to paixnidi tis agras kentriki

Για το μυθιστόρημα του Θεόδωρου Εσπίριτου «Το παιχνίδι της Άγρας» (εκδ. Κίχλη) – το «είναι», το «φαίνεσθαι» και η γραφή.

Της Διώνης Δημητριάδου

«“Καμιά φορά κλείνω τα μάτια και ονειρεύομαι”, είπε ο Μάρλοου. “Βλέπω τη ζωή μας ν’ αλλάζει. Πιστεύω πως όχι μόνο οι πράξεις, αλλά και οι σκέψεις έχουν τη δύναμη ν’ αλλάξουν τον κόσμο· ακόμα και ό,τι δεν πρόλαβε να υπάρξει· ακόμα κι αυτό μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο”».

Τα λόγια αυτά του ήρωα της ιστορίας Κρίστοφερ Μάρλοου, ερευνητή στην Υπηρεσία Εξιχνίασης Σκοτεινών Υποθέσεων, αφήνουν εκείνο το ίχνος της ελπίδας που κρίνεται αναγκαίο, όταν η ζοφερή πραγματικότητα και το ακόμη πιο δυσοίωνο μέλλον εξαντλούν τα περιθώρια αισιοδοξίας. Αμφισβητήσιμο συχνά αν η λογοτεχνική γραφή έχει μέσα της ως εγγενές χαρακτηριστικό την επινόηση/εφεύρεση μιας, ελάχιστης έστω, ελπίδας ανανέωσης του κόσμου, την οποία οφείλει κάθε φορά να προβάλλει· είθισται να αναμένουμε από τη γραφή την αποτύπωση ενός αληθοφανούς τοπίου, είτε ως σύγχρονη πραγματικότητα είτε ως φουτουριστικό σκηνικό που αναπόφευκτα θα σαρκωθεί σε ρεαλιστική, υπαρκτή συνθήκη. Ωστόσο, πάντοτε κινεί το ενδιαφέρον μια προσέγγιση περισσότερο οπτιμιστική, όταν έχει προηγουμένως επαρκώς σκιαγραφηθεί η δυσοίωνη πραγματικότητα προκειμένου κατόπιν να διαφανεί κάποιο φως στο σκοτεινό τοπίο, και κυρίως όταν ο απώτερος σκοπός της λογοτεχνικής γραφής δεν έγκειται απλώς στην τέρψη της ανάγνωσης.

Πόσο απέχει, αλήθεια, η σημερινή πραγματικότητα από το εφιαλτικό σκηνικό που διαγράφεται στην ιστορία του Εσπίριτου; Μέσα σε μια Ευρώπη σπαρασσόμενη από οικονομικές και πολιτικές αντιθέσεις και κρυφά παιχνίδια των κρατών μελών της, σε μία χώρα στην οποία έχει επιβληθεί νεοναζιστικό καθεστώς, ο ερευνητής Μάρλοου θα επιβιβαστεί σε ένα τρένο με άγνωστο προορισμό και ασαφείς οδηγίες.

Ο Θεόδωρος Εσπίριτου, γνωστός για τη σημαντική σκηνοθετική του δουλειά στο θέατρο, αναμετριέται με τη μεγάλη αφήγηση παρουσιάζοντας το πρώτο του μυθιστόρημα. Μια εύκολη κατηγοριοποίηση το εντάσσει στο προφανές, δηλαδή στα φουτουριστικά μυθιστορήματα, αυτά που επιλέγουν τα χρονικά πλαίσια της ιστορίας τους να τοποθετούνται σε ένα κοντινό ή μακρινό μέλλον και συνήθως σε ένα δυστοπικό περιβάλλον. Μέσα, όμως, σ’ αυτές τις χωροχρονικές συνθήκες θα δούμε να εκτυλίσσεται μια ιστορία που γειτνιάζει με τις καθαρόαιμες αστυνομικές προβάλλοντας το μυστήριο, τη δράση, τις σταδιακές αποκαλύψεις, τις ανατροπές. Με τις απαραίτητες, όμως, αναγνωστικές αποκωδικοποιήσεις το μυθιστόρημα μπορεί να διαβαστεί ως ένα πολιτικό θρίλερ σοβαρότατου προβληματισμού. Η Ευρώπη που μας παρουσιάζει ο Εσπίριτου –με την αναμενόμενη ακρότητα που επιτρέπει η λογοτεχνία και η επινοημένη μυθοπλασία, φυσικά– βρίσκεται ίσως λίγα μόνο βήματα μακριά από τη σημερινή εικόνα της, όσο κι αν δεν θέλουμε να το πιστέψουμε. Ο αυταρχισμός των εξουσιαστικών μηχανισμών δίνει πλέον απροκάλυπτα δείγματα μέσα σε θεωρούμενα δημοκρατικά καθεστώτα (τουλάχιστον με τις από κοινού και συμβατικά αποδεκτές προδιαγραφές), ενώ την ίδια ώρα ανακύπτουν όλο και καινούργιοι θύλακες ολοκληρωτισμού που φτάνουν ως την ανάληψη της εξουσίας. Πόσο απέχει, αλήθεια, η σημερινή πραγματικότητα από το εφιαλτικό σκηνικό που διαγράφεται στην ιστορία του Εσπίριτου; Μέσα σε μια Ευρώπη σπαρασσόμενη από οικονομικές και πολιτικές αντιθέσεις και κρυφά παιχνίδια των κρατών μελών της, σε μία χώρα στην οποία έχει επιβληθεί νεοναζιστικό καθεστώς, ο ερευνητής Μάρλοου θα επιβιβαστεί σε ένα τρένο με άγνωστο προορισμό και ασαφείς οδηγίες.

espiritou
Ο Θεόδωρος Εσπίριτου σπούδασε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, στη Δραματική Σχολή της Ευγενίας Χατζίκου και στο Διαπανεπιστημιακό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Δημιουργική Γραφή» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει σκηνοθετήσει 43 θεατρικές παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καλαμάτας, Πάτρας, Σερρών, Κοζάνης, Ιωαννίνων και σε ανεξάρτητες ομάδες. Το Παιχνίδι της Άγρας είναι το πρώτο του μυθιστόρημα.

 

Ήδη η αρχή της ιστορίας μοιάζει καφκική, με τον ήρωα να εγκλωβίζεται εκών άκων σε μια περιδίνηση από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Η εντύπωση θα ενισχυθεί, όταν με την επιβίβασή του στο τρένο θα συναντήσει παράξενους ανθρώπους με ακατανόητες συμπεριφορές. Σταδιακά θα αντιληφθεί πως πρέπει να εξιχνιάσει μια εξαφάνιση και δύο φόνους. Αν αυτά τα συνδέσουμε με μια επιστημονική ανακάλυψη που θα διαφανεί πίσω από το πρώτο επίπεδο της ιστορίας και κυρίως με το τηλεοπτικό παιχνίδι, στο οποίο μοιάζει όλα να εντάσσονται καταργώντας την αληθοφάνεια των γεγονότων, μπορούμε να δούμε τον λαβύρινθο μέσα στον οποίο θα βρεθεί ο Μάρλοου με την καθοδήγηση του συγγραφέα. Είναι όλα, λοιπόν, ένα παιχνίδι, μια απάτη των αισθήσεων, μια παραπλάνηση της νόησης και μια καταστρατήγηση της λογικής; Ή μήπως, ακόμη χειρότερα, το «παιχνίδι» είναι η παγίδα, ο εύστοχος παραπλανητικός τρόπος που οδηγεί στην υλοποίηση σκοτεινών στόχων με το προκάλυμμα μιας αθώας δήθεν τηλεοπτικής προσφιλούς εκπομπής; Μοιάζει να έχει δρομολογηθεί η πορεία μιας καταχθόνιας μηχανής που στο διάβα της θα καταπιεί όχι μόνον τη λογική ως στοιχειώδη ανθρώπινη συνθήκη διαβίωσης σε κοινωνία πολιτών, αλλά και κυριολεκτικά θα αφανίσει όποιον βρεθεί μπροστά της για να την αντιμετωπίσει και να την καταστρέψει. Υπάρχει άραγε πιθανότητα επιβίωσης και, ακόμη περισσότερο, φαίνεται από κάπου η δυνατότητα υπέρβασής της;

Η τεχνική που επέλεξε ο συγγραφέας στηρίζεται στη σταδιακή αποκάλυψη στοιχείων, στη βάση των οποίων ένα δυνατό μυαλό μπορεί να κινηθεί βρίσκοντας τον δρόμο του μέσα από τις στοές του στημένου λαβύρινθου. Εδώ εντοπίζεται και η θεατρικότητα της γραφής, καθώς διαβάζοντας «βλέπουμε» το ξεδίπλωμα της ιστορίας σαν σε θεατρικές πράξεις με την απαραίτητη δραματική συμμετοχή των υποκριτών και την ευρεία χρήση του διαλόγου – καθόλου τυχαία φυσικά η σύνδεση με την ιδιότητα του σκηνοθέτη που έχει ο συγγραφέας. Όπως ένα προς ένα θα καταρρέουν τα ψεύτικα σκηνικά, θα αχνοφαίνεται η αλήθεια των πραγμάτων. Είναι, όμως, ικανή αυτή η αλήθεια να υπερκεράσει την ισχύ του πλασματικού και φαινομενικά πραγματικού; Γιατί, όπως συμβαίνει και στην καλά στημένη τηλεοπτική ψευδή πραγματικότητα, πόσο εύκολο είναι να αποκαλυφθεί η διαφορά ανάμεσα στο «φαίνεσθαι» και στο «είναι»;

«Μιλάτε σαν να βρισκόμαστε σε…»
«Σε στρατόπεδο συγκέντρωσης θα λέγατε; Ναι, η Άγρα είναι ένα σύγχρονο στρατόπεδο συγκέντρωσης».
«Το λέτε σαν σχήμα λόγου υποθέτω».
«Σχήμα λόγου; Εσείς πώς θα ονομάζατε ένα μέρος όπου ακόμα και η τηλεφωνική επικοινωνία με τον έξω κόσμο αποκλείεται; Πώς θα ονομάζατε ένα μέρος απ’ όπου δεν υπάρχει καμία έξοδος διαφυγής και όπου ανά πάσα στιγμή ενεδρεύουν τα βασανιστήρια και ο θάνατος; Κόλαση ίσως;»

Εύστοχα έχει εμπλακεί στην ιστορία το τηλεοπτικό παιχνίδι της Άγρας, το κυνήγι δηλαδή ή καλύτερα η θήρευση που παραπέμπει στο οικονομικό και κατ’ επέκταση πολιτικό παιχνίδι, στην επιδίωξη της απόλυτης κυριαρχίας. Είναι το κλειδί για τον αναγνώστη, που πίσω από την πλοκή και το μυστήριο θα διαβάσει τις πολιτικές προεκτάσεις που νομίζω πως αρχικά ο συγγραφέας είχε ως στόχο της γραφής του. Από το στοιχείο αυτό εικάζεται και η σχετικά οπτιμιστική θεώρηση που ο Εσπίριτου δίνει στην ιστορία του. Και αυτή ακριβώς η θεώρηση επιτρέπει ένα σχόλιο για τη λογοτεχνία όπως την εκλαμβάνει ο συγγραφέας. Χειρίστηκε με άριστο τρόπο μια ιστορία μυστηρίου, μας μετέφερε στη μελλοντική δυστοπία προκειμένου να αντιληφθούμε ότι τα σημάδια υπάρχουν μπροστά μας, ήδη επωάζονται τα εφιαλτικά σκηνικά, μόνο που δύσκολα αναγνωρίζονται καλυμμένα όπως είναι από τον μηχανισμό του ψέματος ενός κόσμου πλασματικά ασφαλούς μέσα στη ψευδαίσθηση της δημοκρατικής λειτουργίας.

Χειρίστηκε με άριστο τρόπο μια ιστορία μυστηρίου, μας μετέφερε στη μελλοντική δυστοπία προκειμένου να αντιληφθούμε ότι τα σημάδια υπάρχουν μπροστά μας.

Αν η λογοτεχνική γραφή έχει τη δύναμη πρώτα πρώτα να επισημάνει την αρχή του νήματος και κατόπιν να δρομολογήσει τη σκέψη προς μια πραγματικότητα που ακόμη υποκρύπτει την αλήθεια της πίσω από κατασκευασμένα σκηνικά, τότε έχει επιτελέσει ένα σπουδαίο έργο: εκτός από την τέρψη της ανάγνωσης, που προσφέρει ένα καλογραμμένο βιβλίο, αποβαίνει και πρόξενος ανακατατάξεων στη σκέψη του αναγνώστη και (μακάρι) και στην πράξη.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

Στην κεντρική εικόνα: Ο Michael Douglas στην ταινία Το παιχνίδι (1997) σε σκηνοθεσία του David Fincher.


espiritouΤο παιχνίδι της Άγρας
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΕΣΠΙΡΙΤΟΥ
ΚΙΧΛΗ 2020
Σελ. 352, τιμή εκδότη €15.50

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

«Πλατεία Κλαυθμώνος» του Γιώργου Συμπάρδη (κριτική) – Μυστικά και ψέματα σε καιρούς σκοτεινούς

Για το μυθιστόρημα του Γιώργου Συμπάρδη «Πλατεία Κλαυθμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο). 

Γράφει η Άννα Αφεντουλίδου

Η ...

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

«Φλόρενς Μπλαντ» του Ανδρέα Νικολακόπουλου (κριτική) – Πεθαίνοντας σαν ήπειρος

Για το μυθιστόρημα του Ανδρέα Νικολακόπουλου «Φλόρενς Μπλαντ» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: Ο πίνακας του Jean Siméon Chardin, «The Kitchen Maid» (1738), λάδι σε καμβά.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Έπειτα από δύο παρόμοιας λογικής συλλογές δ...

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

«Ανάληψη» του Ηλία Λ. Παπαμόσχου (κριτική) – Η αταξίδευτη μοίρα των ανθρώπων

Για το μυθιστόρημα του Ηλία Λ. Παπαμόσχου «Ανάληψη» (εκδ. Πατάκη) – Για ένα πραγματικό ναυάγιο στην Καστοριά του 1929. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Θλίψη σαν κάρβουνο αναμμένο, πένθος που τυλίγει όπως η αράχνη τα σώ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ