alt

Στο ερώτημα ποιος είναι ο μεγαλύτερος ποιητής που ανέδειξε η νεώτερη Ελλάδα, απαντήσεις κατά καιρούς έχουν δοθεί ποικίλες, με το όνομα του Σολωμού, τα τελευταία εκατό χρόνια αν μη τι άλλο, να επικρατεί. Σε κάθε περίπτωση, είναι και ζήτημα υποκειμενικό, οι εποχές μεταξύ τους δύσκολα ζυγιάζονται και μετριούνται με κριτήρια κοινά. Ποιος όμως θεωρείται εκάστοτε ο μεγαλύτερος εν ζωή ποιητής, αυτό είναι σε σημαντικό βαθμό εκτιμήσιμο, το βλέπει κανείς στην ιστορία της πρόσληψής της λογοτεχνίας μας τη συγκεκριμένη περίοδο.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Έτσι μια τέτοια θα μας έλεγε λ.χ. ότι ο Σολωμός από την έκδοση του Ύμνου το 1823 ώς τον θάνατό του δεν έχει αντίπαλο, στα φιλόμουσα Εφτάνησα τουλάχιστον, που κρατούν και τα σκήπτρα στα γράμματα. (Στην λογοτεχνικώς επαρχιακή και αρχαΐζουσα Αθήνα ως γνωστόν μεσουρανούν οι Σούτσοι). Από το 1857 που πεθαίνει, τον αντικαθιστά ο Βαλαωρίτης, που μολονότι δημοτικιστής η βροντερή του φωνή ακούγεται και στην πρωτεύουσα του νεαρού βασιλείου – το ποίημα που εκφωνεί στην αποκάλυψη του ανδριάντα του Γρηγορίου Ε' είναι ίσως η επισημότερη στιγμή του. Μετά και τον δικό του θάνατο το 1879, poeta laureatus, ποιητής δαφνηφόρος περίοπτος είναι ο Αχιλλέας Παράσχος. Η δημοτικότητα του Παράσχου για είκοσι τουλάχιστον χρόνια επισκιάζει εκείνην κάθε άλλου ομοτέχνου του, του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή περιλαμβανομένου. Ή έκδοση των Απάντων του το 1885 γίνεται ανάρπαστη και τού αποφέρει ένα για τα μέτρα της εποχής τεράστιο ποσό.

O Σολωμός από την έκδοση του Ύμνου το 1823 ώς τον θάνατό του δεν έχει αντίπαλο, στα φιλόμουσα Εφτάνησα τουλάχιστον, που κρατούν και τα σκήπτρα στα γράμματα. 

Το ξόδι του στα 1895, παρουσία του βασιλέως σημειωτέον, βρίσκει κυρίαρχο τον ούτε σαραντάρη ακόμη Κωστή Παλαμά. Μας το πιστοποιούν δύο γεγονότα: ότι του ανατέθηκε να γράψει εκείνος το κείμενο του Ολυμπιακού Ύμνου το 1896, για να συνοδεύσει τη μουσική του Σπύρου Σαμάρα, ξακουστού τότε συνθέτη στην Ιταλία. (Να πω εδώ ότι ο Ολυμπιακός Ύμνος μαζί με τον Εθνικό μας Ύμνο είναι τα πιο πολυμεταφρασμένα ποιήματα της νεοελληνικής γλώσσας). Και ότι όταν το "Άστυ" τον Δεκέμβρη του 1898 απευθύνει στους Έλληνες λογίους το ερώτημα «ποίος ο πρώτος των ζώντων ποιητών;», οι περισσότεροι απαντούν, τι άλλο, ο Κωστής Παλαμάς.

Από τότε ώς τον θάνατό του το 1943, η θέση του Παλαμά στην κορυφή μπορεί να αμφισβητήθηκε πολλές φορές, και να κλονίστηκε κάμποσες, όμως σοβαρά δεν κινδύνευσε. Κανείς από τους δυνάμει ανταπαιτητές του (Σουρής, Σικελιανός, Βάρναλης, Καζαντζάκης, Καβάφης, Καρυωτάκης) δεν μπορούσε να σηκώσει πάνω του τον ρόλο που εκείνος διαδραμάτιζε στη δημόσια σφαίρα, όλοι τους είχαν οπαδούς μόνο σ' ένα μέρος του ακροατηρίου που εκείνος συνένωνε. Ακόμη και ο τελικός του διάδοχος, ο Σικελιανός, το χρίσμα το έλαβε στην κυριολεξία πάνω απ' τον τάφο του – με τον περίφημο εκείνο επιτάφιο θούριο που απήγγειλε στην κηδεία του. (Ποίημα τότε εκφώνησε και ο Σωτήρης Σκίπης, ποιος το θυμάται ωστόσο – κι όμως ο Σκίπης κι όχι ο Σικελιανός έγινε με την Απελευθέρωση ακαδημαϊκός...)

Η βασιλεία του Σικελιανού υπήρξε σύντομη. Οι νεώτεροι είχαν ήδη κερδηθεί από τον μοντερνισμό, ήταν ζήτημα χρόνου το κύρος του σημαντικότερου εκπροσώπου του, του Γιώργου Σεφέρη, να επιβληθεί και καθολικά.

Η βασιλεία του Σικελιανού υπήρξε σύντομη. Οι νεώτεροι είχαν ήδη κερδηθεί από τον μοντερνισμό, ήταν ζήτημα χρόνου το κύρος του σημαντικότερου εκπροσώπου του, του Γιώργου Σεφέρη, να επιβληθεί και καθολικά. Με τον θάνατο του Σικελιανού το 1951, η σκυτάλη περνάει στα χέρια του για μια εικοσαετία, επιβεβαιώνεται διεθνώς το 1963 και, εκ νέου, στην πάνδημη κηδεία του επί δικτατορίας. Για μια ακόμη φορά, η αντίσταση στην τυραννία εκδηλώνεται βροντερά πάνω απ' το φέρετρο ενός ποιητή.

Μετά το 1971 και για δύο δεκαετίες έχουμε κάτι σαν συμβασιλεία ποιητική. Λαοφιλέστερος στο εσωτερικό και το εξωτερικό ο Γιάννης Ρίτσος (οι συλλογές του έχει υπολογιστεί ότι ώς τις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχαν κυκλοφορήσει σε 1.000.000 αντίτυπα!), με το Νομπέλ στο παλμαρέ του και προσφιλέστερος στους κύκλους του πανεπιστημίου και της κριτικής ο, επίσης δημοφιλής, Οδυσσέας Ελύτης, θα πορευτούν από κοινού ώς τον θάνατο του πρώτου, το 1990.

Μετά την εκδημία και του Ελύτη το 1996, η κατάσταση γίνεται κάπως ασαφής. Γενικά, η ποίηση έχει ξεπέσει στη δημόσια σφαίρα. Επιφανέστερος ποιητής της εποχής είναι αναντίρρητα ο Μανόλης Αναγνωστάκης, όμως κατηγορείται ότι "σιωπά" εκδοτικά και το μεταγενέστερο σατιρικό του έργο η κριτική δεν το πολυπαίρνει στα σοβαρά. Οι άλλοι διάσημοι ποιητές της περιόδου, ο Σαχτούρης, ο Χριστιανόπουλος, είναι ειδικής θεματολογίας, δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του ρόλου.

H Δημουλά ανανεώνει τον ρόλο του δημόσιου ποιητή, κατά τρόπο απροσδόκητο ίσως, καταπώς φαίνεται όμως δραστικό.

Ο Αναγνωστάκης πεθαίνει το 2005. Το αργότερο από τότε, το ερώτημα «ποίος ο πρώτος των ζώντων ποιητών;», παρότι σπανίως το θέτουμε ευθέως, παίρνει συνήθως ως απάντηση το όνομα της Κικής Δημουλά. Η κυκλοφορία των βιβλίων της, η εκλογή της στην Ακαδημία, η δημόσια παρουσία της, η διεθνής προβολή της, η εντυπωσιακή δημοτικότητά της, ιδίως μεταξύ των νέων, ακόμη και οι οργίλες αμφισβητήσεις της από μερίδα του σιναφιού, όλα συντείνουν στην επίρρωση του πρωτείου της. Γενικά, η Δημουλά ανανεώνει τον ρόλο του δημόσιου ποιητή, κατά τρόπο απροσδόκητο ίσως, καταπώς φαίνεται όμως δραστικό.

Ποιος θα τη διαδεχθεί μία των ημερών; Το πράγμα σηκώνει κουβέντα. Οι τίτλοι οι συμβολικοί υπάρχουν όσο ο κόσμος έχει ανάγκη τα σύμβολα. Προσφορά για το πόστο, δεν χωράει αντίρρηση, θα υπάρξει αθρόα. Ζήτηση;

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το έργο και το δώρο της φιλίας» – Κείμενο του Γιάννη Κιουρτσάκη στη μνήμη του Λάκη Παπαστάθη

«Το έργο και το δώρο της φιλίας» – Κείμενο του Γιάννη Κιουρτσάκη στη μνήμη του Λάκη Παπαστάθη

Σκέψεις, αναμνήσεις, εντυπώσεις και στοχασμοί για την προσωπικότητα και το έργο του Λάκη Παπαστάθη. Κεντρική εικόνα: Γιάννης Κιουρτσάκης, Υβόννη Μαλτέζου, Λάκης Παπαστάθης, Νόρα Αναγνωστάκη. Φωτογραφία © Γιώργος Ζεβελάκης

Γράφει ο Γιάννης Κιουρτσάκης

...
Με αφορμή τους «Σφήκες» και το κεντρί τους

Με αφορμή τους «Σφήκες» και το κεντρί τους

Σκέψεις γύρω από την ελευθερία της Τέχνης και τα όρια της κοσμιότητας με αφορμή την παράσταση «Σφήκες» της Λένας Κιτσοπούλου, η οποία παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 14 και 15 Ιουλίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Με τον απρόσμενο καταιγισμ...

Μίλαν Κούντερα, νυν και αεί

Μίλαν Κούντερα, νυν και αεί

Μια συνοπτική παρουσίαση του πεζογραφικού και δοκιμιακού έργου του Μίλαν Κούντερα [Milan Kundera, 1929-2023].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

«Ευτυχώς τα σοβιετικά τανκς μπήκαν στην Πράγα», σκέφτηκε ο Τσέχος συγγραφέας στις 21 Αυγούστου 1968. Κι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ