karuotupos-680

Του Παναγιώτη Γούτα

Η διαδικτυακή πύλη Book Press, εδώ και χρόνια, δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ευαισθησία αναφορικά με τις νέες φωνές στον χώρο της λογοτεχνίας, μέσα από αφιερώματα, βιβλιοκρισίες αλλά και διαγωνισμούς διηγημάτων, που αφορούν νέους ανθρώπους που θέλουν να εκφραστούν δια του λόγου, πεζού ή ποιητικού. Για την εκδήλωση της ΔΕΒΘ* «Νέοι άνθρωποι-Νέες φωνές: σκιαγραφώντας το λογοτεχνικό τοπίο του μέλλοντος» (Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών) επέλεξε από τους πρωτοεμφανιζόμενους πεζογράφους τον Άκη Παπαντώνη για τη νουβέλα του «Καρυότυπος» που τυπώθηκε το 2014 από τις φροντισμένες εκδόσεις Κίχλη, και απέσπασε ενθαρρυντικές κριτικές για την ποιότητα της γραφής του.

Στην εν λόγω νουβέλα ένας τριαντάχρονος μοριακός βιολόγος, alter ego του συγγραφέα, ο Ν. Οικονομόπουλος, εργάζεται στην Οξφόρδη σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα στο Τμήμα Βιοχημείας που έχει ως θέμα: Μελέτη συμπεριφοράς: Η βιοχημεία της μνήμης της στοργικότητας. Η οπτική του αφηγητή βρίσκεται στο ύψος των ποδιών των περαστικών, αφού ζει σε ημιυπόγειο διαμέρισμα του Λονδίνου – εκεί διαδραματίζονται αρκετά κεφάλαια της αφήγησης. Στη νουβέλα, που είναι χωρισμένη σε μικρές ενότητες, δεν υπάρχει σημαντική δράση (σχεδόν αμελητέα) υπάρχει πάντως υπόγεια εσωτερική δράση στον ψυχισμό του ήρωα. Ο ήρωάς μας είναι ένας απόκοσμος τριαντάρης, λιτός στον τρόπο ζωής του, ολιγαρκής, αφοσιωμένος στην επιστήμη και στις παρατηρήσεις του, η ματιά του κοφτερή, ακριβής και επιστημονική, καταγράφει τα πάντα γύρω του, μελετά τα φαινόμενα της ζωής, δίχως ο ίδιος να ζει. Περπατά ατέλειωτες ώρες στους δρόμους του Λονδίνου, ακούει μουσική ή καταγράφει σε κασετοφωνάκι τις σκέψεις του. Έχει στον χαρακτήρα του κάποια ψευδοαυτιστικά στοιχεία, και, από τις σκέψεις του ή τα λόγια που μαγνητοφωνεί, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα και στη νέα γλώσσα.

Υπάρχει ένα είδος σύζευξης της ζωής του ήρωα, που ζει αποκομμένος από τον ομφάλιο λώρο της εφηβείας του, του παρελθόντος του και της οικογένειάς του στην Αθήνα, με τις μελέτες που κάνει στα ποντίκια, τα οποία έχουν απομακρυνθεί από τη βιολογική τους μητέρα.

Ο λόγος του Παπαντώνη είναι μικροπερίoδος, πυκνός, γυμνός και νευρώδης. Υπάρχει ένα είδος σύζευξης της ζωής του ήρωα, που ζει αποκομμένος από τον ομφάλιο λώρο της εφηβείας του, του παρελθόντος του και της οικογένειάς του στην Αθήνα, με τις μελέτες που κάνει στα ποντίκια, τα οποία έχουν απομακρυνθεί από τη βιολογική τους μητέρα. Γενικά υπάρχει μια σύζευξη της επιστήμης με τη ζωή, κάτι που προφανώς ηθελημένα κάνει ο συγγραφέας, και που, κατά τη γνώμη μου, είναι και το δυνατό χαρτί αυτού του βιβλίου. Στην ανάγνωση του κειμένου δίνεται συχνά η εντύπωση πως το κείμενο είναι αποστειρωμένο και απομακρυσμένο από κάθε είδους συναίσθημα και πως υπάρχει κάτι το ψυχρό και ανατομικό στην αφήγηση. Ο αναγνώστης ίσως θεωρήσει πως όλη η νουβέλα είναι αποτέλεσμα πνευματικού εργαστηρίου, αλλά πιστεύω πως μεγάλο μέρος του κειμένου είναι βιωματικό – το μαρτυρούν αυτό και το βιογραφικό του συγγραφέα, το επάγγελμά του και η ερευνητική του εργασία στην Οξφόρδη. Τα e-mail που στέλνει ο Ν. Ε. σε κάποιον φίλο του και οι απαντήσεις που παίρνει, μαζί με τα ιντερμέδια, όπου θα βρούμε ενσωματωμένο και το ποιητικό στοιχείο στη γραφή του Π., προσδίδουν μεταμοντέρνο χαρακτήρα στην αφήγηση. Η τριτοπρόσωπη γραφή εναλλάσσεται συχνά με πρωτοπρόσωπη, αυτό γίνεται αρκετά πετυχημένα, δίχως να αλλοιώνει ή να αναιρεί τον τελικό αφηγηματικό στόχο.

Ωραίο το σημείο με την ερμηνεία του νευρολογικού όρου (θα βρούμε συχνά τέτοιες αναφορές στο κείμενο) της «εξοικείωσης του αποδοχέα», και ο τρόπος που ο ήρωας το εξηγεί τηλεφωνικώς στη μητέρα του όταν πεθαίνει ο πατέρας του, και εκείνη θρηνεί ασταμάτητα. Αντιγράφω από τη σελ. 36 το σημείο, για να γίνει αντιληπτός και ο τρόπος γραφής του Παπαντώνη:

Σ’ ένα από τα τηλεφωνήματά τους προσπάθησε να της εξηγήσει. Της μίλησε για το φαινόμενο της εξοικείωσης του υποδοχέα.
«Δεν καταλαβαίνω», του έλεγε εκείνη. Της ήταν αδύνατο να καταλάβει πώς μπορεί κανείς να πάψει να αισθάνεται.
Της ζήτησε να κάνουν ένα πείραμα (το μόνο πράγμα που γνώριζε να κάνει). Να πιέσει με δύναμη το μπράτσο της σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Τη ρώτησε αν το νιώθει. Εκείνη απάντησε καταφατικά. Μερικά λεπτά αργότερα, κι ενώ δεν έλεγαν τίποτα, την ξαναρώτησε.
«Όχι πια», του είπε.
«Αυτό λέγεται εξοικείωση του υποδοχέα. Δεν θα σου πάρει καιρό να συνηθίσεις την απουσία του, ξέρω τι σου λέω».
«Αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος μου», απάντησε εκείνη.
Δεν ξαναμίλησαν γι’ αυτό.

Ωραία είναι επίσης τα σημεία όπου ο ήρωας παρακολουθεί και φωτογραφίζει στις όχθες του Τάμεση μια άγνωστη ποδηλάτισσα, που κάποια στιγμή χάνει τα ίχνη της, και το σημείο που το βράδυ των Χριστουγέννων φωτογραφίζει τη σκιά του, ενώ λίγα μέτρα μακριά του μια άστεγη, χωμένη στο χαρτονένιο της κουτί, διαβάζει με προσήλωση, σαν προσευχή, τη Μεταμόρφωση του Κάφκα. Ενδιαφέρον επίσης αποτελούν σε όλο το βιβλίο η αναφορά-νύξη περί υιοθεσίας παιδιών επί εποχής Τσαουσέσκου στη Ρουμανία (κάπου, στη μνήμη του ήρωα, ένα παιδί παίζει τρομπέτα και οι γείτονες του δίνουν χαρτονομίσματα των 20 λέι – γενικά πλανάται κάτι σκοτεινό στην ατμόσφαιρα αναφορικά με το παρελθόν του βασικού ήρωα της αφήγησης) αλλά και η καταγραφή ενός σύγχρονου Λονδίνου, με την υγρασία του, τους αστέγους (ιδιαίτερα τρυφερή η ματιά του συγγραφέα απέναντί τους), τη ακρίβεια των κινήσεων των ανθρώπων του, τα χαρακτηριστικά σημεία εξόδου των κατοίκων του, την πανεπιστημιακή κοινότητα, τα ερευνητικά εργαστήρια, τις παμπ και τα «καφέ» του. Γενικά ένα ιδιαιτέρως ενθαρρυντικό, ποιοτικό και ασυνήθιστο θα έλεγα βιβλίο πρωτοεμφανιζόμενου πεζογράφου που, τόσο εμένα όσο και άλλους συνεργάτες της bookpress, μας εξέπληξε ευχάριστα. 

* Μεγάλο μέρος του κειμένου εκφωνήθηκε σε εκδήλωση για τον Άκη Παπαντώνη, στο Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών, στη ΔΕΒΘ, το Σάββατο 9-5-2015

*Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το έργο και το δώρο της φιλίας» – Κείμενο του Γιάννη Κιουρτσάκη στη μνήμη του Λάκη Παπαστάθη

«Το έργο και το δώρο της φιλίας» – Κείμενο του Γιάννη Κιουρτσάκη στη μνήμη του Λάκη Παπαστάθη

Σκέψεις, αναμνήσεις, εντυπώσεις και στοχασμοί για την προσωπικότητα και το έργο του Λάκη Παπαστάθη. Κεντρική εικόνα: Γιάννης Κιουρτσάκης, Υβόννη Μαλτέζου, Λάκης Παπαστάθης, Νόρα Αναγνωστάκη. Φωτογραφία © Γιώργος Ζεβελάκης

Γράφει ο Γιάννης Κιουρτσάκης

...
Με αφορμή τους «Σφήκες» και το κεντρί τους

Με αφορμή τους «Σφήκες» και το κεντρί τους

Σκέψεις γύρω από την ελευθερία της Τέχνης και τα όρια της κοσμιότητας με αφορμή την παράσταση «Σφήκες» της Λένας Κιτσοπούλου, η οποία παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 14 και 15 Ιουλίου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Με τον απρόσμενο καταιγισμ...

Μίλαν Κούντερα, νυν και αεί

Μίλαν Κούντερα, νυν και αεί

Μια συνοπτική παρουσίαση του πεζογραφικού και δοκιμιακού έργου του Μίλαν Κούντερα [Milan Kundera, 1929-2023].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

«Ευτυχώς τα σοβιετικά τανκς μπήκαν στην Πράγα», σκέφτηκε ο Τσέχος συγγραφέας στις 21 Αυγούστου 1968. Κι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Τζο Νέσμπο: «Η κόρη μου δεν εντυπωσιάζεται με τίποτα από όσα κάνω, αλλά όταν της είπα ότι θα γίνω επίτιμος διδάκτωρ στην Αθήνα έμεινε με το στόμα ανοιχτό»

Ο δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Τζο Νέσμπο [Jo Nesbø] αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.

Επιμέλεια: Ευλαλία Πάνου

...
Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Βίος και Πολιτεία #10: Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος ζωντανά από το «υπόγειο» της Πολιτείας

Στο 10ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου, με τον Κώστα Κατσουλάρη θα συνομιλήσει ο συγγραφέας και πανεπιστημιακός Παναγής Παναγιωτόπουλος. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά, την Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ.

Επιμέλεια: Book Press

Βίος ...

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

«Κάποιοι μήνες της ζωής μου» του Μισέλ Ουελμπέκ – ή πώς να μην αποφεύγεις τις παγίδες της δημοσιότητας (κριτική)

Για το βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ [Michel Houellebecq] «Κάποιοι μήνες της ζωής μου» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Προβοκάτορας, φίλεχθρος, άνθρωπος που ζει από τις αντιπαραθέσεις και...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ