ergastiri eleni gyzi

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας τα μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Ελένη Γύζη, με αφορμή το μυθιστόρημα του Alexandre Dumas «Πωλίν» (εκδ. Σοκόλη).

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αναζητώντας παλαιά, αγαπημένα αναγνώσματα, επανέφερα στη μνήμη μου την Πωλίν του Αλέξανδρου Δουμά. Το γεγονός ότι το μυθιστόρημα δεν είχε ως τώρα μεταφραστεί μου παρακίνησε το ενδιαφέρον να καταπιαστώ με τη μετάφρασή του. Ένα άγνωστο έργο ενός σημαντικού συγγραφέα αποτελεί μια μεταφραστική πρόκληση. Όμως, ήταν απλώς η αφορμή. Η βαθύτερη αιτία αυτού του μεταφραστικού εγχειρήματος προέρχεται από την πνευματική εγγύτητα με τον συγγραφέα.

Η Πωλίν εκδόθηκε την άνοιξη του 1838. Εκείνη την εποχή, ο Αλέξανδρος Δουμάς ήταν ένας εκκολαπτόμενος μυθιστοριογράφος. Έγραφε ήδη, από το 1823, αλλά για το θέατρο. Τα θεατρικά του έργα, όπως Ο Ερρίκος Γ΄ και η αυλή του (1829), Ναπολέων Βοναπάρτης (1831), έτυχαν θερμής υποδοχής από το κοινό. Ωστόσο, δεν είχε ακόμη σπουδαίο υλικό στο ενεργητικό του ως μυθιστοριογράφος, εκτός από κάποιες νουβέλες όπου κρύβεται ο σπόρος για τα πολύ γνωστά μυθιστορήματά του, όπως Οι τρεις Σωματοφύλακες (1844), Ο Κόμης του Μόντε-Χρίστο (1845-1846), Η μαύρη τουλίπα (1850), τα οποία ανήκουν στην πιο γόνιμη δεκαετία του συγγραφέα (1844-1854). Το μυθιστόρημα Πωλίν εκδόθηκε μαζί με άλλα δύο, Pascal Bruno και Murat. Όμως ξεχώρισε, και ως το 1861 εκδόθηκε επίτομο για έξι φορές.

Ο συγγραφέας δεν πλατειάζει. Ο αναγνώστης δεν πλήττει. Αινιγματικά πρόσωπα, αδίστακτοι ληστές, έρημοι πύργοι, καταιγίδες προκαλούν την αγωνία στον αναγνώστη. Οι ευφυείς ανατροπές και οι υπερβολές συνάδουν με τον πληθωρικό χαρακτήρα του δημιουργού και με το κίνημα του Ρομαντισμού.

Η Πωλίν είναι, κυρίως, ένα ρομαντικό μυθιστόρημα, όπου πρωτεύοντα ρόλο κατέχουν τα πάθη, η μελαγχολία, η ονειροπόληση, η φαντασία. Η Πωλίν είναι, επίσης, noire, ένα έργο που έχει στοιχεία γοτθικού μυθιστορήματος, μια ιστορία κάθε άλλο παρά βαρετή. Ο συγγραφέας δεν πλατειάζει. Ο αναγνώστης δεν πλήττει. Αινιγματικά πρόσωπα, αδίστακτοι ληστές, έρημοι πύργοι, καταιγίδες προκαλούν την αγωνία στον αναγνώστη. Οι ευφυείς ανατροπές και οι υπερβολές συνάδουν με τον πληθωρικό χαρακτήρα του δημιουργού και με το κίνημα του Ρομαντισμού. Στην Πωλίν ενέχεται ο ίδιος ο συγγραφέας ως αφηγητής. Αφηγείται τις περιπέτειες μιας όμορφης και μυστηριώδους γυναίκας που προσπαθεί να κρύψει ένα φρικτό μυστικό. Με την ευφάνταστη πένα του, ο Αλέξανδρος Δουμάς επιβεβαιώνεται ως γνώστης της πλοκής, ως εξαίρετος σεναριογράφος.

Η έκδοση ενός επιμελημένου βιβλίου είναι καρπός μιας συλλογικής προσπάθειας. Η μετάφραση της Πωλίν του Αλέξανδρου Δουμά εκδόθηκε την άνοιξη του 2019 από τις εκδόσεις Σοκόλη, που μερίμνησαν για το καλύτερο δυνατό. Μια ωραία μετάφραση είναι το αποτέλεσμα αγαστής σύμπνοιας. Όταν ο μεταφραστής αναλαμβάνει να μεταφράσει ένα σύγχρονο έργο και έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με τον συγγραφέα για να τον διαφωτίζει, η μετάφραση εκτυλίσσεται απρόσκοπτα και αποφεύγονται τυχόν παρερμηνείες. Αλλά, όταν ο μεταφραστής αναλαμβάνει να αποδώσει έργα των οποίων οι συγγραφείς δεν βρίσκονται στη ζωή, τα δεδομένα αλλάζουν. Πόσο μάλλον, όταν πρόκειται για κείμενα προηγούμενων αιώνων, όπου το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ώστε να διατηρηθεί το άρωμα της εποχής. Σε κάθε περίπτωση, θεωρώ πως ο μεταφραστής πρέπει να συμπορεύεται με τον δημιουργό. Ο δημιουργός άλλωστε, με την παρουσία ή με την απουσία του, έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στο πνευματικό του έργο. Ο μεταφραστής δεν πρέπει ποτέ να το παραβλέπει και να το ξεχνάει αυτό. Πρέπει να ανταποκρίνεται στο ύψος των περιστάσεων.

Οφείλει να αποστρέφεται την εύκολη λύση, την προχειρότητα. Οφείλει να ανατρέχει σε αξιόπιστες πηγές, να τεκμηριώνει, να παίρνει πρωτοβουλίες και αποφάσεις, να είναι συνετός ως τη στιγμή που θα βάλει την τελευταία τελεία στο κείμενό του.

Ο μεταφραστής είναι, πρωτίστως, ένας επιμελής αναγνώστης. Ακολουθεί προσεκτικά το νήμα της ιστορίας που εκτυλίσσεται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, αναζητά το άγνωστο λεξιλόγιο, επισημαίνει τις δυσκολίες, καθώς και τα αγαπημένα του αποσπάσματα, αναλύει το νόημα, εμβαθύνει στις σκέψεις και στα συναισθήματα των ηρώων, σέβεται το ύφος του κειμένου και μελετά την εργογραφία του συγγραφέα. Οφείλει να αφουγκράζεται τη φωνή του δημιουργού και να τον εμπιστεύεται. Οφείλει να αποστρέφεται την εύκολη λύση, την προχειρότητα. Οφείλει να ανατρέχει σε αξιόπιστες πηγές, να τεκμηριώνει, να παίρνει πρωτοβουλίες και αποφάσεις, να είναι συνετός ως τη στιγμή που θα βάλει την τελευταία τελεία στο κείμενό του. Τις ατέλειωτες ώρες της εργασίας του, ο μεταφραστής, αυτός ο στωικός και φιλόπονος άνθρωπος, βρίσκει το στήριγμά του στην αμέριστη αγάπη του για αυτή την ασχολία.

Κατά τη γνώμη μου, καμία μετάφραση δεν είναι εύκολη. Ακόμη και το πιο κατανοητό, το πιο σαφές κείμενο απαιτεί χρόνο, μόχθο και αφοσίωση. Θεωρώ ότι στη διδακτέα ύλη των ανωτέρων βαθμίδων της μεγάλης σχολής της μετάφρασης περιλαμβάνονται τα έργα των κλασικών συγγραφέων. Και δεν αναφέρομαι στην ποίηση, που είναι μια σχολή για τους πλέον επίλεκτους σπουδαστές. Δεν νομίζω πως υπάρχουν συνταγές για την επιτυχία μιας μετάφρασης. Η μετάφραση είναι πολυσχιδής δραστηριότητα, που αποσκοπεί στην αναδημιουργία ενός έργου από έναν εργάτη του λόγου και του πνεύματος που, όπως κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, φέρει τις αποσκευές του και αφήνει ανεξίτηλο το δικό του αποτύπωμα. Η μετάφραση της λογοτεχνίας, όπως και η συγγραφή, είναι κατάθεση ψυχής.


sokoli dumas polinΗ Ελένη Γ. Γύζη γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ. Σπούδασε στο Μεταφραστικό Τμήμα του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης και είναι κάτοχος του Diplôme de Traducteur. Παρακολούθησε το Atelier de Traduction Littéraire και το Atelier de Traduction Théâtrale του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος. Διδάσκει γαλλικά και μεταφράζει. Έχει μεταφράσει δοκίμια και τα ακόλουθα λογοτεχνικά έργα: Alfred de Vigny «Τσάττερτον», Γαλλικό Θέατρο τότε και τώρα - 1 Ρομαντισμός, Άγρα, 2017, Jules Barbey d' Aurevilly Η κόκκινη κουρτίνα, Στίξις, 2017, Victor Hugo Κλοντ Γκε, Στίξις, 2019, Αλέξανδρος Δουμάς Πωλίν, Σοκόλη, 2019, Γεωργία Σάνδη Η μικρή Φαντέτ, Στίξις, 2021. Επίσης, συμμετείχε σε συλλογικές μεταφράσεις για τις Εκδόσεις Άγρα και Αλεξάνδρεια.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Παναγιώτης Κεχαγιάς: «Με τον Φόκνερ ένιωθα σαν ζογκλέρ με καμιά δεκαριά αναμμένους πυρσούς στον αέρα»

Παναγιώτης Κεχαγιάς: «Με τον Φόκνερ ένιωθα σαν ζογκλέρ με καμιά δεκαριά αναμμένους πυρσούς στον αέρα»

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενος, ο συγγραφέας και μεταφραστής Παναγιώτης Κεχαγιάς για τη μετάφραση του μυθιστορήματος του Ουίλιαμ Φόκνερ [Wil...

Νίκος Α. Μάντης: «Είναι πάντα δύσκολο να πρέπει να συντονιστείς με το ρυθμό μιας ιδιοφυΐας»

Νίκος Α. Μάντης: «Είναι πάντα δύσκολο να πρέπει να συντονιστείς με το ρυθμό μιας ιδιοφυΐας»

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενος, ο συγγραφέας και μεταφραστής Νίκος Α. Μάντης για τη μετάφραση των διηγημάτων του Μπάρι Χάνα [Barry Hannah] «...

Τόνια Κοβαλένκο: «Τα 149 χρόνια που με χώριζαν από τον κορυφαίο Χάρντυ ξυπνούσαν συχνά μέσα μου ένα δέος»

Τόνια Κοβαλένκο: «Τα 149 χρόνια που με χώριζαν από τον κορυφαίο Χάρντυ ξυπνούσαν συχνά μέσα μου ένα δέος»

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Τόνια Κοβαλένκο για τη μετάφραση του μυθιστορήματος του Τόμας Χάρντυ [Thomas Hardy] «Μακριά απ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Πώς έφτασε το Ιράν ως εδώ; – Διαβάσαμε το πολυσυλλεκτικό γκράφικ νόβελ «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», σε επιμέλεια Μαρζάν Σατραπί

Το συλλογικό graphic novel «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» (μτφρ. Στεφανία Γεωργάκη, εκδ. Επόμενος Σταθμός), υπό τη διεύθυνση της Μαρζάν Σατραπί, μια πολυσυλλεκτική καταγραφή της κατάστασης στο Ιράν σήμερα, εστιάζει στην ασφυκτική ζωή των γυναικών, ενώ αναδεικνύει και άλλες πλευρές του θεοκρατικού καθεστώτος. ...

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

«Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη

Η θρυλική πολιτική σάτιρα «Δάφνες και πικροδάφνες» των Κεχαΐδη/Χαβιαρά, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας τιμά τ...

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ