35 ελληνικά και ξένα μυθιστορήματα για κάθε γούστο και διάθεση

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ 

Φαίνεται ότι η γενιά της Μεταπολίτευσης και η δεκαετία του ’80 συνεχίζουν να απασχολούν αρκετούς συγγραφείς και να αποτελούν έναν πολυσήμαντο καμβά επάνω στον οποίο τίθενται ερωτήματα και αναπτύσσονται ιστορίες μέσα στις οποίες οι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες επιχειρούν να φωτίσουν τις ιστορικές και κοινωνικές αμφισημίες. Ο Βασίλης Γκουρογιάννης με το μυθιστόρημα Αναψηλάφηση (εκδ. Μεταίχμιο) ανατέμνει σαράντα χρόνια ελληνικής ιστορίας από την οπτική ενός ήρωα φαινομενικά συμβιβασμένου και οριακά βολεμένου στην Ισπανία. Ο ήρωας του Γκουρογιάννη, ενεργός αριστερός στα φοιτητικά του χρόνια, συνελήφθη και βασανίστηκε με μια ομάδα συμφοιτητών του. Αμέσως μετά, το καθεστώς διέκοψε την αναβολή του και ως φαντάρο, τον τοποθέτησε, όχι σε κάποιο Τάγμα Ορεινών Μεταφορών αλλά στα γραφεία της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Λίγο καιρό μετά φυγαδεύεται στο εξωτερικό με σκοπό να καταγγείλει το καθεστώς, κάτι που τελικά δεν κάνει. Στις δίκες των βασανιστών δεν επιστρέφει στην Ελλάδα και τότε είναι που κορυφώνονται οι κατηγορίες από τους παλιούς του συντρόφους για ανεξήγητη ολιγωρία, βόλεμα, συμβιβασμό. Πολλά χρόνια μετά, καταξιωμένος φιλόλογος στην Ισπανία, ο ήρωας του Γκουρογιάννη θα επιστρέψει στην Αθήνα και θα έρθει αντιμέτωπος τόσο με τη σύγχρονη (τραυματισμένη) ελληνική γλώσσα, όσο και με τις μνήμες του, οι οποίες θα φτάσουν στο σημείο να πάρουν σάρκα και οστά και να τον προκαλούν σε μια επαναληπτική αναμέτρηση με την Ιστορία.

Ο Νικόλας Σεβαστάκης με το πρώτο του μυθιστόρημα Άνθρωπος στη σκιά (εκδ. Πόλις) επιδεικνύει θαυμαστή αίσθηση όλων των παραμέτρων της αφήγησης, δίνοντάς μας ένα σπουδαίο πολιτικό μυθιστόρημα. Ακροβατώντας σε δύσβατες ιδεολογικές περιοχές, αφηγείται την ιστορία της σύστασης μιας αναρχικής-τρομοκρατικής οργάνωσης, με κεντρικό ήρωα τον Φάνη Αυγερινό. Η ιστορία ξεκινά από το τέλος της δεκαετίας του ’60 και περιλαμβάνει τους καθοδηγητές του Αυγερινού, τις παθιασμένες αλλά ερασιτεχνικές προετοιμασίες και ένα μοιραίο λάθος. Ο Αυγερινός πυροβολεί και σκοτώνει έναν δικηγόρο, τον αδελφό του «στόχου» της οργάνωσης. Η «ψίχα» του μυθιστορήματος του Σεβαστάκη είναι η απεμπλοκή του Αυγερινού από την οργάνωση, η διαχείριση των τύψεών του, η ιδεολογική μεταστροφή και η επανένταξή του στο σύστημα. Και όλα αυτά, τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, όπου μια άλλη τρομοκρατική οργάνωση –πιθανώς με κοινές ρίζες με εκείνη την αποτυχημένη οργάνωση του Αυγερινού–, έχει ιδεολογικοποιήσει τις κατά συρροή δολοφονίες που διαπράττει. 

Η Αγγέλα Καστρινάκη στο νέο της βιβλίο ...Κάτι ν' αλλάξει! Μα πώς; (εκδ. Κίχλη) συναντά την Ειρήνη, ηρωίδα του προηγούμενου βιβλίου της Και βέβαια αλλάζει, καθώς διανύει τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’80. Η «αλλαγή» δεν είναι πλέον ένα ασαφές όραμα αλλά κατάσταση εν εξελίξει, η οποία χρειάζεται και τη δική της συμμετοχή. Μέσα από την ένταξή της στον Ρήγα, τα φοιτητικά χρόνια της Ειρήνης βιώνονται με πάθος, παλμό, έρωτα, συζητήσεις, τέχνη, φιλίες. Η μεγάλη εικόνα συμπληρώνεται από τις αφηγήσεις μιας πλειάδας ανθρώπων από τον ευρύτερο κύκλο της Ειρήνης εκείνη την εποχή. Μια εικόνα, που αν τη «διαβάσουμε» προσεκτικά θα ανακαλύψουμε τις απαρχές πολλών σημερινών δεινών. 

Έντονο πολιτικό και κοινωνικό στοιχείο βρίσκουμε και στο μυθιστόρημα του Νίκου Α. Μάντη Σφάλμα συστήματος (εκδ. Καστανιώτη). Τρίτο μέρος μιας άτυπης τριλογίας, η οποία ξεκινά από τη δεκαετία του ’60 και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Οργιαστική φαντασία, αληθινά γεγονότα, μυθοπλαστική ευχέρεια είναι ορισμένα από τα στοιχεία αυτού του μυθιστορήματος. Ο Διονύσης Μαρίνος έγραψε: «Ο Μάντης δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει πραγματικές ιδιότητες πολιτικών προσώπων και να τις ντύσει με μυθιστορηματικά πρόσωπα. Δεν χρειάζεται να μας το πει, είναι εμφανές σε όλη την έκταση της πλοκής. Δεν γίνεται να μπερδέψεις τους πρωταγωνιστές. […] Δουλειά του Μάντη δεν είναι να αναπλάσει μυθιστορηματικά αυτό που θα μπορούσε να κάνει κι ένας δημοσιογράφος, αλλά να δώσει διάσταση στο υπόρρητο, το αθέατο, αυτό που συνέχει ένα έθνος ανάδελφο, το δικό μας, ως άλλος χορός μιας εν εξελίξει τραγωδίας. Στο μυθιστόρημα, όπως και στα δύο προηγούμενα, συνυπάρχει η ίντριγκα με τις θεωρίες συνωμοσίας. Το δράμα με την κωμωδία (τι πιο ελληνικό;), το πολιτικό προσκήνιο ομού μετά του περιθωρίου, η κυβερνητική πρακτική με τις υπόγειες κυβερνοεπιθέσεις, τα capital controls με την ερωτική αποχαλίνωση, οι λογής εμμονές με την real politik. Όλα αυτά συνιστούν τόσο το corpus του μυθιστορήματος, αλλά και –κατά πολλές έννοιες– το κοινό φαντασιακό στη χώρα μας».

Κλείνοντας αυτή την πεντάδα των σύγχρονων πολιτικών μυθιστορημάτων δεν θα μπορούσε να λείπει το βραβευμένο με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης» για το 2019 μυθιστόρημα του Νίκου Χρυσού Καινούργια μέρα (εκδ. Καστανιώτη). Η δαιδαλώδης και πολυφωνική αφήγηση, ανθρώπων που προέρχονται από ένα κοινωνικό και οικονομικό περιθώριο που δεν έχουν επιλέξει, χτίζει μια ζοφερή ιστορία, μέσα σε μια αδιέξοδη κοινωνία. Τέσσερις φωνές που αντικαθρεφτίζονται, χωρίς να προσδιορίζεται ο τόπος και ο χρόνος των γεγονότων, αποδίδουν οικουμενική βαρύτητα στην αφήγηση και μια φιλόδοξη προσπάθεια του συγγραφέα να αποδώσει το εφήμερο και το καθολικό της στιγμής του θανάτου. 

Ο Χρήστος Αστερίου με το μυθιστόρημά του Η θεραπεία των αναμνήσεων (εκδ. Πόλις) αφηγείται την ιστορία ενός συγγραφέα τη στιγμή της κατάρρευσής του, η οποία και θα αποτελέσει το έναυσμα μεγάλων αλλαγών. Θα ερωτευθεί, θα ξεκινήσει και πάλι να γράφει και θα επαναξιολογήσει τόσο τη σχέση του με τον πατέρα του, όσο και τον ίδιο τον πατέρα του. Τρεις φωτογραφίες που θα του αφήσει κληροδότημα (μεταξύ αυτών και η φωτογραφία που υπάρχει στο εξώφυλλο του βιβλίου από τις εμφανίσεις του Dizzy Gillespie στο θέατρο Κοτοπούλη το 1956), θα ξεκλειδώσουν μια παράλληλη ζωή του πατέρα του ήρωα. Μια ζωή γεμάτη νεανική ορμή, ξέφρενη τζαζ και ανομολόγητα μυστικά. 

Από μια φωτογραφία θα αρχίσει να ξετυλίγεται και η ιστορία του μυθιστορήματος της Έλενας Χουζούρη, Σκοτεινός Βαρδάρης, το οποίο επανεκδίδεται από τον Πατάκη. Μια φωτογραφία τραβηγμένη το φθινόπωρο του 1913 στο Σιδηρόκαστρο Σερρών, στην οποία μια ομάδα προσφύγων από το χωριό Μελένικο ποζάρουν κάπως αμήχανα. Τα πρόσωπα της ιστορίας της Χουζούρη βρίσκονται στη δίνη ιστορικών αλλαγών και στην αναζήτηση του προσωπικού τους δρόμου. Ματαιωμένα όνειρα, χαμένες πατρίδες, μνήμες που επιζητούν τη δικαίωση και ο έρωτας –αντίσταση και γιατρικό– σε κάθε εμπόδιο της ζωής των πρωταγωνιστών. Από τη Θεσσαλονίκη, τη Σόφια, το Βουκουρέστι μέχρι και Παρίσι «απλώνεται» η αφήγηση της Χουζούρη, σε ένα μυθιστόρημα που αξίζει να προσεχθεί περισσότερο.

Κι αν στα παραπάνω μυθιστορήματα, η ιστορική συγκυρία, τα μαζικά κινήματα, οι κοινωνικοί αγώνες και οι πολιτικές διεργασίες καθόριζαν το πλαίσιο δράσης των ηρώων, στα επόμενα δύο παρακολουθούμε κατά βάση τις εσωτερικές διαδρομές τους, οι οποίες εκκινούν τη δράση. Ο Χρίστος Κυθρεώτης στο πρώτο του μυθιστόρημα Εκεί που ζούμε (εκδ. Πατάκη), παρακολουθεί από ασφυκτικά κοντινή απόσταση τον ήρωά του στη διάρκεια μιας ημέρας από τη ζωή του. Νεαρός δικηγόρος, μόλις έχει αποδεχτεί μια θέση εργασίας στο εξωτερικό, αλλά δεν το έχει ανακοινώσει σε κανέναν ακόμα, στη διάρκεια αυτής της μέρας έχει να εκπροσωπήσει στα δικαστήρια της Ευελπίδων μια πελάτισσα, η υπόθεση της οποία παίρνει μια αναπάντεχη τροπή, να συναντήσει την πρώτη σχέση του, η οποία του ζήτησε επειγόντος να συναντηθούν, και προς το κλείσιμο της ημέρας να συνοδεύσει τον πατέρα του σε μια ύποπτη συναλλαγή λίγο έξω από την Αθήνα και να φροντίσει να γυρίσει ο πατέρας του στο σπίτι του. Η βραδιά θα κλείσει στο κέντρο της Αθήνας, σε ένα μπαρ, όπου η πρώην κοπέλα του γιορτάζει τα γενέθλιά της και του γνωρίζει τη νυν σχέση της. Γραμμένο με εντυπωσιακή αφηγηματική άνεση και με φωτογραφική αποτύπωση, ο ήρωας του Κυθρεώτη συγκεφαλαιώνει τις αγωνίες και τους προβληματισμούς της γενιάς του, ζει με ένταση κάθε στιγμή και ταυτόχρονα αναστοχάζεται το πώς έφτασε μέχρι εκεί. 

Η Άντζελα Δημητρακάκη στο μυθιστόρημά της Τίνα – Η ιστορία μιας ευθυγράμμισης (εκδ. Εστία) με αφοπλιστική ειλικρίνεια και υποδειγματική προσέγγιση αφηγείται –σε τρίτο πρόσωπο– την ιστορία μιας σαρανταπεντάχρονης γυναίκας –μητέρας δύο παιδιών, καθηγήτριας σε πανεπιστήμιο, συγγραφέως μιας διατριβής για τον κινηματογράφο των Βαλκανίων–, και της δεδηλωμένης της πρόθεσης να αυτοκτονήσει. Σαρκασμός, αυτοκριτική, αναγνώριση λάθος κινήσεων χαρακτηρίζουν την Τίνα. Καθώς επίσης, σκληρότητα, εμμονές, συναισθηματικές αγκυλώσεις, εφηβικό πείσμα. Η Δημητρακάκη μαρτυρά απόλυτη ενσυναίσθηση για την ηρωίδα της, γι’ αυτό και το μυθιστόρημά της αποτελεί μια δήλωση αγάπης για όλους όσοι δεν τα κατάφεραν σ’ αυτή τη ζωή.

Κλείνουμε τις προτάσεις των ελληνικών μυθιστορημάτων με μια σημαντική έκδοση. Το κλασικό μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη Η τιμή και το χρήμα έχει ενταχθεί στη σειρά των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης «Παλαιά Κείμενα, Νέες Αναγνώσεις» και πλαισιώνεται από τη μελέτη της Έρης Σταυροπούλου «Οι ερωτευμένες ηρωίδες του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και οι λογοτεχνικές αδελφές τους: παραλλαγές μιας τυπολογίας». Μια έκδοση που τιμά τόσο τα κλασικά κείμενα, όσο και τους απαιτητικούς σύγχρονους αναγνώστες.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ 

Μόλις κυκλοφόρησε η Μετάβαση (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Gutenberg) ο δεύτερος τόμος της τριλογίας της Rachel Cusk, και μαζί με το Περίγραμμα (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Gutenberg) έχουμε πλέον μια καλύτερη εικόνα γι’ αυτό το φιλόδοξο σχέδιο της Κασκ. Στο δεύτερο μέρος, η Φαίη έχει μετακομίσει στο Λονδίνο, έχει χωρίσει και ζει με τους δυο έφηβους γιους της. Η μετάβαση στην οποία βρίσκεται χαρακτηρίζεται τόσο από εξωγενείς παράγοντες (ανακαινίζει το σπίτι της, γνωρίζει καινούργιους ανθρώπους, συγχρωτίζεται με συγγραφείς), όσο και από συναισθηματικές μετακινήσεις (έρχεται σε ρήξη με τον έναν της γιο, επανασυνδέεται φιλικά με μια παλιά της σχέση, ερωτεύεται). Εμφανώς πιο ώριμη και μεστή στη γραφή της, η Κασκ στη Μετάβαση βαθαίνει τους προβληματισμούς της και δικαιολογεί το μεγάλο ενδιαφέρον που έχει προκαλέσει.

Ανάλογη περίπτωση, σε σχέση με τη «φασαρία» που έχει δημιουργήσει στον διεθνή τύπο, αποτελεί και η Sally Rooney με το μυθιστόρημά της Συζητήσεις με φίλους (μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Πατάκη). Δεν είναι μόνο ότι είναι τόσο μικρή και πιθανώς αυθάδης στον τρόπο που σκέφτεται, η Ρούνεϋ με αυτό της το μυθιστόρημα κατέγραψε με ακρίβεια και ευστοχία τον τρόπο που η γενιά της σκέφτεται, ερωτεύεται και εναντιώνεται στα κλισέ και τις προκαταλήψεις που επιχειρούν να της φορτώσουν. Η Φράνσις και η Μπόμπι είναι είκοσι ενός χρόνων, συμφοιτήτριες. Πριν γίνουν φίλες είχαν μια παθιασμένη ερωτική σχέση. Όταν γνωρίζουν τη Μελίσσα και τον Νικ, μια διάσημη φωτογράφο και τον σύζυγό της, ανερχόμενο ηθοποιό, η ερωτική σχέση που θα αναπτύξουν ο Νικ και η Φράνσις, θα ανατρέψει βεβαιότητες και θα κλονίσει τα δεδομένα όλων. Τόση «φασαρία», θα σκεφτεί κάποιος, για μια ερωτική ιστορία; Κι όμως, τα καλύτερά μας χρόνια τα περάσαμε συζητώντας με φίλους.

Με κεντρικό άξονα τις κοινωνικές διαφορές των ηρώων και τη γοητεία που αυτές οι διαφορές μπορεί να έχουν, κινείται και το μυθιστόρημα της Elizabeth Harrower Στους δικούς μας κύκλους (μτφρ. Κερασία Σαμαρά, εκδ. Gutenberg). Βρισκόμαστε στο Σίδνεϊ, λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο: Ένα μορφωμένο και φαινομενικά ευτυχισμένο ζευγάρι και τα δύο παιδιά τους, ο Ράσελ, ο οποίος μόλις έχει επιστρέψει από τον πόλεμο και η 17χρονη Ζόι, καλωσορίζουν στον κύκλο τους τον Στίβεν και την Άννα. Ο Στίβεν και η Άννα είναι δύο ορφανά αδέλφια που ζουν σε συνθήκες φτωχικές. Η Ζόι, λίγο πριν φύγει στο Παρίσι για σπουδές, γοητεύεται απ’ το μελαγχολικό βλέμμα του Στίβεν. Η Άννα εντυπωσιάζεται από τον Ράσελ, ο οποίος ετοιμάζεται να παντρευτεί τον νεανικό του έρωτα. Οι τέσσερίς τους θα αναπτύξουν μεταξύ τους ισχυρούς δεσμούς και, παρά τις διαφορετικές επιλογές και πορείες τους, θα επηρεάσουν καταλυτικά ο ένας τη ζωή του άλλου.

Πρωτοεμφανιζόμενος στα γράμματα, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, την Καλιφόρνια, ο A.G. Lombardo με το μυθιστόρημα Graffiti Palace (μτφρ. Κάλλια Παπαδάκη, εκδ. Μεταίχμιο) στήνει ένα εντυπωσιακό σκηνικό ενός φλεγόμενου Λος Άντζελες, παραδομένου στο ροκ εντ ρολ, τις Ταραχές στο Γουότς και τον έρωτα του Αµέρικο Μονκ. Ο Διονύσης Μαρίνος έγραψε: «Ο Lombardo γράφει με πυρετώδη τρόπο. Το μυθιστόρημα είναι ένα πικαρέσκο που άλλοτε αποκτάει δραματικές χαραγματιές κι άλλοτε είναι η σάτιρα που δίνει τον τόνο. Το “ντύμα” της πλοκής είναι ένας διαρκής εσωτερικός μονόλογος –καίτοι υπάρχουν πάρα πολλά διαλογικά μέρη– όπου οι στοχασμοί και οι εντυπώσεις του Μονκ μεταφέρονται στο χαρτί με τρόπο γλωσσικά περιπετειώδη. Η εκφορά του λόγου στον Lombardo υπερχειλίζει, προσφέρει μια μορφή πληρότητας που συναντάς σε συγγραφείς όπως ο πολλάκις αναφερόμενος σε τούτο το κείμενο Τόμας Πύντσον, ο Ντον ΝτεΛίλλο, η Τόνι Μόρισον και η μέγας διδάξας Χέρμαν Μέλβιβ. Ο φιλοσοφικός στοχασμός προσεγγίζει τη λογοτεχνική ύλη εξαρχής. Δεν τη διεμβολίζει, αλλά συνυπάρχει μαζί της. Όπως και το πλήθος των μεταφορών και των συνωνύμων που διαμορφώνουν προτάσεις υψηλού αισθητικού αποτελέσματος. Ο Lombardo δεν γράφει κάτι καινούργιο για εκείνα τα γεγονότα, αλλά τα γράφει με τέτοιο τρόπο που είναι πρωτόγνωρος, δίχως να διεκδικεί όλη τη δόξα της πρωτοτυπίας. Με την έννοια ότι φαίνεται να έχει θητεύσει στους μεγάλους στυλίστες του είδους. Η άριστη μετάφραση ανήκει στην Κάλλια Παπαδάκη».

Έχοντας στις αποσκευές του το βραβείο Booker, Ο γαλατάς (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Gutenberg) της Anna Burns είναι ένα σπάνιο κράμα μυθιστορηματικής πλοκής και απαιτητικής γλώσσας. Ο Γιώργος Βέης έχει γράψει: «Το μυθιστόρημα λοιπόν χτίζεται πάνω σε μια διπλή ταυτότητα. Ή μήπως σε μια τριπλή; Εκείνη, δηλαδή, η οποία μετέχει των δύο προαναφερομένων. Δεν πρόκειται περί μυστηρίου, αλλά περί όντως γοητευτικού κειμενικού ελιγμού. Κατεγράφη άλλωστε διεθνώς ήδη ότι δικαίως το περιζήτητο, πολυπροβεβλημένο Βραβείο Booker απονεμήθηκε στην Anna Burns για το παρόν έργο. Σημειώνω ότι η απόδοσή του στη γλώσσα μας παρακολουθεί με σθένος και συνέπεια το εξαιρετικά απαιτητικό πρωτότυπο. Πολλαπλώς λειτουργικό απόκτημά μας».

Ο Όμηρος εξακολουθεί να εμπνέει συγγραφείς, ενίοτε με πολύ καλά αποτελέσματα, καθώς καθένας προσπαθεί να τον φέρει στην εποχή μας και στα μέτρα του. Η βρετανή Bat Barker με το βραβευμένο με Booker Η σιωπή των κοριτσιών (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Αιώρα) «ανανεώνει» την Ιλιάδα καθώς φέρνει στο αφηγηματικό προσκήνιο όχι κάποιον από τους ήρωες, αλλά μια σκλάβα, την «πέτρα του σκανδάλου», τη Χρυσηίδα. Μέσα από τα μάτια της ανακαλύπτουμε έναν διαφορετικό Αχιλλέα καθώς και μια άλλη ιεράρχηση των πραγμάτων και των ευαισθησιών. Με τα λόγια της Χριστίνας Μουκούλη: «Η αφήγηση της Μπάρκερ ξεκινά λίγο πριν από τη γνωστή μας αρχή της Ιλιάδας του Ομήρου, όταν ο Αχιλλέας και οι σύντροφοί του κατέλαβαν την Λυρνησσό, την πόλη στην οποία η Βρισηίδα ήταν βασίλισσα. Όμως "είναι δύσκολα τα πράγματα για τις γυναίκες όταν πέφτει μια πόλη". Δεν έχουν καν την τύχη των ανδρών, να σκοτωθούν. Κρατούνται αιχμάλωτες και είναι υποχρεωμένες να υπηρετούν τους κατακτητές και να υφίστανται βία, ταλαιπωρία, εξευτελισμούς και κακοποίηση. Κι όλα αυτά χωρίς να εκδηλώνουν στο ελάχιστο τα συναισθήματά τους». 

Με το βραβευμένο με Πούλιτζερ (2018) Πλην (Less, ο τίτλος στα αγγλικά), του 48χρονου αμερικανού Andrew Sean Greer, δίνει το παρών στο μεταφρασμένο μυθιστόρημα το Δώμα, ο μικρός οίκος με τις ιδιαίτερα προσεγμένες επιλογές από βιβλία πολύ διαφορετικά μεταξύ τους μέχρι σήμερα (από την Ελευθερία του Επίκτητου και τον Μαξ Βέμπερ ώς το Ηπειρώτικο Μοιρολόι). Το Πλην είναι ένα «διαβαστερό» μυθιστόρημα για τις σχέσεις, την πολυπλοκότητα της σύγχρονης ζωής, τη διαφορετικότητα και τις ποικίλες ταυτότητες, που το χαρακτηρίζει η σπιρτάδα, η ζωντάνια και το πηγαίο χιούμορ. 

Ένα πολύ ιδιαίτερο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που φέρνει στο φως μια περίοδο που παραμένει έως και σήμερα αρκετά σκοτεινή, την περίοδο της γερμανικής κατοχής στο Παρίσι και την τύχη των Εβραίων της γαλλικής πρωτεύουσας, είναι η Κρυψώνα του Christophe Boltanski (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Utopia). Μια ολόκληρη οικογένεια ζει με τον τρόμο της σύλληψης του «εβραίου παππού», την στιγμή που γείτονες, φίλοι, συνάδελφοι, μετατρέπονται σταδιακά σε καταδότες ή και ανοιχτά συνεργούς των Ναζί. Μοναδική λύση, η κρυψώνα, μια «τρύπα» κάτω από το πάτωμα μες στο ίδιο τους το σπίτι, που αγνοούν ακόμη και τα μέλη της οικογένειας. Ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο, που μας μεταφέρει στην καρδιά του Παρισιού στην πιο σκοτεινή στιγμή της σύγχρονης ιστορίας του, μέσα από το βλέμμα ενός παιδιού. 

Ένα επίσης πρωτότυπο μυθιστόρημα, ανάμεσα στην μυθοπλασία και στη μαρτυρία, της ιταλίδας Rosella Postorino, έχει τον τίτλο Στο τραπέζι του Λύκου (μτφρ. Στέλλα Πεκιαρίδη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα), και διηγείται την ιστορία της γυναίκας που υπήρξε μία από τις «δοκιμάστριες» των φαγητών του Φύρερ. Με τα λόγια της Αθηνάς Ντίνου σε πρόσφατο κείμενό της: «Το μυθιστόρημα οφείλει τη γέννησή του στην ιστορική μαρτυρία της Μάργκοτ Βολτ, δοκιμάστριας του φαγητού του Χίτλερ στο στρατόπεδο του Κράουζεντορφ. Αντιστικτικά με την αναγνωστική προσδοκία να αποτυπωθεί η ανηλεής αγωνία του δυνάμει μελλοθανάτου, το κείμενο της Ιταλίδας συγγραφέα Ροζέλα Ποστορίνο προβάλλει διεισδυτικά (και) τις ψυχοσυναισθηματικές ταλαντεύσεις, υπό τη φαινομενικά σιωπηρή αποδοχή του παραλογισμού. Μέσα στον καθημερινό αγώνα για επιβίωση, η δοκιμάστρια ισορροπεί ανάμεσα στο ευτελές και το αξιοθρήνητο της ανθρώπινης ύπαρξης και στις ανώτερες εκείνες νοητικές διεργασίες που ισχυροποιούν τις διερωτήσεις απέναντι στα ηθικά διλήμματα. Η ιστορική μυθοπλασία εξυφαίνεται πάνω σ’ αυτό το αντιθετικό πλέγμα, που από τη μια πλευρά γειτνιάζει και από την άλλη έρχεται σε συναισθηματική ρήξη με τις ναζιστικές πρακτικές».

Όπως στο Οστάνδη 1936. Στέφαν Τσβάιχ και Γιόζεφ Ροτ - Το καλοκαίρι πριν από το σκότος (Άγρα), και σε τούτο το βιβλίο του Volker Weidermann που μόλις κυκλοφόρησε ο συγγραφέας μεταμορφώνει μια κρίσιμη ιστορική στιγμή σε συγκλονιστική και συγκινητική αφήγηση. Στο Ονειροπόλοι – Όταν οι συγγραφείς πήραν την εξουσία – Γερμανία 1918 (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα) ο συγγραφέας φέρνει στο προσκήνιο μια σπάνια στιγμή που φάνηκε πώς το όνειρο για μια κοινωνία με ισότητα, άμεση δημοκρατία, και κοινωνική δικαιοσύνη, θα μπορούσε ως εκ θαύματος να γίνει πραγματικότητα. Στην καταιγιστική αφήγηση, τον λόγο παίρνουν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες και μάρτυρες των γεγονότων –ο Τόμας και ο Κλάους Μανν, ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ο Βίκτορ Κλέμπερερ, ο Όσκαρ Μαρία Γκραφ, ο Άντολφ Χίτλερ– υφαίνοντας ένα ιστορικό θρίλλερ βασισμένο σε ένα ανεπανάληπτο περιστατικό της γερμανικής ιστορίας. 

Οι δυστοπικές μυθοπλασίες έχουν εξελιχθεί σε διακριτό αφηγηματικό είδος που συνεχίζει να μας δίνει, ίσως και με αυξανόμενους ρυθμούς, πολύ καλά μυθιστορήματα. Δύο από αυτά, πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, αλλά εξαιρετικά και τα δύο, κυκλοφόρησαν φέτος από τις εκδόσεις Κριτική, το ένα μόλις λίγες μέρες πριν. Το πολυδιαβασμένο και ήδη αγαπημένο πολλών αναγνωστών Ο βιβλιοπώλης του Σελινούντα (μτφρ. Δημήτρης Παπαδημητρίου, εκδ. Κριτική), του ιταλού τραγουδοποιού και συγγραφέα Roberto Vecchioni, μας μεταφέρει σε μια πόλη όπου οι λέξεις έχουν συρρικνωθεί στις απολύτως απαραίτητες. Με τα λόγια του Σπύρου Κιοσσέ: «Η επικοινωνία μεταξύ των κατοίκων βασίζεται πλέον σε ελάχιστες λέξεις και κυρίως σε απλοϊκούς κώδικες και χειρονομίες. Μαζί με τις λέξεις έχει εξασθενίσει η συλλογική μνήμη, ενώ έχουν εκλείψει, επίσης, οι λεπτές αποχρώσεις του λόγου ως νοητικής σύλληψης και ως δυνατότητας λεκτικής εκφοράς. Πώς και γιατί περιήλθε η πόλη σε αυτή την κατάσταση αφασίας; Πώς εμπλέκεται ο μυστηριώδης γέρος βιβλιοπώλης που εμφανίζεται ξαφνικά στην πόλη και προσφέρει «κάθε βράδυ στις 9, στην οδό Τρεμόντι, λογοτεχνικές αναγνώσεις, είσοδος δωρεάν»; Και κυρίως, ποιοι ήταν οι λόγοι της «δαιμονοποίησης» και της περιθωριοποίησής του από όλους τους κατοίκους του Σελινούντα, εκτός από ένα παιδί;»

Στο πολύ πιο πρόσφατο Γη χωρίς τέλος (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Κριτική) του σκοτζέζου Martin Maccines οι πραγματικότητες είναι πολύ πιο περίπλοκες και ανησυχητικές, ενώ το πλαίσιο αναφορών ιδιαίτερα πλούσιο και καλοχωνεμένο. Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος, σε άρθρο του που θα δημοσιευτεί εντός των ημερών στην Book Press: «Είναι προφανές πως έχουμε να κάνουμε με ένα ακατάτακτο μυθιστόρημα όπου λαμβάνει στοιχεία από διαφορετικές "οικογένειες" γραφής. Ο ΜακΊνες φαίνεται να είναι ένας επαρκής αναγνώστης της sci-fi λογοτεχνίας, να έχει ξεκοκαλίσει τον Μπόρχες και να συνομιλεί με τον ΝτεΛίλο και το τελευταίο του βιβλίο που έχει να κάνει με τα όρια της ανθρώπινης φύσης (πέραν του θανάτου ή αλλιώς η ζωή εν μέσω θανάτου). Όχι, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα τυπικό συγγραφικό ντεμπούτο όπου η αμηχανία υπερισχύει των προθέσεων. Ο MακΊνες δείχνει να ξέρει τι θέλει να κάνει και να αντιλαμβάνεται το εύρος των δυνατοτήτων του στην παρούσα στιγμή. Η Γη χωρίς τέλος επιλέχθηκε από τον βρετανικό Guardian ως το βιβλίο της χρονιάς, ενώ ακολούθησαν κι άλλες εφημερίδες του Νησιού. Παράλληλα, κέρδισε το βραβείο Somerset Maugham από την Society of Author’s το 2017. Ένα συγγραφικό αστέρι μόλις γεννήθηκε…». 

Επίσης ιδιαίτερο, αν όχι μοναδικό από ορισμένες πλευρές, το μυθιστόρημα του Ουαζντί Μουαουάντ Anima (μτφρ. Νίκος Κούρκουλος, Eκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) «θεματοποιεί» την φιλοσοφική ιδέα ενός μη ανθρωποκεντρικού κόσμου, ιδέα με όλο και περισσότερους υποστηρικτές στον σύγχρονο κόσμο, δίνοντας τη σκυτάλη της αφήγησης στα, συνήθως σιωπηλά, ζώα. Με τα λόγια του Νίκου Ξένιου, σε πρόσφατο άρθρο του στην Book Press: «Τα ζωικά υποκείμενα παρακολουθούν τις λεπτομέρειες που κανονικά θα διέφευγαν ακόμη και από τον απόλυτα παντεπόπτη αφηγητή, αίροντας τη διάκριση ακούσιας και εκούσιας "φύσης" όπου το κάθε είδος ενοικεί. Καθώς έλκονται από την αύρα του ανθρώπου και προσπαθούν να τον κατανοήσουν, αναγνωρίζουν στο ανθρώπινο είδος ομοιότητες προς το δικό τους. Ακόμη, το περιβάλλον των κατοικίδιων ζώων και το αστικό τοπίο εκφαίνονται στο βιβλίο ως ένας βιότοπος (habitat) που τα ίδια τα ζώα έχουν επιλέξει. Έτσι, ενώ τα ζώα αποδεικνύονται σοφά σε αυτό το βιβλίο, μόνο στο τέταρτο (το τελευταίο) μέρος του βιβλίου η αφήγηση γίνεται από έναν κανονικό homo sapiens sapiens».

Σε άλλο ύφος, η Άννι Πρου, συγγραφέας μεταξύ άλλων του εμβληματικού Το μυστικό του Brokeback Mountain και του Χαμένα κορμιά (αμφότερα από τον Καστανιώτη) «επιστρέφει» με ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται και πάλι στους ανοιχτούς ορίζοντες, αυτή τη φορά του Καναδά, τον 17ο αιώνα. Οι κεντρικοί ήρωες, δύο αδέκαροι νεαροί Γάλλοι, ο Ρενέ Σελ και ο Σαρλ Ντικέ, φτάνουν στον Καναδά, την αλλοτινή Νέα Γαλλία, και γίνονται ξυλοκόποι, Άνθρωποι του δάσους (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Καστανιώτη). Ο αφηγηματικός κόσμος αυτού του σαγηνευτικού μυθιστορήματος εκτείνεται μες στους επόμενους τρεις αιώνες, παρακολουθώντας την επικράτηση του άπληστου ανθρώπου ενάντια στη φύση και στους ανθρώπους που ζούσαν κοντά της, αλλά και το σκληρό τίμημα που καλούνται να πληρώσουν.

Σε επίσης εντελώς άλλο ύφος, αλλά με σαφές οικολογικό υπόβαθρο, κινείται το ιδιότυπο μυθιστόρημα Η ιστορία των μελισσών (μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Κλειδάριθμος) της νορβηγής Maja Lunde. Πρόκειται για τρεις παράλληλες ιστορίες, από την Αγγλία του 1850 έως την Κίνα του μακρινού μέλλοντος, αλλά και στην Αμερική των αρχών του 21ου αιώνα, με κοινό θέμα την σχέση του ανθρώπου με τις μέλισσες, και τους τεράστιους κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα από τυχόν μείωση ή εξαφάνιση των πληθυσμών τους. Ένα οικολογικό θρίλερ, καλογραμμένο και ευφάνταστο, που καταφέρνει να συζητήσει τα μεγάλα ζητήματα της οικολογικής ανατροπής του πλανήτη με τρόπο ουσιαστικό και βαθύ. 

Το πολυδιαβασμένο Ο πορτοκαλεώνας (εκδ. Αρμός), του Καναδού (από το Κεμπέκ) συγγραφέα Larry Tremblay, μετέφρασε εξαίρετα η Ευαγγελία Ανδριτσάνου προσφέροντάς μας μια θαυμάσια αναγνωστική εμπειρία. Οι δίδυμοι Αμέντ και Αζίζ μεγαλώνουν ανάμεσα στις δροσερές πορτοκαλιές της οικογένειας. Με την ακούραστη φροντίδα του παππού η έρημος έχει μεταμορφωθεί σε σκιερό παράδεισο. Αλλά μια βόμβα σκοτώνει τον παππού και τη γιαγιά κι ο πόλεμος αλλάζει για πάντα τις ζωές των δυο αδελφών. Ένα μυθιστόρημα για την οδυνηρή εμπειρία του πολέμου και τη σπαρακτική κληρονομιά που αφήνει στους επιζώντες.

Ένα πολύ ξεχωριστό και με ευαίσθητη θεματολογία μυθιστόρημα είναι το Πίσω από τους θάμνους (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Ίκαρος), της 43χρονης ισπανίδας Sara Mesa, για τη σχέση μιας 14χρονης με έναν πολύ μεγαλύτερό της άντρα, που δημιουργεί αναταράξεις στο περιβάλλον του. Μια πυκνογραμμένη ιστορία που κινείται στην κόψη του κοινωνικά αποδεκτού όπου αυτό που συμβαίνει και αυτό που νομίζουν οι άνθρωποι κινούνται σε ασύμπτωτες τροχιές. 

Ο χιλιανός συγγραφέας Ερνάν Ριβέρα Λατελιέρ μας συστήνεται στη χώρα μας για δεύτερη φορά (πρώτα τον γνωρίσαμε με το εξαντλημένο πλέον Fata morgana του έρωτα με μουσική μπάντα, Ελληνικά Γράμματα) με το πολύ σύντομο μυθιστόρημα Αφηγήτρια ταινιών (μτφρ. Λένα Φραγκοπούλου, εκδ. Αντίποδες). Σ' ένα μικρό χωριό στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, όπου οι περισσότεροι κάτοικοι δουλεύουν στα ορυχεία του νίτρου, ένα χαρισματικό κορίτσι αποκτά απρόσμενα το ρόλο της αφηγήτριας. Οι άνθρωποι προτιμούν να ακούν εκείνη να αφηγείται και να ζωντανεύει μπροστά τους τις ταινίες παρά να τις βλέπουν στο σινεμά του οικισμού, και στριμώχνονται στο σπίτι της για να παρακολουθήσουν τις αυτοσχέδιες παραστάσεις της. Μέχρι τη στιγμή που στο χωριό εμφανίζεται ένας απρόσμενος εχθρός…

Τον Juan Gabriel Vásquez τον γνωρίσαμε με το εξαιρετικό Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν, το 2014, ενώ από τότε έχουν κυκλοφορήσει, πάντα από τον Ίκαρο και πάντα σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη, ακόμη δύο μυθιστορήματά του, όλα εξίσου ερεθιστικά και ενδιαφέροντα. Στο Οι Υπολήψεις γνωρίζουμε τον Χαβιέρ Μαγιαρίνο, έναν πολιτικό γελοιογράφο με μεγάλη επιρροή. Οι πολιτικοί τον φοβούνται και η κυβέρνηση τον τιμά. Στα εξήντα πέντε του χρόνια, μετά από τέσσερις δεκαετίες λαμπρή καριέρα, μπορεί να πει ότι έχει τη χώρα στα πόδια του. Όλα θ' αλλάξουν, όμως, όταν τον επισκεφθεί απροσδόκητα μια νέα γυναίκα. Το σύντομο αυτό μυθιστόρημα έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία, σημαντικότερα των οποίων είναι το Premio Alfaguara (2011), το English Pen Award (2012), το Prix Roger Caillois (2012) και το Premio Von Rezzori (2013). 

Γνωστός για τις εξωτικές του νουβέλες και μυθιστορήματα, ο Pierre Loti (1850-1923) δεν είναι άγνωστος στη χώρα μας, αφού έχουν μεταφραστεί μέχρι τώρα ακόμη πέντε βιβλία του. Το μυθιστόρημα Ψαράς της Ισλανδίας (μτφρ. Ιφιγένεια Μποτουροπούλου, εκδ. Στερέωμα) μοιάζει βγαλμένο από το παπαδιαμαντικό σύμπαν, με τους πνιγμένους ψαράδες της Βρετάνης να πληθαίνουν στο τοπικό νεκροταφείο, έπειτα από κάθε ετήσια εξόρμηση για ψάρεμα στις αφιλόξενες θάλασσες της Ισλανδίας. Γραμμένο με καθαρότητα και αγάπη για τον απλό άνθρωπο, αναμφίβολα ένα ξεχωριστό ταξιδιωτικό μυθιστόρημα. 

Τέλος, ένα από τα γνωστότερα και πιο υποβλητικά μυθιστορήματα του Stephen King κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση φέτος από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, που έχουν αναλάβει με συνέπεια και ιδιαίτερη φροντίδα την επανέκδοση ολόκληρου του έργου του διάσημου αμερικανού συγγραφέα στη γλώσσα μας. Το Νεκρωταφίο ζώων (μτφρ. Έφη Τσιρώνη – προσοχή: η (αν)ορθογραφία του τίτλου ακολουθεί το αγγλικό Pet Sematary, αντί του ορθού Cemetery) δύσκολα περιγράφεται κι ακόμη πιο δύσκολα μπορεί να μεταφερθεί η αίσθηση που αφήνει στον αναγνώστη αυτό το ανατριχιαστικό βιβλίο, μια «μελέτη θανάτου» για γερά νεύρα. Το σλόγκαν που συνοδεύει την έκδοση φαντάζει εδώ αληθινό: «Το βιβλίο που τρόμαξε ακόμα και τον ίδιο τον δημιουργό του». 

ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΕΙΣ 

Νέα έκδοση για το περίφημο μυθιστόρημα του Jonathan Franzen Ελευθερία (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ψυχογιός). Οι φίλοι του Φράνζεν θα απολαύσουν τη νέα μετάφραση, όσο γι’ αυτούς που θα έρθουν σε επαφή για πρώτη φορά με τον κόσμο του συγγραφέα, ας σημειώσουμε δύο λόγια για την υπόθεση: «Η Πάτι και ο Γούλτερ Μπέργκλαντ ήταν υποδειγματικό ζευγάρι. Εκείνος, δικηγόρος με περιβαλλοντικές ανησυχίες, πήγαινε στη δουλειά του με το ποδήλατο και ήταν αφοσιωμένος στην οικογένειά του. Εκείνη, τέλεια σύζυγος και μητέρα, ανακύκλωνε τις μπαταρίες, νοιαζόταν για την υγιεινή διατροφή και για τη γειτονιά τους. Οι Μπέργκλαντ ήταν από αυτούς που κάνουν τον κόσμο λίγο καλύτερο. Τι τους συνέβη ξαφνικά; Γιατί ο γιος τους πήγε να μείνει στους διπλανούς τους, που είναι φανατικοί Ρεπουμπλικάνοι; Γιατί ο Γουόλτερ άρχισε να δουλεύει για τις μεγάλες εταιρείες εξόρυξης άνθρακα και η Πάτι να συμπεριφέρεται σαν έξαλλη μαινάδα μπροστά στους έκπληκτους γείτονές της; Μια εύστοχη, ειρωνική και συγκινητική τοιχογραφία της ίδιας της εποχής μας».

Επανέκδοση σε νέα μετάφραση του Νίκου Α. Μάντη και για το μυθιστόρημα του Paul Bowles, Τσάι στη Σαχάρα (εκδ. Μεταίχμιο). Όσοι έχουν δει την ταινία, οφείλουν στον εαυτό τους να διαβάσουν την ιστορία με τη μαεστρία της αφήγησης του Μπόουλς. «Ύστερα από δέκα χρόνια γάμου, ο Πορτ και η Κιτ Μόρσμπερι, ένα σοφιστικέ ζευγάρι Αμερικανών, διαπιστώνουν πως, καθώς έχουν απομακρυνθεί ψυχικά και έχουν αποξενωθεί σεξουαλικά, δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να συνεχίσουν να συμβιώνουν. Προσπαθώντας να βγουν από αυτό το αδιέξοδο, ταξιδεύουν στη Βόρεια Αφρική με σκοπό να διασχίσουν την Αλγερία – δεν έχουν καταλήξει στον ακριβή προορισμό τους, αλλά είναι αποφασισμένοι να αφήσουν πίσω τους τον σύγχρονο κόσμο. Αυτή η ανέμελή τους απόφαση όμως θα έχει τρομερές συνέπειες και για τους δύο». Να σημειώσουμε ότι η έκδοση του βιβλίου τυποτεχνικά και αισθητικά είναι άψογη.

Στη «Λευκή Σειρά» των εκδόσεων Εξάντας έχουν ήδη επανεκδοθεί αρκετά από τα σπουδαία μυθιστορήματα του Thomas Bernhard, Αφανισμός, Διόρθωση, Ο αποτυχημένος, Ξύλευση, Παλιοί δάσκαλοι. Τελευταία προσθήκη, το χορταστικό μυθιστόρημα Αυτοβιογραφία σε ξανακοιταγμένη μετάφραση του Βασίλη Τομανά (όπως και όλα τα προηγούμενα). Ο μεταφραστής σημειώνει στον πρόλογό του: «Η Αυτοβιογραφία του Μπέρνχαρντ κατέχει κεντρική θέση στο εκτεταμένο λογοτεχνικό του έργο. Σε αυτήν ο μεγάλος συγγραφέας καταπιάνεται με το πιο περίπλοκο και το πιο ευπαθές υλικό που υπάρχει, με την ίδια του τη ζωή. Η αριστοτεχνική γνώμη της αφηγηματικής τέχνης σβήνει από το έργο όλα τα ίχνη του συγγραφικού μόχθου και, παραδόξως, παρά τη δριμύτητα των λεγομένων, το κάνει και αναδίδει μια αίσθηση γαλήνης. [...]»

Η νέα σειρά των εκδόσεων Ψυχογιός με κλασικά κείμενα της παγκόσμιας πεζογραφίας έκανε αίσθηση και συζητήθηκε αρκετά, τόσο για την καλαισθησία της, όσο και για τις πετυχημένες επιλογές των τίτλων της. «Τα Κλασικά», όπως τιτλοφορείται η σειρά, βρίσκονται υπό την εποπτεία του Ηλία Μαγκλίνη. Ξεχωρίσαμε και προτείνουμε το μυθιστόρημα του Γκαμπριέλε Ντ' Αννούντσιο, Η ηδονή σε μετάφραση και πρόλογο της Δήμητρας Δότση. Η έκδοση συμπληρώνεται και με ένα επίμετρο, το οποίο περιλαμβάνει αποσπάσματα ενός δοκιμίου πάνω στο έργο του Ντ’ Ανούντσιο από τον Χένρι Τζέιμς. Όσο για το στόρι του βιβλίου: «Για τον αριστοκράτη δανδή Αντρέα Σπερέλι, στη Ρώμη του τέλους του 19ου αιώνα, η πιο όμορφη γυναίκα είναι πάντοτε η επόμενη. Όπως όμως γίνεται με όλους τους ηδονοθήρες, κάποτε βρίσκει και ο Αντρέα τον δάσκαλό του. Μονάχα που στην περίπτωσή του δεν είναι μία γυναίκα αλλά δύο: η Έλενα Μούτι και η Μαρία Φέρες, αμφότερες σύζυγοι άλλων ανδρών. Διχασμένος ανάμεσα στα δύο αυτά πρόσωπα που κεντρίζουν την καρδιά και το σώμα του, και παρά τη σωρεία άλλων επτά γυναικών που παράλληλα παρελαύνουν στη ζωή του, ο Αντρέα φτάνει ως το κατώφλι του θανάτου για να συνειδητοποιήσει ότι τις επιθυμεί και τις δύο πάρα πολύ. Μήπως όμως έτσι τις χάσει και τις δύο και άρα χάσει τα πάντα;»

→ Στην κεντρική εικόνα δανειζόμαστε το «δημιουργικό» από τον New Yorker του περασμένου έτους.