Γιάννης Ξανθούλης: «Μίσησα το Χωρίς Οικογένεια»

Το αλησμόνητο σε επίπεδο «κλασικού» «Χωρίς οικογένεια» του Έκτορος Μαλό μου έφτασε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 με χοντρό εξώφυλλο, καλοτυπωμένο, με βινιέτες στην αρχή κάθε κεφαλαίου και πάρα πολλά εύσημα σαν βιβλίο ποιοτικό.

Ο Μαλό, ο Μελάς κι εγώ

Ήρωας ένας πιτσιρίκος στην κυριολεξία πουλημένος από την οικογένειά του σε έναν πλανόδιο μουσικό-θιασάρχη σκύλων, μαϊμούδων και λοιπών θλιβερότατων κατοικιδίων.

Μόνο που εδώ δεν υπήρχε κατοικία, αφού ο γερό-Βιτάλης, το όνομα του θιασάρχη, ζούσε στους δρόμους με το ιδιότυπο τσίρκο του. Κάτι δηλαδή ανάλογο με το «La Strada» του Φελλίνι, που, στο πρόσωπο της Τζουλιέτα Μασίνα, αργότερα όταν είδα το φιλμ, έκανα τους παραλληλισμούς μου.

Τέλος πάντων το «Χωρίς οικογένεια» θεωρήθηκε άκρως παιδαγωγικό, με πλοκή ικανή να διεγείρει συναισθήματα  συμπόνιας και να βγουν συμπεράσματα για την χρησιμότητα και αξία της οικογενειακής θαλπωρής.

Το «Χωρίς οικογένεια» το μίσησα για την παθητικότητα του ήρωα που κλαψούριζε διαρκώς, κάνοντας τον δούλο στον αλήτη–αλλά με χρυσή καρδιά– γέροντα και στα σκυλιά που εκτελούσαν χρέη μπαλαρίνας.

Δεν γνωρίζω κατά πόσο ο Έκτορας Μαλό θεωρείται κλασσικός στη Γαλλία, πάντως εκείνο τον καιρό έχαιρε τεράστιας φήμης και εκτίμησης και με το έτερο μυθιστόρημά του «Με οικογένεια». Μια επίσης μελό πατάτα αντάξια των διδακτικών χριστιανικών βιβλίων, που προωθούσαν τα κατηχητικά σχολεία, σταθερά υπεύθυνα για την ηθική μας διαπαιδαγώγηση. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμασταν στα μεταπολεμικά χρόνια, περιστοιχισμένοι ως Έλληνες από το χειρότερο μπουκέτο κομμουνιστικών χωρών, όπως έλεγαν.

Το «Χωρίς οικογένεια» το μίσησα για την παθητικότητα του ήρωα που κλαψούριζε διαρκώς, κάνοντας τον δούλο στον αλήτη–αλλά με χρυσή καρδιά– γέροντα και στα σκυλιά που εκτελούσαν χρέη μπαλαρίνας.

Έχοντας μπούσουλα στα προεφηβικά μου χρόνια την θαυμαστή αλητεία των ηρώων του Μαρκ Τουαίν Τομ Σώγιερ και Χακ Φιν, τα παιδιά του κυρίου Μαλό μου γύριζαν το έντερο, πέρα από τον τρόπο γραφής, που, έστω και σε μετάφραση, δεν συγκρινόταν με τους αμερικανούς φίλους μας.

Το «Χωρίς οικογένεια» στο μεταξύ ως κλασσικό αξεπέραστο, το θεωρούσαν τότε σαν τη γαλλόφωνη απάντηση στον θεϊκό Κάρολο Ντίκενς. Σαχλαμάρες δηλαδή αλλά είπαμε η εποχή ήθελε υποταγή και ηθικό δίδαγμα γραμμένο με μαύρο αίμα συκωτιού.

Το «Χωρίς οικογένεια» γυρίστηκε και ταινία. Έσπασαν, όπως ήταν φυσικό, τα ταμεία της επαρχιακής πόλης που ζούσα. Θρήνησε σύμπασα κάθε συνετή μεσοαστική οικογένεια εκτός από μένα που διέδιδα πως όποιος διαβάσει το βιβλίο του Μαλό ή δει το φιλμ κινδυνεύει να πάθει εχινόκοκκο, γιατί τα σκυλιά του γερό Βιτάλη προφανώς δεν είχαν κάνει ποτέ εμβόλιο κι άλλα τέτοια.

Χαρακτηρίστηκα «τέρας αναισθησίας» κι ότι «ΜΟΝΟ όποιος είναι ορφανός μπορεί να καταλάβει και να εκτιμήσει το βάθος του συγκεκριμένου μυθιστορήματος».

Μου αγόρασαν φυσικά και το «Με οικογένεια». Μάλλον το διάβασα αλλά δεν θυμάμαι τίποτα.

Αντίθετα τον ίδιο καιρό διάβαζα και ξαναδιάβαζα τον «Γεροστάθη» του Λέοντος Μελά, που σαφώς προτιμούσα απ’ τον Μαλό. Ένα «κλασσικό» βιβλίο της ελληνικής γραμματείας, που στον καιρό του, κατείχε εξέχουσα θέση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Δεν ξέρω ποιος θυμάται πια τον Έκτορα Μαλό και τον Λέοντα Μελά με την πατίνα του κλασσικού. Μάλλον ελάχιστοι επιζώντες απ’ την ισότιμη ανάλωση του γραφικού με το σοβαρό μιας περίεργης εποχής.

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ είναι συγγραφέας.