ergastiri eleni gyzi

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας τα μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Ελένη Γύζη, με αφορμή το μυθιστόρημα του Alexandre Dumas «Πωλίν» (εκδ. Σοκόλη).

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Αναζητώντας παλαιά, αγαπημένα αναγνώσματα, επανέφερα στη μνήμη μου την Πωλίν του Αλέξανδρου Δουμά. Το γεγονός ότι το μυθιστόρημα δεν είχε ως τώρα μεταφραστεί μου παρακίνησε το ενδιαφέρον να καταπιαστώ με τη μετάφρασή του. Ένα άγνωστο έργο ενός σημαντικού συγγραφέα αποτελεί μια μεταφραστική πρόκληση. Όμως, ήταν απλώς η αφορμή. Η βαθύτερη αιτία αυτού του μεταφραστικού εγχειρήματος προέρχεται από την πνευματική εγγύτητα με τον συγγραφέα.

Η Πωλίν εκδόθηκε την άνοιξη του 1838. Εκείνη την εποχή, ο Αλέξανδρος Δουμάς ήταν ένας εκκολαπτόμενος μυθιστοριογράφος. Έγραφε ήδη, από το 1823, αλλά για το θέατρο. Τα θεατρικά του έργα, όπως Ο Ερρίκος Γ΄ και η αυλή του (1829), Ναπολέων Βοναπάρτης (1831), έτυχαν θερμής υποδοχής από το κοινό. Ωστόσο, δεν είχε ακόμη σπουδαίο υλικό στο ενεργητικό του ως μυθιστοριογράφος, εκτός από κάποιες νουβέλες όπου κρύβεται ο σπόρος για τα πολύ γνωστά μυθιστορήματά του, όπως Οι τρεις Σωματοφύλακες (1844), Ο Κόμης του Μόντε-Χρίστο (1845-1846), Η μαύρη τουλίπα (1850), τα οποία ανήκουν στην πιο γόνιμη δεκαετία του συγγραφέα (1844-1854). Το μυθιστόρημα Πωλίν εκδόθηκε μαζί με άλλα δύο, Pascal Bruno και Murat. Όμως ξεχώρισε, και ως το 1861 εκδόθηκε επίτομο για έξι φορές.

Ο συγγραφέας δεν πλατειάζει. Ο αναγνώστης δεν πλήττει. Αινιγματικά πρόσωπα, αδίστακτοι ληστές, έρημοι πύργοι, καταιγίδες προκαλούν την αγωνία στον αναγνώστη. Οι ευφυείς ανατροπές και οι υπερβολές συνάδουν με τον πληθωρικό χαρακτήρα του δημιουργού και με το κίνημα του Ρομαντισμού.

Η Πωλίν είναι, κυρίως, ένα ρομαντικό μυθιστόρημα, όπου πρωτεύοντα ρόλο κατέχουν τα πάθη, η μελαγχολία, η ονειροπόληση, η φαντασία. Η Πωλίν είναι, επίσης, noire, ένα έργο που έχει στοιχεία γοτθικού μυθιστορήματος, μια ιστορία κάθε άλλο παρά βαρετή. Ο συγγραφέας δεν πλατειάζει. Ο αναγνώστης δεν πλήττει. Αινιγματικά πρόσωπα, αδίστακτοι ληστές, έρημοι πύργοι, καταιγίδες προκαλούν την αγωνία στον αναγνώστη. Οι ευφυείς ανατροπές και οι υπερβολές συνάδουν με τον πληθωρικό χαρακτήρα του δημιουργού και με το κίνημα του Ρομαντισμού. Στην Πωλίν ενέχεται ο ίδιος ο συγγραφέας ως αφηγητής. Αφηγείται τις περιπέτειες μιας όμορφης και μυστηριώδους γυναίκας που προσπαθεί να κρύψει ένα φρικτό μυστικό. Με την ευφάνταστη πένα του, ο Αλέξανδρος Δουμάς επιβεβαιώνεται ως γνώστης της πλοκής, ως εξαίρετος σεναριογράφος.

Η έκδοση ενός επιμελημένου βιβλίου είναι καρπός μιας συλλογικής προσπάθειας. Η μετάφραση της Πωλίν του Αλέξανδρου Δουμά εκδόθηκε την άνοιξη του 2019 από τις εκδόσεις Σοκόλη, που μερίμνησαν για το καλύτερο δυνατό. Μια ωραία μετάφραση είναι το αποτέλεσμα αγαστής σύμπνοιας. Όταν ο μεταφραστής αναλαμβάνει να μεταφράσει ένα σύγχρονο έργο και έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με τον συγγραφέα για να τον διαφωτίζει, η μετάφραση εκτυλίσσεται απρόσκοπτα και αποφεύγονται τυχόν παρερμηνείες. Αλλά, όταν ο μεταφραστής αναλαμβάνει να αποδώσει έργα των οποίων οι συγγραφείς δεν βρίσκονται στη ζωή, τα δεδομένα αλλάζουν. Πόσο μάλλον, όταν πρόκειται για κείμενα προηγούμενων αιώνων, όπου το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ώστε να διατηρηθεί το άρωμα της εποχής. Σε κάθε περίπτωση, θεωρώ πως ο μεταφραστής πρέπει να συμπορεύεται με τον δημιουργό. Ο δημιουργός άλλωστε, με την παρουσία ή με την απουσία του, έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στο πνευματικό του έργο. Ο μεταφραστής δεν πρέπει ποτέ να το παραβλέπει και να το ξεχνάει αυτό. Πρέπει να ανταποκρίνεται στο ύψος των περιστάσεων.

Οφείλει να αποστρέφεται την εύκολη λύση, την προχειρότητα. Οφείλει να ανατρέχει σε αξιόπιστες πηγές, να τεκμηριώνει, να παίρνει πρωτοβουλίες και αποφάσεις, να είναι συνετός ως τη στιγμή που θα βάλει την τελευταία τελεία στο κείμενό του.

Ο μεταφραστής είναι, πρωτίστως, ένας επιμελής αναγνώστης. Ακολουθεί προσεκτικά το νήμα της ιστορίας που εκτυλίσσεται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, αναζητά το άγνωστο λεξιλόγιο, επισημαίνει τις δυσκολίες, καθώς και τα αγαπημένα του αποσπάσματα, αναλύει το νόημα, εμβαθύνει στις σκέψεις και στα συναισθήματα των ηρώων, σέβεται το ύφος του κειμένου και μελετά την εργογραφία του συγγραφέα. Οφείλει να αφουγκράζεται τη φωνή του δημιουργού και να τον εμπιστεύεται. Οφείλει να αποστρέφεται την εύκολη λύση, την προχειρότητα. Οφείλει να ανατρέχει σε αξιόπιστες πηγές, να τεκμηριώνει, να παίρνει πρωτοβουλίες και αποφάσεις, να είναι συνετός ως τη στιγμή που θα βάλει την τελευταία τελεία στο κείμενό του. Τις ατέλειωτες ώρες της εργασίας του, ο μεταφραστής, αυτός ο στωικός και φιλόπονος άνθρωπος, βρίσκει το στήριγμά του στην αμέριστη αγάπη του για αυτή την ασχολία.

Κατά τη γνώμη μου, καμία μετάφραση δεν είναι εύκολη. Ακόμη και το πιο κατανοητό, το πιο σαφές κείμενο απαιτεί χρόνο, μόχθο και αφοσίωση. Θεωρώ ότι στη διδακτέα ύλη των ανωτέρων βαθμίδων της μεγάλης σχολής της μετάφρασης περιλαμβάνονται τα έργα των κλασικών συγγραφέων. Και δεν αναφέρομαι στην ποίηση, που είναι μια σχολή για τους πλέον επίλεκτους σπουδαστές. Δεν νομίζω πως υπάρχουν συνταγές για την επιτυχία μιας μετάφρασης. Η μετάφραση είναι πολυσχιδής δραστηριότητα, που αποσκοπεί στην αναδημιουργία ενός έργου από έναν εργάτη του λόγου και του πνεύματος που, όπως κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, φέρει τις αποσκευές του και αφήνει ανεξίτηλο το δικό του αποτύπωμα. Η μετάφραση της λογοτεχνίας, όπως και η συγγραφή, είναι κατάθεση ψυχής.


sokoli dumas polinΗ Ελένη Γ. Γύζη γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ. Σπούδασε στο Μεταφραστικό Τμήμα του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης και είναι κάτοχος του Diplôme de Traducteur. Παρακολούθησε το Atelier de Traduction Littéraire και το Atelier de Traduction Théâtrale του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος. Διδάσκει γαλλικά και μεταφράζει. Έχει μεταφράσει δοκίμια και τα ακόλουθα λογοτεχνικά έργα: Alfred de Vigny «Τσάττερτον», Γαλλικό Θέατρο τότε και τώρα - 1 Ρομαντισμός, Άγρα, 2017, Jules Barbey d' Aurevilly Η κόκκινη κουρτίνα, Στίξις, 2017, Victor Hugo Κλοντ Γκε, Στίξις, 2019, Αλέξανδρος Δουμάς Πωλίν, Σοκόλη, 2019, Γεωργία Σάνδη Η μικρή Φαντέτ, Στίξις, 2021. Επίσης, συμμετείχε σε συλλογικές μεταφράσεις για τις Εκδόσεις Άγρα και Αλεξάνδρεια.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Χριστίνα Σωτηροπούλου: «Η μετάφραση βιβλίων σπουδαίων συγγραφέων όπως ο Κουτσί δεν είναι δύσκολη: είναι απαιτητική»

Χριστίνα Σωτηροπούλου: «Η μετάφραση βιβλίων σπουδαίων συγγραφέων όπως ο Κουτσί δεν είναι δύσκολη: είναι απαιτητική»

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Χριστίνα Σωτηροπούλου για τη μετάφραση του μυθιστορήματος του Τζ.Μ. Κουτσί [J. M. Coetzee] «Ο ...

Αθηνά Ψυλλιά: «Τα πάντα στη νουβέλα του Ραντουάν Νασσάρ ήταν δύσκολα για μένα»

Αθηνά Ψυλλιά: «Τα πάντα στη νουβέλα του Ραντουάν Νασσάρ ήταν δύσκολα για μένα»

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Αθηνά Ψυλλιά για τη μετάφραση της νουβέλας του Ραντουάν Νασσάρ [Nassar R...

Έφη Τσιρώνη: «Τα κείμενα της Μέρντοχ έχουν την ιδιότητα να λύνουν τα προβλήματα που τα ίδια θέτουν»

Έφη Τσιρώνη: «Τα κείμενα της Μέρντοχ έχουν την ιδιότητα να λύνουν τα προβλήματα που τα ίδια θέτουν»

Μεταφραστές και επιμελητές αποκαλύπτουν τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, το ύφος ή και την οικονομία ενός βιβλίου και μοιράζονται μαζί μας μυστικά του εργαστηρίου τους. Φιλοξενούμενη, η μεταφράστρια Έφη Τσιρώνη για τη μετάφραση του μυθιστορήματος της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Η καμπάνα» (...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ