ifaistio 2

Σκέψεις με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου «Ηφαίστειο» (εκδ. Ιωλκός) και της πρόσφατης παρουσίασής του στην Αθήνα. 

Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

Πριν από λίγες μέρες βρέθηκα στην παρουσίαση ενός νέου βιβλίου που έχει μια ιδιαιτερότητα. Πρόκειται για τη συλλογή διηγημάτων «Ηφαίστειο» που κυκλοφόρησαν οι εκδόσεις Ιωλκός. Η ιδιαιτερότητα της εν λόγω συλλογής έχει να κάνει με το γεγονός πως τα 10+ 1 διηγήματα που περιλαμβάνονται έχουν γραφτεί (τα δέκα) από νέους και πρωτοεμφανιζόμενους πεζογράφους, ενώ το ενδέκατο από τον εμψυχωτή της ομάδας, τον γνωστό συγγραφέα Κώστα Κατσουλάρη.

Στo πλαίσιo της ολοκλήρωσης των συναντήσεων Δημιουργικής Γραφής που διοργάνωνε ο Κώστας Κατσουλάρης εκφράστηκε η ιδέα οι δέκα συμμετέχοντες να δημιουργήσουν ένα, κατά κάποιο τρόπο συλλογικό και σπονδυλωτό μυθιστόρημα, όπου το μόνο στοιχείο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μυθιστορηματικός ιστός θα ήταν η πιθανή παραμονή τους σε ένα νησί, και συγκεκριμένα στη Νίσυρο, και στο πώς αυτό το νησί θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τη διάθεση καθενός στο να αναλάβει ένα ρόλο αφηγητή.

Στην ουσία έχουμε δέκα διηγήματα που η εκδοτική συνύπαρξη των οποίων μας συστήνει με ένα πρωτότυπο τρόπο δέκα νέους επίδοξους πεζογράφους.

Στην ουσία έχουμε δέκα διηγήματα (μαζί με ένα σύντομο ακόμα κείμενο που το υπογράφει ο συντονιστής) που η εκδοτική συνύπαρξη των οποίων μας συστήνει με ένα πρωτότυπο τρόπο δέκα νέους επίδοξους πεζογράφους. Η παρουσίαση του έργου στηρίχτηκε κυρίως στο σκεπτικό της ομαδικής αυτής συγγραφής έτσι όπως μας την παρουσίασε ο Κώστας Κατσουλάρης και στη συνέχεια σε κάποια λόγια του επίσης γνωστού συγγραφέα Νίκου Δαββέτα, ο οποίος και μίλησε για το τι σημαίνει να κάνεις τα πρώτα σου βήματα στο χώρο της Γραφής και στον τρόπο μα και στο γιατί θα πρέπει τέτοιες προσπάθειες να επικροτούνται.

ifaistio 1

Η περίοδος που τα τελευταία χρόνια η ελληνική λογοτεχνία διανύει έχει πολλά και αντικρουόμενα πρόσωπα. Εν μέσω μιας κοινωνικής όσο και οικονομικής κρίσης είναι εύκολο ο γνωστός, και σε ένα βαθμό σταθερός, δρόμος που χαραζότανε μια συγγραφική πορεία να έχει χάσει και την σταθερότητά του και ακόμα να μην έχει ανακαλύψει μια νέα. Ο εγκλεισμός της πανδημίας έφερε τους ανθρώπους σε ακραία σημεία εσωτερικών αναταράξεων και πολλοί υπήρξαν εκείνοι που αναζήτησαν διέξοδο στην καταγραφή των συναισθημάτων τους. Και όπως διανύουμε τον αιώνα των «ιδιωτικών δημοσιοποιήσεων» ήταν λογικό η παλιά και δοκιμασμένη μέθοδος του ημερολογίου να μην επαρκεί και να έρθει στην επιφάνεια η ανάγκη να εκφράσουμε με κάποιον δημόσιο τρόπο τις ανησυχίες μας και μάλιστα ενδεδυμένες με μια λογοτεχνική μορφή.

 Ο εγκλεισμός της πανδημίας έφερε τους ανθρώπους σε ακραία σημεία εσωτερικών αναταράξεων και πολλοί υπήρξαν εκείνοι που αναζήτησαν διέξοδο στην καταγραφή των συναισθημάτων τους.

Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο τους νεοεισαχθέντες στο λογοτεχνικό πεδίο, αλλά και πολλούς δόκιμους συγγραφείς. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και ο πιο απόμακρα ενδιαφερόμενος για τα λογοτεχνικά δρώμενα παρατηρεί αύξηση όχι μόνο τίτλων που εκδίδονται, αλλά και αύξηση εκείνων που αποφασίζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να εκδώσουν τα πεζογραφήματά τους. Είναι όλα τους άξια προς έκδοση; Ή με μια άλλη διατύπωση - σε προηγούμενη εποχή όλα αυτά τα έργα θα έβρισκαν εκδότη;

Νομίζω πως η απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο «όχι». Αλλά αυτό δε σημαίνει πως ανάμεσα σε όλους αυτούς που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εκδίδουν τα έργα τους και με τον έναν ή τον όποιον άλλον τρόπο προσπαθούν να τα κάνουν γνωστά, δεν υπάρχουν και εκείνα τα ονόματα που θα συνεχίσουν την ύπαρξη της ελληνικής λογοτεχνίας. Μπορεί κανείς να τα διακρίνει από την πρώτη και μόνο εμφάνιση τους;

ifaistio 3

Με την πολυετή εμπειρία μου (συγγραφική, αναγνωστική και κριτική) απαντώ «ναι» και την ίδια στιγμή αμφισβητώ αυτήν την βεβαιότητα. Οι άνθρωποι ξαφνιάζουν ανατρέποντας προγνωστικά και καταργώντας αυθεντίες. Και ασφαλώς την τελική απάντηση στο ερώτημα θα την δώσει ο χρόνος, αλλά πιο πριν και ο ίδιος, ο κάθε συγγραφέας.

Αυτή τη θέση πρότεινε και ο Νίκος Δαββέτας και μάλιστα αφηγήθηκε την δική του προσωπική εμπειρία, όταν το 1983, ένας εκδοτικός οίκος εξέδωσε συγχρόνως πέντε βιβλία νέων ποιητών και πεζογράφων (ένα από αυτά και το δικό του) και γνωστός παράγοντας -τότε- του χώρου δημοσιοποίησε τη διαμαρτυρία του για το ποιος ο λόγος να εκδοθούν πέντε μαζί νέοι λογοτέχνες όταν ήδη -εκείνη την εποχή- είχαμε μια πληθώρα μεγάλων και διεθνώς αναγνωρισμένων ποιητών και πεζογράφων.

Όταν μετά την ολοκλήρωση της εκδήλωσης ζητήθηκε και από εμένα να πω δυο λόγια [...] στρεφόμενος προς τους δέκα νέους πεζογράφους τους υπενθύμισα πως το συγγραφικό τους μέλλον οι ίδιο μόνοι τους θα το καθορίσουν.

Όταν μετά την ολοκλήρωση της εκδήλωσης ζητήθηκε και από εμένα να πω δυο λόγια για την παρουσίαση της συλλογής (είχαμε ήδη ακούει δέκα συντομότατα αποσπάσματα των διηγημάτων να τα διαβάζουν οι ίδιοι οι συγγραφείς τους) συμφώνησα με τον Νίκο Δαββέτα και στρεφόμενος προς τους δέκα νέους πεζογράφους τους υπενθύμισα -θα έλεγα πως τους διαβεβαίωσα- πως το συγγραφικό τους μέλλον οι ίδιο μόνοι τους θα το καθορίσουν. Και προς επικαιροποίηση της θέσης μου αυτής, με τη σειρά μου αφηγήθηκα τη δική μου αντίστοιχη προσωπική εμπειρία.

ifaistio 4

Ήταν στο μακρινό -και τόσο διαφορετικό, αλλά και τελικά παρόμοιο με το σήμερα- 1969, όταν οι Εκδόσεις Κάλβος (σοβαρός εκδοτικός οίκος της εποχής) είχαν την ιδέα να εκδώσουν μια συλλογή διηγημάτων δέκα νέων και σχεδόν πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων. Ανάμεσα σε αυτούς και εγώ -το διήγημα «Τα στερνά» είναι η πρώτη μου επίσημη εμφάνιση στη λογοτεχνία μας. Αξίζει να αναφέρω τα ονόματα των υπολοίπων συγγραφέων του τόμου: Θανάσης Γιαλκετσής, Δημήτρης Διαμαντής, Ιάσων Ιωαννίδης, Δημήτριος Κολλινιάτης, Μάνος Κοντολέων, Θανάσης Κωσταβάρας, Λία Μεγάλου, Ηλίας Παπαδημητρακοπουλος, Σάκης Παπαδημητρίου, Στέφανος Σταμάτης.

Προσωπικά -κι ήταν νομίζω απόλυτα κατανοητό- περίμενα με αγωνία κάποια κρίση για τον όλον τόμο, αλλά και για το κάθε διήγημα ξεχωριστά, κάπου να γραφτεί. Υπενθυμίζω πως μόλις άρχιζε η περίοδος της Μεταπολίτευσης και κάθε νέα εμφάνιση είχε έναν πολυδύναμο συμβολισμό. Και γράφτηκε τελικά. Στο «Βήμα», με την υπογραφή του Βάσου Βαρίκα (όνομα «βαρύ» εκείνον τον καιρό στο χώρο της κριτικής). Στο κείμενό του αναφερότανε -θετικά ή με επιφυλάξεις- στα εννέα διηγήματα. Μήτε καν αναφορά στο όνομα εκείνου που είχε γράψει το δέκατο. Ο Μάνος Κοντολέων, λες και δεν συμμετείχε στον τόμο.

Στο κείμενό του αναφερότανε -θετικά ή με επιφυλάξεις- στα εννέα διηγήματα. Μήτε καν αναφορά στο όνομα εκείνου που είχε γράψει το δέκατο. Ο Μάνος Κοντολέων, λες και δεν συμμετείχε στον τόμο.

Το αν πικράθηκα δεν χρειάζεται να το περιγράψω. Και ίσως να μην ήταν πίκρα και μόνο. Ίσως το τραύμα να ήταν ακόμα πιο βαθύ. Από το να σε αγνοούν, καλύτερα να σε κατακρίνουν. Δεν είναι τυχαίο πως μετά από δέκα χρόνια -το 1979- κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο.

Όλα αυτά είναι πλέον ιστορία και αν έχει κάποια σημασία η εξιστόρησή της -αλλά και η αναφορά της στην σύντομη παρέμβασή μου στην παρουσίαση του Ηφαίστειου- είναι ακριβώς αυτό που και πιο πάνω ανέφερα. Ο κάθε νέος πεζογράφος στα χέρια του και μόνο κρατά το μέλλον του. Αυτό το τόνισα και τους το συμβούλεψα. Τους ευχήθηκα καλή επιτυχία. 

ifaistio 5

Από εκεί και πέρα υπάρχει και κάτι ακόμα που δεν το είπα, προχθές, αλλά τώρα μπορώ να το γράψω. Η κριτικοί είναι διαμεσολαβητές. Η εξουσία τους δεν νομιμοποιείται. Κι άλλωστε αμφισβητείται. Ο ρόλος τους -πέρα από τη μεσολάβηση ανάμεσα στα έργα και στους αναγνώστες- είναι και αυτός της ενθάρρυνσης κάθε νέου που δοκιμάζει τα πρώτα πετάγματα του στον χώρο της λογοτεχνίας. Αυτή τη στάση προσπαθώ να κρατώ τόσα χρόνια τώρα. Και πάντα καλωσορίζω στη λογοτεχνική συντροφιά μας τα νέα μέλη… Ίσως και να προσδοκώ και να με ανατρέψουν. Αφού όμως πρώτα θα έχουν πατήσει πάνω μου. Και πάνω σε όλους τους συγγραφείς των γενεών που προϋπήρξαν της δικής τους.

Έτσι στήνονται οι εθνικές λογοτεχνίες. Όσο ακόμα θα υπάρχουν – αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

* Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα για εφήβους «Ο άλλος» (εκδ. Πατάκη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...
Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

«Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» – Οι φιλοσοφημένες αφηγήσεις του Γουίλιαμ Γκας

«Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» – Οι φιλοσοφημένες αφηγήσεις του Γουίλιαμ Γκας

Για τo «Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» του Γουίλιαμ Γκας [William H. Gass],...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου (κριτική)

«Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία» του Ροζέ Βιτράκ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου με τον Μάνο Καρατζογιάννη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, στο θέατρο «Σταθμός».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Είδα, στο θέατρο «Σταθμός», τη σκηνοθεσία του Κώστ...

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Η Ρέιτσελ Κασκ στην Αθήνα: Θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού»

Στην Αθήνα έρχεται η συγγραφέας Ρέιτσελ Κασκ, όπου θα μιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου για το βιβλίο της «Περί γάμου και χωρισμού» (μτφρ. Ντόρα Δαρβίρη, εκδ. Gutenberg). Την Τρίτη, 27  Μαΐου, στις 7μμ, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης.

Επιμέλεια: Book Press

...
«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

«Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» της μπελ χουκς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της μπελ χουκς [bell hooks] «Σύνδεση – Η γυναικεία αναζήτηση της αγάπης» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαΐου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

«Τα καταστρέψατε όλα» της Λάρα Καλέγια (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη βραβευμένη με το «Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) 2021» συλλογή διηγημάτων της Μαλτέζας συγγραφέως Λάρα Καλέγια (Lara Calleja) «Τα καταστρέψατε όλα» (μτφρ. Βίκυ Πορφυρίδου), η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: ...

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

«Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα-φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 - 1991» του Αχιλλέα Σύρμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή της μελέτης του Αχιλλέα Σύρμου «Επιζώντες τρίτοι – H λογοτεχνική μαρτυρία των διωκομένων 
στα στρατόπεδα–φυλακές της Κομμουνιστικής Αλβανίας, 1944 – 1991», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τι διαβάζουμε τώρα; Τέσσερις πρόσφατες ποιητικές συλλογές που ξεχωρίζουν

Τέσσερις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές από την περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατη εκδοτική σοδειά. Τρία έργα από δόκιμους δημιουργούς και ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο.

Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας 

...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα κλασικά και σύγχρονα μυθιστορήματα μεταφρασμένης λογοτεχνίας

Σταντάλ, Φώκνερ, Έσσε, αλλά και σύγχρονες φωνές συγκροτούν μια δεκάδα βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και που αξίζει να διαβάσουμε. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ