
Για τα αστυνομικά μυθιστορήματα της Ελένης Φυσέκη «Το φόρεμα στο υπόγειο» (εκδ. Πικραμένος), του Πολυχρόνη Κουτσάκη «Το ομορφότερο τέλος στον κόσμο» (εκδ. Πατάκη), της Μιμής Φιλιππίδη «Έγκλημα στη Φωκυλίδου» (εκδ. Καστανιώτη) και του Γιώργου Μαρτινίδη «Φυγή κεφαλαίων» (εκδ. Bell).
Της Χίλντας Παπαδημητρίου
Θα ξεκινήσω με μια κοινοτοπία: το ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα γνωρίζει πρωτοφανή άνθιση τον τελευταίο καιρό. Το ευχάριστο είναι ότι οι συγγραφείς πειραματίζονται πλέον με όλες τις τάσεις του είδους. Έχοντας ξεπεράσει τα στερεότυπα του police procedural/whodunit, γράφουν καθαρό noir, ψυχολογικό θρίλερ, ελληνικές εκδοχές του neopolar, πολιτικό θρίλερ. Στο μόνο που υστερούν, ενδεχομένως, κάποιοι εξ αυτών είναι στη λογοτεχνική επεξεργασία των ιδεών τους. Ήδη από την εποχή του Dashiell Hammett, το είδος απέκτησε τη λογοτεχνικότητα που του άρμοζε, και σε κείμενα Αγγλοσαξόνων κυρίως συγγραφέων υπάρχουν σελίδες της καλύτερης λογοτεχνικής παραγωγής της εποχής τους. Θέλω να πιστεύω ότι σύντομα θα ξεπεράσουμε την παιδική αρρώστια του αστυνομικού είδους, που είναι η σεναριακή γραφή.
Το φόρεμα στο υπόγειο, της Ελένης Φυσέκη (εκδ. Πικραμένος)
Ακολουθώντας, ίσως ασυνείδητα, τα πρότυπα της noir αφηγηματικής τεχνικής, η Φυσέκη στήνει μια πλοκή σφιχτοδεμένη, στην οποία η ηρωίδα της πρέπει να ξεκολλήσει από οτιδήποτε οικείο, από την τακτοποιημένη ζωή της καθηγήτριας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και να βουτήξει στο άγνωστο.
Η Όλγα ζει μια ήρεμη ζωή με τον Γιώργο, ο οποίος εργάζεται σαν personal assistant ενός μεγαλοεκδότη. Όταν ο Γιώργος σκοτώνεται πέφτοντας από ένα μπαλκόνι χωρίς κάγκελα, ο κόσμος της Όλγας διαλύεται. Μόλις καταφέρνει να σταθεί ξανά στα πόδια της, βάζει σκοπό της να μάθει τι ακριβώς συνέβη στον άντρα της, κι αν ο θάνατός του ήταν πράγματι ατύχημα. Η εμμονή της θα την οδηγήσει σε μια κατάβαση στην κόλαση, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Το Φόρεμα στο υπόγειο είναι το δεύτερο αστυνομικό μυθιστόρημα της Ελένης Φυσέκη. Και στα δύο βιβλία της, η συγγραφέας αποφεύγει τη συνήθη επιλογή του επαγγελματία αστυνομικού στην εξιχνίαση του εγκλήματος. Κι ενώ στο πρώτο βιβλίο της (Το Φάλτσο Μικρόφωνο), τον ρόλο του ντετέκτιβ έπαιζε ένας ηχολήπτης, στο δεύτερο η Όλγα, η σύζυγος του νεκρού, αναλαμβάνει να ξεδιαλύνει τα αίτια ενός παράλογου θανάτου. Ακολουθώντας, ίσως ασυνείδητα, τα πρότυπα της noir αφηγηματικής τεχνικής, η Φυσέκη στήνει μια πλοκή σφιχτοδεμένη, στην οποία η ηρωίδα της πρέπει να ξεκολλήσει από οτιδήποτε οικείο, από την τακτοποιημένη ζωή της καθηγήτριας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και να βουτήξει στο άγνωστο: τον κόσμο των σκυλάδικων και των πρωϊνάδικων, των κουτσομπολίστικων περιοδικών και των μαμάδων βορείων προαστίων. Τα αλλεπάλληλα αδιέξοδα πεισμώνουν την ηρωίδα, αναγκάζοντάς την να αλλάξει ριζικά όλες τις επιλογές της: προσωπικές και σεξουαλικές, ιδεολογικές και ηθικές. Το τέλος της ιστορίας είναι αναπάντεχο, σοκαριστικό, αληθινά ανατρεπτικό. Όπως τελείως ανατρεπτική είναι η στάση της Φυσέκη απέναντι στα στερεότυπα: εδώ οι γυναίκες δεν είναι πια άβουλα πλάσματα ή femme fatale, αλλά εκείνες που ωθούν την εξέλιξη των πραγμάτων και της ιστορίας, παίρνοντας τη ζωή τους στα χέρια τους. Ακόμα κι όταν επιλέγουν να παριστάνουν τις εξαρτημένες, εκείνες δίνουν την ύστατη λύση. Μια μικρή υποσημείωση: είναι κρίμα ένα τόσο καλό βιβλίο να μην έχει περάσει από στοιχειώδη επιμέλεια και διόρθωση. Το μάτι σκαλώνει στα τυπογραφικά λάθη και χάνει τη ροή της ιστορίας.
Το ομορφότερο τέλος στον κόσμο, του Πολυχρόνη Κουτσάκη (εκδ. Πατάκη)
Ο ντετέκτιβ του Κουτσάκη βρίσκεται μπλεγμένος στα δίχτυα μιας παράλογης συνωμοσίας, που θα τον αναγκάσει να αναθεωρήσει σχεδόν όλα τα δεδομένα της ζωής του.
Ο Χρήστος Πάλλης είναι ιδιωτικός ντετέκτιβ, διάσημος λόγω των εμφανίσεών του στην τηλεόραση. Εκ πρώτης όψεως κυνικός, κουβαλάει την αγιάτρευτη πληγή της απώλειας της Μαριάννας, της κοπέλας του που σκοτώθηκε σε τροχαίο στα Χανιά. Τη συνήθη επαγγελματική και προσωπική ρουτίνα του διαλύει κάτι παράλογο: ένας πελάτης του ζητάει να βρει την εξαφανισμένη γυναίκα του, η οποία δεν είναι άλλη από τη νεκρή Μαριάννα. Ο Πάλλης, παρά τους όρκους του περί του αντιθέτου, θα επιστρέψει στα Χανιά, αναζητώντας τη Μαριάννα. Και όσο την ψάχνει, τα εξωτερικά στρώματα της ιστορίας θα αρχίσουν να ξεφλουδίζουν, και τα πράγματα θα γίνονται όλο πιο δυσοίωνα. Σύντομα διαπιστώνει ότι η «Μαριάννα» δεν ήταν ούτε αυτή που νόμιζε, ούτε αυτή που διατείνεται ο σύζυγός της. Ο Πάλλης στρέφεται στους παλιούς του φίλους στην πόλη — διότι ποιον άλλο μπορεί να εμπιστευτεί κανείς; Ίσως ούτε τον ίδιο του τον εαυτό.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε την εμφάνιση ιδιωτικών αστυνομικών στις ελληνικές αστυνομικές ιστορίες. Σε μια προσπάθεια εξωραϊσμού ενός επαγγέλματος που μέχρι πρόσφατα θεωρείτο συνώνυμο της παρακολούθησης παράνομων ζευγαριών, συναντάμε διαφορετικές εκδοχές ιδιωτικών ντετέκτιβ. Από την ξεκαρδιστική παρωδία του Μάρκου Κρητικού (Κάνε το σταυρό σου), ως τον σχολαστικό Φάνη Ντούρο του Γιώργου Οικονόμου (Χωρίς Πάγο), η γκάμα διευρύνεται ασταμάτητα. Ο ντετέκτιβ του Κουτσάκη βρίσκεται μπλεγμένος στα δίχτυα μιας παράλογης συνωμοσίας, που θα τον αναγκάσει να αναθεωρήσει σχεδόν όλα τα δεδομένα της ζωής του. Αντίθετα από το πικρό τέλος που συνοδεύει αυτές τις ιστορίες, ο συγγραφέας μας προσφέρει το Ομορφότερο τέλος στον κόσμο, ένα happy end στο οποίο δεν είναι συνηθισμένοι οι αναγνώστες των αστυνομικών βιβλίων.
Ρεαλιστική αναπαράσταση της Κρήτης και των ηθών της, ωραίες εικόνες των Χανίων αλλά και μερικές τρύπες στην πλοκή, συνιστούν ένα ευχάριστο νουάρ ανάγνωσμα, με προσεγμένη γλώσσα.
![]() |
Ελένη Φυσέκη, Πολυχρόνης Κουτσάκης, Μιμή Φιλιππίδη, Γιώργος Μαρτινίδης |
Έγκλημα στη Φωκυλίδου, της Μιμής Φιλιππίδη (εκδ. Καστανιώτη)
H αστυνομική πλοκή είναι μάλλον αδύναμη και υστερεί της κοινωνικοπολιτικής, αφού δεν αποτελεί την κινητήρια δύναμη της υπόθεσης. Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα χάρη στην πιστή αναπαράσταση μιας εποχής που άλλοτε φαντάζει μακρινή, κι άλλοτε αποδεικνύεται πολύ κοντινή.
Ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Στέφανος Σοφιανός βρίσκεται δολοφονημένος στη μονοκατοικία του, στην οδό Φωκυλίδου. Βρισκόμαστε στο φθινόπωρο του 1966, και η Αθήνα της αποστασίας βράζει από τις φήμες για πραξικόπημα, ενώ Αμερικανοί πράκτορες και Έλληνες συνεργάτες τους δρουν ανενόχλητοι, ετοιμάζοντας την ανατροπή της δημοκρατίας. Μετά από έρευνες της αστυνομίας για τον φόνο του Σοφιανού, τα στοιχεία δείχνουν την δεκαεξάχρονη κόρη του νεκρού Φρίντα, η οποία καταδικάζεται σε εγκλεισμό στο αναμορφωτήριο. Πενήντα χρόνια αργότερα, ο ετεροθαλής αδελφός της Φρίντας, ο Άντριου, επιστρέφει στην Ελλάδα για να αποκαταστήσει την αδελφή του. Η αποκατάσταση της αλήθειας όμως απαιτεί την αποκάλυψη οικογενειακών μυστικών, όπως επίσης την αναδίφηση στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας.
Το Έγκλημα στη Φωκυλίδου είναι ένα πολυεπίπεδο βιβλίο, με ρεαλιστικά ιστορικά, κοινωνικά και πραγματολογικά στοιχεία. Όμορφα γραμμένο, ζωντανεύει την ατμόσφαιρα της προ-χουντικής Αθήνας, αντιπαραβάλλοντάς την με τη σημερινή εποχή. Ωστόσο, η αστυνομική πλοκή είναι μάλλον αδύναμη και υστερεί της κοινωνικοπολιτικής, αφού δεν αποτελεί την κινητήρια δύναμη της υπόθεσης. Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα χάρη στην πιστή αναπαράσταση μιας εποχής που άλλοτε φαντάζει μακρινή, κι άλλοτε αποδεικνύεται πολύ κοντινή.
Φυγή κεφαλαίων, του Γιώργου Μαρτινίδη (εκδ. Bell)
Ένα απανθρακωμένο γυναικείο πτώμα βρίσκεται σ’ ένα καμένο αυτοκίνητο, στις παρυφές της Θεσσαλονίκης. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο αστυνόμος Δημήτρης Τσέλιος του Τμήματος Εγκλημάτων κατά Ζωής, και η ομάδα του σύντομα ανακαλύπτει δίπλα στο πτώμα μια εξίσου απανθρακωμένη βαλίτσα, γεμάτη καμένα χαρτονομίσματα. Βρισκόμαστε στο ζοφερό καλοκαίρι του 2015, και ο κόσμος πανικόβλητος αναζητάει τρόπους να σώσει τις καταθέσεις του από τον κίνδυνο κουρέματος που ελλοχεύει – ίσως. Ο Τσέλιος θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια ιδιαίτερα μπερδεμένη ιστορία που διαθέτει όλα τα απαραίτητα στοιχεία κάθε καλού αστυνομικού μυθιστορήματος: οικονομικές απάτες, αντικρουόμενα συμφέροντα, πλαστοπροσωπίες, σεξουαλικά κίνητρα, femme fatale έτοιμες για όλα, ανόητους άνδρες έτοιμους να πέσουν στα δίχτυα τους.
Το δεύτερο βιβλίο του Γιώργου Μαρτινίδη (είχε προηγηθεί το Από το Πουθενά, το 2011), περιγράφει μια ρεαλιστική αστυνομική ιστορία που, παρά τις πολλαπλές ανατροπές της, δεν χάνει ούτε στιγμή το ενδιαφέρον της. Ο συγγραφέας αποδίδει αριστοτεχνικά την κλειστοφοβική ατμόσφαιρα πανικού και παράνομου σεξ που συναντάμε στους καλύτερους του είδους, όπως ο James M. Cain – τηρουμένων των αναλογιών, φυσικά. Μοιράζει τα στοιχεία με σωστό ρυθμό, στήνει τις ανατροπές με μαεστρία και επεξεργάζεται την εξέλιξη της πλοκής με σωστή ταχύτητα. Με μια πιο προσεγμένη γλωσσική επεξεργασία και λίγη παραπάνω λογοτεχνικότητα, το βιβλίο θα ήταν άψογο.
* Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι μεταφράστρια και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο της, το αστυνομικό μυθιστόρημα «Η συχνότητα του θανάτου» (εκδ. Μεταίχμιο).
ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ ΚΟΥΤΣΑΚΗ
Φυγή κεφαλαίων
Γιώργος Μαρτινίδης
Bell 2019
Σελ. 256, τιμή εκδότη €11,10