alt

Για το παραβολικό αφήγημα του Δημοσθένη Παπαμάρκου «Εξημέρωση – Νεκρογραφία» (εκδ. Πατάκη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Η γλωσσολαλία, αντιδάνειο από το αγγλικό glossolalia, είναι η εκφορά ακατανόητων φράσεων από κάποιον που περιέρχεται σε θρησκευτική έκσταση. Ένας λόγος πριν από τον λόγο, οι προγλωσσικές πρωτεϊκές ρίζες στη βάση της έλλογης λαλιάς – ο λόγος που μιλά ο βαθύς μύθος με τις φωνές όλων των μυθολογιών, στη ρίζα τους. Και τούτο τον βαθύ μύθο ενσαρκώνει ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός, σε μια σπηλιά μεσοπέλαγα, στην Εξημέρωση του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Το πέλαγος αυτό ορίζεται από δύο πόλεις, τη Μίλητο και τη Σύβαρη. Γράφει ο Ηρόδοτος στην Ερατώ (Βιβλίο Ζ΄, η μετάφραση είναι του Η. Σπυρόπουλου):

«Στους Μιλησίους, που έπαθαν αυτά τα δεινά από τους Πέρσες [οι περισσότεροι άντρες θανατώθηκαν, οι γυναίκες και τα παιδιά πουλήθηκαν κι έγιναν σκλάβοι, και το λατρευτικό κέντρο στα Δίδυμα, ο ναός και το μαντείο, συλήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες], οι Συβαρίτες που, αποδιωγμένοι από την πόλη τους, κατοικούσαν στις πόλεις Λάο και Σκίδρο, δεν ανταπέδωσαν τα ίσα. Δηλαδή, όταν η Σύβαρη κυριεύτηκε από τους Κροτωνιάτες, όλοι οι Μιλήσιοι, από έφηβοι και πάνω, έκοψαν τα μαλλιά της κεφαλής τους και κράτησαν μεγάλο πένθος· γιατί, απ’ όσες πολιτείες μάς είναι γνωστές, αυτές οι δύο συνδέθηκαν με την πιο μεγάλη φιλία ανάμεσά τους. Πολύ διαφορετική όμως ήταν η στάση των Αθηναίων· γιατί οι Αθηναίοι τον πολύ μεγάλο πόνο τους για την άλωση της Μιλήτου τον εκδήλωσαν και με πολλούς άλλους τρόπους αλλά προπάντων μ’ αυτόν: όταν ο Φρύνιχος έγραψε τραγωδία “Μιλήτου Άλωσις” και την παρουσίασε στους δραματικούς αγώνες, τα μάτια όλων των θεατών βούρκωσαν απ’ τα δάκρυα· και τον καταδίκασαν σε πρόστιμο χιλίων δραχμών, γιατί τους θύμισε δικές τους συμφορές, κι έβγαλαν απόφαση κανένας ποτέ να μην παρουσιάσει αυτή την τραγωδία στο θέατρο».

Ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός κάνει στην Εξημέρωση ένα ταξίδι μες στο θάνατο και μέσ’ από τον θάνατο· ένα κρυπτικό ταξίδι που η γλώσσα του είναι η γλωσσολαλία του βαθιού μύθου, με φωνή ανάκατη, δανεισμένη απ’ όλες τις μυθολογίες.

Μεταξύ αυτών των δύο πόλεων με το εκ διαμέτρου αντίθετο ήθος, ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός κάνει στην Εξημέρωση ένα ταξίδι μες στο θάνατο και μέσ’ από τον θάνατο· ένα κρυπτικό ταξίδι που η γλώσσα του είναι η γλωσσολαλία του βαθιού μύθου, με φωνή ανάκατη, δανεισμένη απ’ όλες τις μυθολογίες. Έτσι, συναντά τον μονόφθαλμο θεό που είναι κρεμασμένος από ένα δέντρο (τον Σκανδιναβό Όντιν, από το Ύγκντρασιλ), ή το κεφάλι του διαμελισμένου Ορφέα μέσα σ’ ένα πηγάδι, με χείλη ραμμένα –σαν του άλλου Σκανδιναβού θεού, του Λόκι– με μια χορδή της κιθάρας του· διαβαίνει τις πύλες του Κάτω Κόσμου που είναι κεράτινες σαν των ονείρων, και δεμένος σ’ έναν ιστό, συνάμα Οδυσσέας και Προμηθέας, δανείζεται την ιστορική μορφή του ναυάρχου Κίμωνα (ιστορία και μύθος είναι, εδώ, αφηγήσεις εναλλάξιμες και συμπληρωματικές), που, και νεκρός ακόμα, γίνεται φόβητρο για τους Πέρσες.

«Με αυτόν τον τρόπο, απέδειξαν στην πράξη πως κατανοούσαν τη φύση των νεκρών, γιατί έχοντας ανάγκη το σχήμα του Κίμωνα μου το έδωσαν», λέγεται στην Εξημέρωση. «Αυτό είναι το προνόμιο και η καταδίκη των νεκρών. Να είναι ο καθένας» – και τούτη η φράση, για την αέναη μεταμόρφωση μέσ’ από το θάνατο και μέσα από τον αδερφό του το μύθο, συνοψίζει μ’ έναν τρόπο τούτο το μικρό μα βαθύ βιβλίο. 

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. 
Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Μαύρο νερό» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα: Πίνακας του Goya, «Άτροπος (Οι Μοίρες)» 1821-1823


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Σίγα, μάντη. Αλλουνού τον θάνατο διηγείσαι, αλλουνού τον θάνατο φαντάζεσαι. Δεν έχουν θέληση για να βαδίζουν οι νεκροί. Στον Κάτω Κόσμο δεν πλανιέται κανένας πέρα απ’ τον κόσμο των ζωντανών. Μόνο αυτοί βλέπουν τόπους σαν και τους πάνω, γιατί μόνο αυτοί τέρπονται ακόμα με ταξίδια και θεάματα. Ακόμα κι όταν οι λέξεις μπαίνουν στη σωστή σειρά, ο θάνατος παραμένει ανόητος. Το ξέρω. Γιατί με σκέπασε το χιόνι και δεν έχω σχήμα. Με ξέπλυνε η βροχή και δεν έχω σώμα. Με μούσκεψε η πάχνη και δεν έχω πνοή. Έχει περάσει πολύς καιρός που είμαι νεκρή. Πες μου τι ήρθες να ρωτήσεις; Πες μου τι ήρθες να ζητήσεις; Γιατί με αναγκάζεις να περπατήσω αυτόν τον δύσκολο δρόμο;»


altΕξημέρωση
Νεκρογραφία
Δημοσθένης Παπαμάρκος
Πατάκης 2020
Σελ. 48, τιμή εκδότη €6,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

«Η λίμπιντο των αγγέλων» του Νίκου Μάντζιου (κριτική) – Όταν η τέχνη ευαισθητοποιεί

Για το μυθιστόρημα του Νίκου Μάντζιου «Η λίμπιντο των αγγέλων» (εκδ. Γραφή).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Για μας τους κριτικούς δεν πρέπει να παίζει ρόλο το όνομα του συγγραφέα: αν είναι γνωστός με περγαμηνές στο ενεργητικό του, δεν σημαίνει ...

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη (κριτική) – Ένα διαφορετικό μυθιστόρημα για τη μαυρίλα του Εμφυλίου

Για το μυθιστόρημα του Δημήτρη (Τάκη) Φραγκούλη «Ένα κομμάτι χαρτί» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Κεντρική εικόνα: © Roman Kraft (Unsplash). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Το μόνο που αλλάζει είναι το παρελθόν, όλες οι άλλ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ