θυμάμαι...

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

«Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» του Αρμάντο Ρομέρο – Ποίηση όπως το φως κι η θάλασσα

Για την ποιητική συλλογή του Αρμάντο Ρομέρο (Armando Romero) «Το χρώμα του Αιγαίου και άλλα ποιήματα» (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Τόπος). 

Γράφει ο Χρήστος Κούκης

Ο Αρμάντο Ρομέρο έλκει την καταγωγή του από την Ελλάδα. Σ...

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά ποιητές και ποιήτριες παραδίδουν τους στίχους τους στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τις νέες τους ποιητικές συλλογές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Επτά ποιητικά βιβλία από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ