feministiki kritiki

Η φεμινιστική θεώρηση της λογοτεχνίας και οι σημαντικότερες γυναίκες που διαμόρφωσαν τα πολλαπλά φεμινιστικά ρεύματα.

Της Μαρίας Δαλαμήτρου

Η φεμινιστική λογοτεχνική κριτική ξεκινάει ταυτόχρονα σχεδόν με το κίνημα για τη γυναικεία χειραφέτηση στα τέλη του 1960 και αρχές του 1970. Πρόγονοι αυτής θεωρούνται φωνές όπως η Virginia Woolf με το κείμενό της Ένα δικό της δωμάτιο, ενώ στο απώτατο παρελθόν, σε θρησκευτικά κείμενα της αρχαίας Μεσοποταμίας δύο χιλιάδες χρόνια πριν από τη Βίβλο, βρίσκει κανείς αναφορές στη θεά Inanna, μία θεά προστάτιδα της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης των γυναικών. Η φεμινιστική λογοτεχνική κριτική ήρθε να συμπληρώσει την πολυτροπικότητα του υποκειμένου, ή τουλάχιστον, τον τρόπο που πρέπει να μελετάται το υποκείμενο: λαμβάνοντας υπόψη όλες τις διαστάσεις που το απαρτίζουν, το χρώμα, το έθνος, την τάξη, την εθνικότητα και τη σεξουαλικότητα.

feministiki kritiki 04Μια φεμινιστική προσέγγιση που δεν λαμβάνει υπόψη όλες τις γενεσιουργές δυνάμεις ενός υποκειμένου θα καταλήξει, ίσως, να αναπαράγει την κυριαρχία της λευκής, ετεροφυλόφιλης, μεσοαστής γυναίκας, και δεν θα συμπεριλάβει την εμπειρία όλων των υπόλοιπων γυναικών που δεν είναι λευκές, ετεροφυλόφιλες ή μεσοαστές. Ο φεμινισμός που δεν αναπαράγει τα πολιτισμικά λάθη της ανδροκρατούμενης κριτικής είναι ο φεμινισμός που αναρωτιέται για το ίδιο το στάτους του να είσαι «γυναίκα» και που δεν υποστηρίζει την κυρίαρχη εκδοχή αυτού του στάτους (τη λευκή, ετεροφυλόφιλη, μεσοαστή γυναίκα) ως καθολική.

Τα πρώιμα κείμενα της φεμινιστικής λογοτεχνικής κριτικής ήρθαν με μια διορθωτική διάθεση απέναντι στον θεσμό της πατριαρχίας. Εντόπισαν ότι ο λογοτεχνικός κανόνας που διδάσκεται σε σχολεία και πανεπιστήμια ήταν εντυπωσιακά ανδροκρατούμενος. Αν ήσουν γυναίκα απόφοιτος πανεπιστημίου το 1960 άκουγες πολύ συχνά την ανδρική θεώρηση του κόσμου ως μοναδική – και μαζί με αυτή, άκουγες και σχόλια μισογυνισμού. Οι μόνες γυναίκες συγγραφείς που διδασκόσουν ήταν η George Eliot, η Jane Austen και η Emily Dickinson· μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Εκείνα τα χρόνια, εμφανίστηκαν οι πρώτες κριτικοί: η Elaine Showalter ερεύνησε από την αρχή την ιστορία των γυναικών συγγραφέων στο βιβλίο της “A Literature of Their Own”. feministiki kritiki 02Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1977 και καταγράφει πολλές περισσότερες επιδραστικές γυναίκες συγγραφείς της βρετανικής λογοτεχνίας, σε σχέση με τις μόλις τέσσερις (!) γυναίκες, και τους είκοσι δύο άνδρες, που περιλαμβάνει ο κριτικός λογοτεχνίας Harold Bloom στον Δυτικό Κανόνα – βιβλίο που κυκλοφόρησε δεκαεφτά χρόνια αργότερα.

Η Judith Fetterley μελέτησε το πώς η μεγάλη αμερικανική λογοτεχνία αναπαριστούσε τις γυναίκες (“The resisting reader”) εισάγοντας την έννοια του «αναγνώστη που αντιστέκεται», ήτοι αυτού που διαβάζει ένα κείμενο κόντρα στον εαυτό του κειμένου, κόντρα στις επικρατούσες τάσεις και απόψεις. Η Sandra Gilbert και η Susan Gubar με το βιβλίο τους “The Madwoman in the Attic”, προσπάθησαν να απαντήσουν στο τι σημαίνει για μια γυναίκα να προσπαθεί να εισχωρήσει σε μια ανδροκρατούμενη παράδοση συμβόλων στη λογοτεχνία, όταν τα σύμβολα αυτά είναι βίαια προς τις γυναίκες. Το βιβλίο τους αντλεί τον τίτλο του από το μυθιστόρημα της Charlotte Brontë Jane Eyre, στο οποίο η σύζυγος του γιατρού Rochester βρίσκεται έγκλειστη στη σοφίτα. feministiki kritiki 03Με τον ίδιο τρόπο, λένε οι συγγραφείς, οι γυναίκες συγγραφείς του δεκάτου ενάτου αιώνα περιορίζονται στο να γράφουν για τις γυναίκες ηρωίδες τους με συγκεκριμένο τρόπο, κάνοντας αυτές να μοιάζουν άλλοτε με άδολους αγγέλους και άλλοτε με μαινόμενους διαβόλους.

Αυτές είναι κάποιες από τις πρώτες γυναίκες κριτικούς που επιχείρησαν να βάλουν στη θέση τους τα πράγματα, επικυρώνοντας την αναγκαιότητα μιας φεμινιστικής προσέγγισης στη λογοτεχνία. Θα ήταν σφάλμα να πω πως ήταν οι μόνες αντιπροσωπευτικές, και να παραγνωρίσω τις φωνές άλλων γυναικών στην κριτική, αφροαμερικανών γυναικών, ομοφυλόφιλων γυναικών, γυναικών που η προσωπική τους εμπειρία εμπλούτισε την κριτική και ενδυνάμωσε τη συμπερίληψη διαφορετικών υποκειμενικών φωνών σε αυτή. Η Mary Helen Washington, η Barbara Smith και η bell hooks μελέτησαν το φύλο δίπλα στο χρώμα, ενώ η Bonnie Zimmerman και η Susan Griffin έγραψαν για το τι σημαίνει να είσαι ομοφυλόφιλη γυναίκα σε έναν ετεροφυλόφιλο κόσμο. Η Washington, ως ακτιβίστρια πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, τόνισε τις ομοιότητες που υπήρχαν ανάμεσα στη φεμινιστική κριτική, το κίνημα των μαύρων και την κομμουνιστική ιδεολογία. Ακτιβίστρια και η Barbara Smith, ήταν αυτή που επινόησε τον όρο «identity politics» – όρος που επιχειρεί να περιγράψει πώς οι πολλές ταυτότητες ενός υποκειμένου μπορεί να οδηγούν σε διαφορετικούς τρόπους καταπίεσης αυτού του υποκειμένου. Η bell hooks, θεωρώντας πως πολλά κοινωνικά θέματα απαρτίζουν ένα θέμα τελικά, μίλησε για τη «ρατσιστική λευκή καπιταλιστική πατριαρχία». Ακολουθώντας πανεπιστημιακή καριέρα, η Bonnie Zimmermann εξειδίκευσε την κριτική στο ερώτημα του τι σημαίνει να είσαι ομοφυλόφιλη ακαδημαϊκός. Η Susan Griffin προχώρησε στην υβριδική μορφή της οικοφεμινιστικής κριτικής – μιας τάσης, εντός του φεμινισμού, που μελετά τη σχέση φύλου (γυναίκας) και φύσης. Η κριτική, χάρη στην πρώτη γενιά των κριτικών της φεμινιστικής σχολής, παρατήρησε επιπλέον πόση αδιαφορία υπήρχε στη λογοτεχνία για τα μόνα εκφραστικά μέσα με τα οποία διευκολύνονταν οι γυναίκες: τα ημερολόγια, τις επιστολές, την αισθηματική λογοτεχνία.

...δεν υπήρχε ταύτιση ανάμεσα στην «κατασκευαστική» θεώρηση του φεμινισμού, όπου το φύλο είναι κοινωνικό και ιστορικό κατασκεύασμα, και την «ουσιοκρατική», στην οποία εγγενείς διαφορές, ψυχολογικές, γλωσσικές, βιολογικές, υπάρχουν ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες.

Ο γαλλικός φεμινισμός, μετά το 1980, έφερε νέα ερωτήματα στο προσκήνιο σχετικά με το ζήτημα του κοινωνικού φύλου ως κατασκευάσματος. Μιλώντας για υποκείμενα «υπό κατασκευή», η Julia Kristeva πρότεινε την ιδέα πολλαπλών σεξουαλικών ταυτοτήτων και όχι μιας ενοποιημένης θηλυκής γλώσσας. Η Helen Cixous έγραψε το άρθρο «Το γέλιο της μέδουσας» το 1975, για να μιλήσει για μια μοναδική γυναικεία γραφή, από γυναίκες και για γυναίκες – όχι αποκλειστικά όμως, γιατί μια τέτοια θηλυκή (καινοφανή, ανατρεπτική) γραφή απέδιδε η Cixous στον Joyce. Η Luce Irigaray επιχειρηματολόγησε πως οι σωματικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών καθιστά τις δεύτερες περισσότερο ταυτισμένες με τον υλικό κόσμο και τη φύση. Ο φεμινισμός εκεί διχοτομήθηκε στους φεμινισμούς που τον απαρτίζουν, καθώς δεν υπήρχε ταύτιση ανάμεσα στην «κατασκευαστική» θεώρηση του φεμινισμού, όπου το φύλο είναι κοινωνικό και ιστορικό κατασκεύασμα, και την «ουσιοκρατική», στην οποία εγγενείς διαφορές, ψυχολογικές, γλωσσικές, βιολογικές, υπάρχουν ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες.

feministiki kritiki 01Για τις υποστηρίκτριες της δεύτερης θεώρησης, οι γυναίκες δεν πρέπει να απεμπολήσουν τις διαφορές τους από τους άνδρες, αλλά, απεναντίας, να επενδύσουν σε αυτές, αφού μια τέτοια μοναδικότητα τούς δίνει πλεονέκτημα. Φεμινίστριες που υποστήριξαν αυτή την τάση είναι η Nancy Chodorow, της οποίας το βιβλίο “The Reproduction of Mothering” θεωρείται από τα επιδραστικότερα των τελευταίων είκοσι πέντε ετών, και η Carol Gilligan, η οποία θεωρεί πως κάθε φύλο φέρει άλλη φωνή και άλλη πρόταση ηθικής. Δηλώσεις όπως «οι γυναίκες φέρουν διαφορετική ηθική γιατί γεννάνε, γιατί θηλάζουν, γιατί μεγαλώνουν μωρά, και άρα, μάλλον, δεν μπορούν να κρατήσουν όπλα χωρίς να σκεφτούν την ευθύνη που φέρουν, γιατί είναι συνδεδεμένες πραγματικά και στοργικά με άλλα όντα» είναι προτάσεις που εμπίπτουν στην ουσιοκρατική θεώρηση και θεωρήθηκαν το φυσικό ατού των γυναικών, κάτι που θα έπρεπε να το προασπίσουν οι ίδιες απέναντι στους άντρες.

Την ίδια στιγμή, υποστηρίκτριες της «κατασκευαστικής» θεώρησης φώναζαν πως όλα αυτά ακριβώς είναι τα στερεότυπα με τα οποία η πατριαρχία θέλει να σε κρατήσει μέσα στο σπίτι (και έξω από τον λογοτεχνικό κανόνα). Έλεγαν, συγκεκριμένα, πως οι υποστηρίκτριες της ουσιοκρατίας ερμήνευαν ένα αποτέλεσμα (την υποταγή της γυναίκας στη θέση σπίτι/φύση) ως αιτία (διαφορετικότητας). Το πρόβλημα έγινε ακόμη μεγαλύτερο γιατί, την ίδια χρονική περίοδο, ο μεταδομισμός υπογραμμίζει την αδυναμία εντοπισμού ενός καθαρού υποκειμένου έξω από τη γλώσσα και τη συγχρονική του εξάρτηση από την ιστορία. Εν ολίγοις: κανένα υποκείμενο, αρσενικό ή θηλυκό, δεν υπάρχει τελικά, υπάρχουν μόνο σημεία και ερμηνείες αυτών. Πάνω στη στιγμή που η φεμινιστική κριτική πήγε να περάσει τα δικά της υποκείμενα, το υποκείμενο αμφισβητήθηκε συλλογικά ως έννοια.

...ο τρόπος, για παράδειγμα, που παρουσιάστηκε η αρρενωπότητα των αρσενικών μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ δεν είχε να κάνει καθόλου με αναμενόμενες «αρσενικές» ιδιότητες, αλλά με μια έκρηξη συναισθημάτων που σχετίζονται με τη θηλυκότητα.

Η μαρξιστική κριτική έδωσε στη φεμινιστική κριτική το οπλοστάσιο ιδεών που χρειαζόταν η τελευταία για να υποστηρίξει την πλευρά της κατασκευαστικής θεώρησης. Εμπλούτισε το λεξιλόγιό της στο πώς ο καπιταλισμός, τελικά, ευνοούσε την πλευρά της ουσιοκρατίας, μιλώντας για πειθήνιες γυναίκες-εργάτριες. Αμφισβητώντας την μοναδικότητα των παραπάνω ισχυρισμών, η Judith Butler χαρακτήρισε το φύλο ως «performative», μια παράσταση που δεν έχει αναφορά σε οιεσδήποτε φυσικές ιδιότητες. Αρσενικό ή θηλυκό είναι επιλογές εμφάνισης, και πραγματικά κάτι τέτοιο παρατηρεί και η Susan Jeffords όταν συμπεραίνει πως ο τρόπος, για παράδειγμα, που παρουσιάστηκε η αρρενωπότητα των αρσενικών μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ δεν είχε να κάνει καθόλου με αναμενόμενες «αρσενικές» ιδιότητες, αλλά με μια έκρηξη συναισθημάτων που σχετίζονται με τη θηλυκότητα.

Η ψυχανάλυση θόλωσε το τοπίο, καθώς η έναρξη του πολιτισμού, έλεγε ο Freud, λαμβάνει χώρα στη μετα-Οιδιπόδεια φάση, τη φάση της εισαγωγής του κανόνα, του νόμου, του Πατέρα, και αυτό είναι μια προβληματική τοποθέτηση που επεσήμανε η κριτικός Juliet Mitchell, η οποία επέμενε στο να μελετηθεί περισσότερο η προ-Οιδιπόδεια επίδραση της μητέρας στο παιδί. Από την άλλη, αν θεωρήσουμε, ψυχαναλυτικά, πως το φύλο που θα έχει την πρώτη και μεγαλύτερη επαφή με το παιδί στην προ-Οιδιπόδεια φάση θα είναι η γυναίκα, δεν καταδικάζουμε αυτή στο σπίτι και στην αναπαραγωγική διαδικασία;

Στο πέρας των ετών, νέα σύνθετα ερωτήματα ήρθαν να απασχολήσουν τη φεμινιστική κριτική:

1. Αν η γλώσσα, όπως λένε οι γλωσσολόγοι, αντανακλά τη σκέψη και τον κόσμο, πώς μπορούν οι γυναίκες να χωρέσουν σε μια γλώσσα που αντανακλά την πατριαρχία;
2. Είναι η γλώσσα ένα ουδέτερο μέσο, κατάλληλο για χρήση από κάθε ενδιαφερόμενο;
3. Ποιος θα ήταν, αν υπάρχει τέτοιος, ένας καλύτερος κόσμος για τις γυναίκες;
4. Μπορεί μια γυναίκα να μιλήσει εξ ονόματος όλων των γυναικών, ή μια τέτοια φιλοδοξία θυμίζει την απόπειρα των ανδρών να μιλήσουν, αυτοί και μόνο, εξ ονόματος όλων των ανθρώπων;
5. Υπάρχει γλώσσα που είναι περισσότερο φεμινιστική, ή σφάλλει αυτός ο χαρακτηρισμός γιατί υπονοεί, πάλι, μια ουσιοκρατία;

Κάποτε, το ερώτημα ήταν «γιατί να μην υπάρχει ένας φεμινισμός;». Τώρα πια, το ερώτημα είναι «γιατί να μην υπάρχει ένας φεμινισμός;».

Κάποτε, το ερώτημα ήταν «γιατί να μην υπάρχει ένας φεμινισμός;». Τώρα πια, το ερώτημα είναι «γιατί να μην υπάρχει ένας φεμινισμός;». Το απολαυστικό απόσπασμα από το βιβλίο της Μπερναρντίν Εβαρίστο Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο είναι αντιπροσωπευτικό – ένα εγκαταλελειμμένο πρώην κτήριο γραφείων πίσω από το Κινγκς Κρος στο Λονδίνο γίνεται αντικείμενο έριδας, ως τόπος κατοικίας, ανάμεσα στα “υποκείμενα” που το διεκδικούν. Εντός του κτηρίου λοιπόν

«οι μαρξιστές απαίτησαν να συσταθεί μια Κεντρική Επιτροπή της Εργατικής Δημοκρατίας της Γης της Ελευθερίας […] οι χίπιδες πρότειναν να σχηματίσουν ένα κοινόβιο και να μοιράζονται τα πάντα, αλλά ήταν πολύ χαλαροί και άνετοι, όλοι μιλούσαν πιο δυνατά απ’ αυτούς, οι περιβαλλοντολόγοι ήθελαν να απαγορέψουν τα αεροζόλ, τις πλαστικές σακούλες και τα αποσμητικά, γεγονός που τους έκανε όλους να στραφούν εναντίον τους, ακόμα και τους πανκ που δεν ήταν ακριβώς γνωστοί επειδή μοσχοβολούσαν, οι χορτοφάγοι απαίτησαν μια πολιτική απαγόρευσης του κρέατος, οι βίγκαν ήθελαν να επεκταθεί και στα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι μακροβιοτικοί πρότειναν να τρώνε όλοι λάχανο στον αχνό για πρωινό, οι Ρασταφαριανοί ήθελαν να νομιμοποιηθεί η κάνναβη και να τούς παραχωρηθεί ένα κομμάτι στο χώρο πίσω από το κτήριο για τις Νιαμπίγκι συγκεντρώσεις τους, οι Χάρι Κρίσνα ήθελαν να πάνε όλοι μαζί τους το ίδιο κιόλας απόγευμα για να παίξουν τα τύμπανά τους στην Όξφορντ Στριτ, οι πανκ ήθελαν την άδεια να παίζουν εκκωφαντική μουσική αλλά οι άλλοι έβαλαν τις φωνές κάνοντάς τους να σωπάσουν, οι γκέι ήθελαν να ενσωματωθεί αντιομοφοβική νομοθεσία στο σύνταγμα του κτηρίου, στο οποίο όλοι απάντησαν, ποιο σύνταγμα; οι ριζοσπαστικές φεμινίστριες ήθελαν ένα χώρο μόνο για γυναίκες, που θα τον διοικούσε ένας δικός τους συνεταιρισμός, οι λεσβίες ριζοσπαστικές φεμινίστριες ήθελαν έναν δικό τους χώρο μακριά από τις μη-λεσβίες ριζοσπαστικές φεμινίστριες, που επίσης θα τον διοικούσε ένας δικός τους συνεταιρισμός, οι μαύρες ριζοσπαστικές λεσβίες φεμινίστριες ήθελαν το ίδιο αλλά με την προϋπόθεση ότι κανένας λευκός οποιουδήποτε φύλου δεν θα επιτρεπόταν να μπει μέσα, οι αναρχικοί αποχώρησαν επειδή οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης αποτελούσε προδοσία όλων εκείνων στα οποία πίστευαν»

Η φεμινιστική λογοτεχνική κριτική ήρθε αντιμέτωπη με τα όριά της, και δοκιμάστηκε και στις δικές της απόπειρες να βρει ένα πλεονεκτικό σημείο αφήγησης. Εκπλήρωσε όμως το δικαίωμα κάθε φωνής που είχε διαχρονικά, βίαια και συστηματικά αποσιωπηθεί, να ακουστεί. Η κεκτημένη δυνατότητα που έχουν σήμερα οι φωνές αυτές να ακουστούν βοηθάει να βρεθούν κι άλλες φωνές που δεν έχουν μιλήσει ακόμη.


* Η ΜΑΡΙΑ ΔΑΛΑΜΗΤΡΟΥ είναι συγγραφέας, εκπαιδευτικός αγγλικής γλώσσας και Διδάκτωρ Λογοτεχνίας του Essex University.

Κεντρική εικόνα:
Επάνω: Susan Jeffords, Barbara Smith, Mary Helen Washington, Julia Kristeva
Μέση: Susan Griffin, Bonnie Zimmermann, Judith Butler, Sandra Gilbert & Susan Gubar
Κάτω: Barbara Smith, Carol Gilligan, Juliet Mitchell, Helen Cixous

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Με όχημα και γέφυρα το βιβλίο της Κλερ Κίγκαν «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), κάποιες σκέψεις για τέσσερα από τα βιβλία του συγγραφέα Γιάννη Ατζακά. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

...
Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...
Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συμμετέχει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Η ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ