alt

Για το βιβλίο της Ελένης Λαδιά «Η εσωγραφία μιας πεζογράφου» (εκδ. Αρμός).

Του Γιώργου Ρούσκα

«Κάθε ταξίδι και μία ζωή, κάθε βιβλίον και μία περιπέτεια» λέει η Ελένη Λαδιά, αλλά πού να φανταστείς ότι τούτο της το βιβλίο θα ήταν η αναγνωστική περιπέτεια. Διαβάζοντάς το, έφερα στο μυαλό μου πολλές φορές τη σκέψη της: «Κι όλο σκεφτόμουν: τι ωραία που υπάρχουν βιβλία των αγαπημένων ποιητών και συγγραφέων, που διαμόρφωναν έναν κόσμο τόσο πραγματικό, που καμιά πραγματικότητα δεν τον έφτανε».

«Η έμπνευση, το ασυνείδητον και ο εγκέφαλος ανήκουν στην ίδια συνομοταξία: είναι πάνω από εμάς, στα "ουκ εφ’ ημίν", γι’ αυτό και τα σεβάστηκα απολύτως. Η έμπνευση είναι σαν το πνεύμα. Κι όπως λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης "το πνεύμα όπου θέλει πνει, και την φωνήν αυτού ακούεις, αλλ’ ουκ οίδας πόθεν έρχεται και πού υπάγει"».

Με αφορμή μια περίοδο (ζωής) εβδομήντα τριών ετών, η αναγνωστική περιπέτεια εκτείνεται χρονικά από την αρχαία Ελλάδα έως σήμερα, με επιλεγμένους διακτινισμούς σε καθοριστικούς για την ανθρωπότητα χωροχρονικούς σταθμούς. Χωρικά, έχοντας ως βάση τη γενέθλια πόλη Αθήνα, εξορμά στην Ελλάδα και σε επιλεγμένες χώρες, με έναν εντελώς ιδιαίτερο τρόπο, και φτάνει έως τις πύλες του Άδη, έχοντας ως ταξιδιωτική οδηγό και ξεναγό τη συγγραφέα. Μυημένη στα Ορφικά, έχει το προνόμιο να επικοινωνεί με το υπερπέραν μέσα από τις ενεργειακές Πύλες που απέμειναν πίσω, με πρώτη αυτή της Ελευσίνας.

Είναι σπάνιες οι στιγμές που βιώνεις τέτοια αναγνωστική απόλαυση, ακραγγίζοντας τα όρια της μέθεξης. Δεν ξέρω ποια καλή τύχη έφερε το βιβλίο στα χέρια μου. Ήταν τυχαίο; Κατά τη συγγραφέα: «Δεν ξέρω αν οι συνθήκες της ζωής διαμορφώνουν τα γεγονότα ανεξαρτήτως από εμάς ή αν εμείς τα δημιουργούμε με τις υποχθόνιες επιθυμίες και αναζητήσεις». Αυτό που ξέρω είναι ότι οι φορμαλιστές, οι δομιστές και οι ασκούντες ψυχαναλυτική κριτική θα ενθουσιαστούν, καθώς το κείμενο υπερπληροί κάθε προαπαιτούμενό τους.

Το πρώτο στοιχείο που δηλώνει παρουσία είναι η γλώσσα. Ζωντανή, σωστή, καθάρια, ρέουσα, κατανοητή, σε πολυτονικό βεβαίως στο βιβλίο, αστράφτει σε κάθε βήμα: «Η έμπνευση, το ασυνείδητον και ο εγκέφαλος ανήκουν στην ίδια συνομοταξία: είναι πάνω από εμάς, στα "ουκ εφ’ ημίν", γι’ αυτό και τα σεβάστηκα απολύτως. Η έμπνευση είναι σαν το πνεύμα. Κι όπως λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης "το πνεύμα όπου θέλει πνει, και την φωνήν αυτού ακούεις, αλλ’ ουκ οίδας πόθεν έρχεται και πού υπάγει"».

Αυτό που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι η αποσπασματική δομή της διάρθρωσης. Επειδή δεν γίνεται επί τούτου, αλλά ξεπηδά από μια αίσθηση κατακτημένης πια ελευθερίας, είναι τόσο συνεκτική, που αίρεται η αποσπασματικότητά της και καθετί προβάλλει αυτόφωτο ως μέρος του ενιαίου φωτός. Θα χαρακτήριζα τον τρόπο ως «αναρχική συγγραφή», με τόση (προσωπική) αλήθεια δοσμένο ώστε να σπάει εύκολα κάθε εμπόδιο βίας, καθωσπρεπισμού, προσποίησης. Η ειλικρίνεια, η αμεσότητα, η ευθύτητα και η εξομολόγηση, σπάνιας ποιότητας επιπρόσθετες αρετές: «Εκείνη την εποχή συνέβησαν γεγονότα που μου προξένησαν βαθιά τραύματα από άγαρμπα και ανάρμοστα τολμήματά μου. Κι ακόμη όμως δεν με ενδιαφέρει ο πόνος μου, όσο βαθύτερος τόσο πιο εξαγνιστικός, αλλά τα λάθη μου. Το είπα και το έγραψα πολλές φορές: τον πόνο μου τον θέλω, τα λάθη μου όχι».

«Ο Γιουνγκ το έλεγε αλλά εγώ το είχα καταλάβει και βιώσει νωρίτερα: το σωσίβιον για να μην πνιγείς στα φαντάσματά σου ήταν οι δύσκολες εξωτερικές συνθήκες. Και ευτυχώς ή δυστυχώς η ζωή μού έφερε πολλές».

Οι ψυχολογικοί διάλογοι έρχονται να συναρμόσουν τον άνθρωπο με τον τόπο, τον χρόνο, την ιστορία, τη θεολογία, τη φιλοσοφία, την τέχνη (με έμφαση στην κεραμική) αλλά και με τις δυσκολίες: «Ο Γιουνγκ το έλεγε αλλά εγώ το είχα καταλάβει και βιώσει νωρίτερα: το σωσίβιον για να μην πνιγείς στα φαντάσματά σου ήταν οι δύσκολες εξωτερικές συνθήκες. Και ευτυχώς ή δυστυχώς η ζωή μού έφερε πολλές».

Στην ψυχανάλυση δεν χωράει ντροπή. Τώρα γιατί χωράει στη ζωή, τεράστιο θέμα, δεν είναι της παρούσης. Όταν η αυτοψυχανάλυση γίνεται εργαλείο αυτογνωσίας και ιδίως όταν κοινοποιείται δημόσια, είναι ένα ανεπίστροφο ανέβασμα στο επόμενο σκαλί, είτε πρόκειται για φοβική προβολή-εξορκισμό: «Δεν έμπλεξα με την αυτοκτονία· αυτή θα ήταν μία τίμια πράξη. Τώρα σκέφτομαι πως θα γίνω ό,τι φοβάμαι. Μία κωλόγρια πού θα τρέμει για μία ημέρα ζωής», είτε για συνειδότητα ευγνωμοσύνης: «Είμαι βαθιά ευγνώμων για την ζωή πού μέχρι τώρα έζησα: για τον πόνο, τα βάσανα, την ενοχή και τις ασθένειές μου, όπως για τη χαρά, την αγάπη, τις διακρίσεις για τα αγαπημένα μου Γραπτά, τα διαβάσματα και τα ταξίδια. Κι όπως είμαι τώρα εδώ χαρούμενη και καρτερική, έτσι θέλω να φύγω προστατευμένη από την Santa Clementia, την αγία ευσπλαχνία...», είτε για εμμονή στο φως: «Ακόμα και τώρα στα 73 μου χρόνια εξακολουθώ να πιστεύω πως μπορεί να νικηθεί το κακόν, μολονότι η πραγματικότητα με διαψεύδει κάθε φορά».

alt
Η Ελένη Λαδιά γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Σπούδασε
Αρχαιολογία και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια και
αρχαιογνωστικά έργα, ενώ άρθρα της δημοσιεύθηκαν
σε περιοδικά και ἐφημερίδες.

Έχει τιμηθεί με κρατικό βραβείο το 1981 για τον Χάλκινο
ύπνο
(διηγήματα), με βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας

Αθηνών το 1991 για την Ωρογραφία (διηγήματα), βιβλίο
που ήταν υποψήφιο και για το ευρωπαϊκό βραβείο του 
1993, καθώς και με κρατικό βραβείο το 2006 για την
Γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι.




Το σύνολο κοσμεί με την ουσία του αέναη εικονοπλαστική δυναμική, η οποία ενίοτε συνδυάζεται με πηγαίο ανεπιτήδευτο λυρισμό, σημαίνοντας το υψηλόν της τέχνης του λόγου: «Αλεξάνδρεια του απομεσήμερου, ξεπλυμένη από τη μεγάλη βροχή, λαμπυρίζουσα από το φως ενός αναιμικού ήλιου, πόλη των μεγάλων αποτυπωμάτων και των εκδοχών, χοάνη των αντιφάσεων, των ιδεολογιών και θρησκειών, σκεπασμένη τώρα από την αραβική μονομανία. Πόλη που ξεπερνούσες τη φαντασία, πόλη της ελληνικής φωνής για εκατοντάδες χρόνια, ο αέρας σου ακόμη φέρνει τα Ελληνικά των Γνωστικών Βασιλίδου και Βαλεντίνου, ενώ πλούσια κοιτάσματα σοφίας και γνώσης κρύβονται στα σπλάχνα σου. Κι αν αληθεύει –όπως ισχυρίζεται η παραψυχολογία– πως ο τόπος εγκλωβίζει τη δράση του παρελθόντος, κάποτε στο μέλλον θα ξανακουσθεί η αλεξανδρινή πολυφωνία».

Παράλληλα με μια διαρκή αναζήτηση, συνδυαζόμενη με οπτική των παγιωμένων ως αναθεωρήσιμων (πάντα ρει), διατυπώνονται με τόλμη βιωμένα αποστάγματα ζωής, και μέσα από αυτά, ύμνος για την ίδια τη ζωή: «Έρως είναι οι παρατεταμένες ρομαντικές χειραψίες, τα βαθιά βλέμματα πού λυγίζουν τα γόνατα, τα σφηνωμένα λόγια στο μυαλό. Να φυτρώνουν φτερά στο αυτοκίνητό σου για να τον συναντήσεις, να αναβοσβήνεις ολόκληρα τσιγάρα από την αδημονία, να κρεμιέσαι σαν αράχνη από τα τηλέφωνα».

Δεν ξέρω τι να πρωτοπώ για το βιβλίο. Αμεσότητα, αλήθεια, ακομπλεξάριστη κατάθεση ψυχής, διασύνδεση λογοτεχνίας και ζωής, αρχαιοελληνικές συνάψεις στο σήμερα, γνώσεις, μαρτυρίες, επιγράμματα, αυθαίρετη μα τόσο ζωντανή πλοκή, συναρπαστικός τρόπος.

Αμεσότητα, αλήθεια, ακομπλεξάριστη κατάθεση ψυχής, διασύνδεση λογοτεχνίας και ζωής, αρχαιοελληνικές συνάψεις στο σήμερα, γνώσεις, μαρτυρίες, επιγράμματα, αυθαίρετη μα τόσο ζωντανή πλοκή, συναρπαστικός τρόπος.

Δεν κατατάσσεται εύκολα σε κατηγορία, αφού είναι και μυθιστόρημα, εξιστόρηση, αυτοβιογραφία –ιστορική, θεολογική, υπαρξιακή, αρχαιοελληνική–, ταξιδιωτική μαρτυρία, αυτοψυχαναλυτική ενδοσκόπηση, εργογραφίας επεξηγηματικό ανάγνωσμα, συγκριτική και σημειολογική αυτοθεώρηση της συγγραφέως σε σχέση με τα πρόσωπα των έργων της (πρώτης τάξεως υλικό για διδακτορική διατριβή), ημερολόγιο γήινου καταστρώματος, οδηγός προς εν τη λογοτεχνική θαλάσση ναυτιλομένους, γλωσσικό άσμα, πεζόμορφο εκτενές ποίημα ή συνδυασμός απάντων τούτων. Ίσως η λεξιπλασία «εσωγραφία» με υπότιτλο «από ένα ψυχοπνευματικόν μυθιστόρημα» να είναι πιο κοντά.

Ευτυχής που βίωσα τη μέθεξη, την εμπειρία, το ταξίδι, τα μαθήματα, το φως. Δυστυχής που δεν ήμουν παρών στις συζητήσεις της συγγραφέως με τον Καραντώνη, με τον Παπαδίτσα, την Περσεφόνη. Ευγνώμων που αξιώθηκα τη μεταλαβιά του.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΚΑΣ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητικκή συλλογή «Ως άλλος Τάλως» (εκδ. Κοράλι).


altΗ εσωγραφία μιας πεζογραφίας
Από ένα ψυχοπνευματικόν μυθιστόρημα
Ελένη Λαδιά
Αρμός 2019
Σελ. 352, τιμή εκδότη €16,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΛΑΔΙΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μυστικά της συγγραφής» (κριτική) – Οι ευφάνταστες «πίσω σελίδες» σπουδαίων συγγραφέων

«Τα μυστικά της συγγραφής» (κριτική) – Οι ευφάνταστες «πίσω σελίδες» σπουδαίων συγγραφέων

Για το βιβλίο «Τα μυστικά της συγγραφής» (επιλογή-μτφρ. Σόλωνας Παπαγεωργίου, επιμ.-πρόλογος. Κ.Β. Κατσουλάρης, εκδ. Key Books). Κεντρική εικόνα: O Γουίλιαμ Φόκνερ γράφοντας στη γραφομηχανή του. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Έλα λιγάκι πιο κοντά» των Sigmataf και Αντώνη Γλυκού (κριτική) – Τρυφερό άγγιγμα με λέξεις και εικόνες

«Έλα λιγάκι πιο κοντά» των Sigmataf και Αντώνη Γλυκού (κριτική) – Τρυφερό άγγιγμα με λέξεις και εικόνες

Για το λεύκωμα «Έλα λιγάκι πιο κοντά» (εκδ. Κey Books) με σημειώσεις του Sigmataf και εικόνες του Αντώνη Γλυκού. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Σαν αστική περιπλάνηση σ’ έναν μέσα τόπο. Σαν τα σημειώματα σε μικρά χαρτάκια ...

«Επιβίωση και Ιερότητα: Η πρώιμη ανθρωπότητα, το ελληνικό κοσμοσύστημα και τα μυστήρια της Ελευσίνας» της Αλεξάνδρας Θεοδωροπούλου (κριτική)

«Επιβίωση και Ιερότητα: Η πρώιμη ανθρωπότητα, το ελληνικό κοσμοσύστημα και τα μυστήρια της Ελευσίνας» της Αλεξάνδρας Θεοδωροπούλου (κριτική)

Για το βιβλίο της Αλεξάνδρας Θεοδωροπούλου «Επιβίωση και Ιερότητα: Η πρώιμη ανθρωπότητα, το ελληνικό κοσμοσύστημα και τα μυστήρια της Ελευσίνας» (εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος

Ιαχές της φυσικής κα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Η Εταιρεία Συγγραφέων αφιερώνει στη μνήμη του την επόμενη Ημέρα Ποίησης

Με ανακοίνωσή της η Εταιρεία Συγγραφέων αποχαιρετά των δύο φορές Πρόεδρό της Βασίλη Βασιλικό και ανακοινώνει ότι η Ημέρα Ποίησης 2024 θα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του ανθρώπου που εισηγήθηκε στην UNESCO την 21 Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

...
Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Βασίλης Βασιλικός (1934-2023): Ένας αποχαιρετισμός από τον Αλέξη Ζήρα

Ακολουθεί επιμνημόσυνο κείμενο του Αλέξη Ζήρα, πρώην Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, για τον Βασίλη Βασιλικό.

Ένας αποχαιρετισμός στον Βασίλη Βασιλικό

Για πολλά χρόνια, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970 ως το κλείσιμο...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ