alt

Για το παραβολικό αφήγημα του Δημοσθένη Παπαμάρκου «Εξημέρωση – Νεκρογραφία» (εκδ. Πατάκη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Η γλωσσολαλία, αντιδάνειο από το αγγλικό glossolalia, είναι η εκφορά ακατανόητων φράσεων από κάποιον που περιέρχεται σε θρησκευτική έκσταση. Ένας λόγος πριν από τον λόγο, οι προγλωσσικές πρωτεϊκές ρίζες στη βάση της έλλογης λαλιάς – ο λόγος που μιλά ο βαθύς μύθος με τις φωνές όλων των μυθολογιών, στη ρίζα τους. Και τούτο τον βαθύ μύθο ενσαρκώνει ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός, σε μια σπηλιά μεσοπέλαγα, στην Εξημέρωση του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Το πέλαγος αυτό ορίζεται από δύο πόλεις, τη Μίλητο και τη Σύβαρη. Γράφει ο Ηρόδοτος στην Ερατώ (Βιβλίο Ζ΄, η μετάφραση είναι του Η. Σπυρόπουλου):

«Στους Μιλησίους, που έπαθαν αυτά τα δεινά από τους Πέρσες [οι περισσότεροι άντρες θανατώθηκαν, οι γυναίκες και τα παιδιά πουλήθηκαν κι έγιναν σκλάβοι, και το λατρευτικό κέντρο στα Δίδυμα, ο ναός και το μαντείο, συλήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες], οι Συβαρίτες που, αποδιωγμένοι από την πόλη τους, κατοικούσαν στις πόλεις Λάο και Σκίδρο, δεν ανταπέδωσαν τα ίσα. Δηλαδή, όταν η Σύβαρη κυριεύτηκε από τους Κροτωνιάτες, όλοι οι Μιλήσιοι, από έφηβοι και πάνω, έκοψαν τα μαλλιά της κεφαλής τους και κράτησαν μεγάλο πένθος· γιατί, απ’ όσες πολιτείες μάς είναι γνωστές, αυτές οι δύο συνδέθηκαν με την πιο μεγάλη φιλία ανάμεσά τους. Πολύ διαφορετική όμως ήταν η στάση των Αθηναίων· γιατί οι Αθηναίοι τον πολύ μεγάλο πόνο τους για την άλωση της Μιλήτου τον εκδήλωσαν και με πολλούς άλλους τρόπους αλλά προπάντων μ’ αυτόν: όταν ο Φρύνιχος έγραψε τραγωδία “Μιλήτου Άλωσις” και την παρουσίασε στους δραματικούς αγώνες, τα μάτια όλων των θεατών βούρκωσαν απ’ τα δάκρυα· και τον καταδίκασαν σε πρόστιμο χιλίων δραχμών, γιατί τους θύμισε δικές τους συμφορές, κι έβγαλαν απόφαση κανένας ποτέ να μην παρουσιάσει αυτή την τραγωδία στο θέατρο».

Ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός κάνει στην Εξημέρωση ένα ταξίδι μες στο θάνατο και μέσ’ από τον θάνατο· ένα κρυπτικό ταξίδι που η γλώσσα του είναι η γλωσσολαλία του βαθιού μύθου, με φωνή ανάκατη, δανεισμένη απ’ όλες τις μυθολογίες.

Μεταξύ αυτών των δύο πόλεων με το εκ διαμέτρου αντίθετο ήθος, ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός κάνει στην Εξημέρωση ένα ταξίδι μες στο θάνατο και μέσ’ από τον θάνατο· ένα κρυπτικό ταξίδι που η γλώσσα του είναι η γλωσσολαλία του βαθιού μύθου, με φωνή ανάκατη, δανεισμένη απ’ όλες τις μυθολογίες. Έτσι, συναντά τον μονόφθαλμο θεό που είναι κρεμασμένος από ένα δέντρο (τον Σκανδιναβό Όντιν, από το Ύγκντρασιλ), ή το κεφάλι του διαμελισμένου Ορφέα μέσα σ’ ένα πηγάδι, με χείλη ραμμένα –σαν του άλλου Σκανδιναβού θεού, του Λόκι– με μια χορδή της κιθάρας του· διαβαίνει τις πύλες του Κάτω Κόσμου που είναι κεράτινες σαν των ονείρων, και δεμένος σ’ έναν ιστό, συνάμα Οδυσσέας και Προμηθέας, δανείζεται την ιστορική μορφή του ναυάρχου Κίμωνα (ιστορία και μύθος είναι, εδώ, αφηγήσεις εναλλάξιμες και συμπληρωματικές), που, και νεκρός ακόμα, γίνεται φόβητρο για τους Πέρσες.

«Με αυτόν τον τρόπο, απέδειξαν στην πράξη πως κατανοούσαν τη φύση των νεκρών, γιατί έχοντας ανάγκη το σχήμα του Κίμωνα μου το έδωσαν», λέγεται στην Εξημέρωση. «Αυτό είναι το προνόμιο και η καταδίκη των νεκρών. Να είναι ο καθένας» – και τούτη η φράση, για την αέναη μεταμόρφωση μέσ’ από το θάνατο και μέσα από τον αδερφό του το μύθο, συνοψίζει μ’ έναν τρόπο τούτο το μικρό μα βαθύ βιβλίο. 

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. 
Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Μαύρο νερό» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα: Πίνακας του Goya, «Άτροπος (Οι Μοίρες)» 1821-1823


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Σίγα, μάντη. Αλλουνού τον θάνατο διηγείσαι, αλλουνού τον θάνατο φαντάζεσαι. Δεν έχουν θέληση για να βαδίζουν οι νεκροί. Στον Κάτω Κόσμο δεν πλανιέται κανένας πέρα απ’ τον κόσμο των ζωντανών. Μόνο αυτοί βλέπουν τόπους σαν και τους πάνω, γιατί μόνο αυτοί τέρπονται ακόμα με ταξίδια και θεάματα. Ακόμα κι όταν οι λέξεις μπαίνουν στη σωστή σειρά, ο θάνατος παραμένει ανόητος. Το ξέρω. Γιατί με σκέπασε το χιόνι και δεν έχω σχήμα. Με ξέπλυνε η βροχή και δεν έχω σώμα. Με μούσκεψε η πάχνη και δεν έχω πνοή. Έχει περάσει πολύς καιρός που είμαι νεκρή. Πες μου τι ήρθες να ρωτήσεις; Πες μου τι ήρθες να ζητήσεις; Γιατί με αναγκάζεις να περπατήσω αυτόν τον δύσκολο δρόμο;»


altΕξημέρωση
Νεκρογραφία
Δημοσθένης Παπαμάρκος
Πατάκης 2020
Σελ. 48, τιμή εκδότη €6,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Η γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

«Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή & «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Η γιαγιά, η πιο βαθιά πατρίδα

Για τα αφηγήματα «Σφερδούκλια στο κεφάλι» (εκδ. Δώμα) του Βρασίδα Καραλή και «Σταυρός στο ακροθαλάσσι» (εκδ. Άγρα) του Θωμά Κοροβίνη. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Δύο συγγραφείς-αφηγητές μιλάνε με τη γιαγιά τους. ...

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

«Αμαλία, μία πόρνη στα αζήτητα» του Βασίλη Τζανακάρη (κριτική) – Τόσα δίνω, πόσα θες;

Για το μυθιστόρημα του Βασίλη Τζανακάρη «Αμαλία, μια πόρνη στα αζήτητα» (Ελληνοεκδοτική). Κεντρική εικόνα: Η συνοικία «Μπάρα» στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 1916-1918. 

Γράφει η Φανή Κεχαγιά

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέας και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ