istories apo ti zoi koutsourelis

Ιστορίες από τη ζωή των αρχαίων ημών – και όχι μόνο.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Συγγενής και σύντροφος του Αλκιβιάδη, ο Αξίοχος (γράφει ο Λυσίας) τον ακολούθησε στην Άβυδο. Εκεί και οι δυο τους νυμφεύθηκαν τη Μεδοντιάδα. Όταν από τον γάμο των τριών γεννήθηκε κορίτσι και μεγαλώνοντας έγινε καλλονή, «ξυνεκοιμώντο και ταύτῃ», κοιμόντουσαν και μ’ εκείνην.

«Είναι κόρη του Αξίοχου!», έλεγε ο Αλκιβιάδης. Και ο Αξίοχος: «του Αλκιβιάδη!»

Η Λάμια, περίφημη Αθηναία εταίρα του 4ου αιώνα, πήγε στα δικαστήρια κάποτε έναν πελάτη της, επειδή μια φορά που είδε στ’ όνειρό του ότι συνευρίσκεται μαζί της, αρνήθηκε να της καταβάλει αμοιβή. Ο δικαστής, πράγματι, έκρινε ότι έπρεπε να αποζημιωθεί για τις υπηρεσίες της. Όρισε λοιπόν να της καταβληθεί η σκιά μιας δραχμής.

Ίσκιος έναντι ονείρου, δεν το λες κι άσχημη ανταλλαγή.

«Τω 322», αφηγείται ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, αντλώντας με τη σειρά του απ’ τον Πλούταρχο, «ο στόλος των Αθηναίων ηττήθη κατά κράτος υπό του Μακεδόνος Κλείτου περί Αμοργόν». Ο δημαγωγός Στρατοκλής, προτού καν φτάσουν στην πόλη τα νέα, «εισελαύνει εστεφανωμένος» από το Δίπυλο, «βεβαιοί ότι νενικήκασι» και βάζει τον δήμο να εκδώσει ψήφισμα για επίσημες γιορτές και πανηγύρια.

Πανηγύριζε ακόμη η πόλη, όταν «καταφθάνουσιν εις Πειραιά τα ελεεινά του στόλου λείψανα». Ο δε Στρατοκλής, βλέποντας το πλήθος να αγανακτεί μαζί του που το είχε ξεγελάσει, θα δικαιολογηθεί με το αμίμητο: «Είτα τι πεπόνθατε δεινόν ή δύο ημέρας ηδέως γεγόνατε;» Ή, σε μεταγραφή: «Τι το φοβερό πάθατε; Περάσατε και δυο μέρες ευχάριστα!»

Παρ’ όλα αυτά, ο Στρατοκλής δεν έχασε τη θέση του, «δεν έπαυσε πρωτεύων εν Αθήναις». Στο τέλος μάλιστα «και παντοδύναμος ενταύθα εγένετο».

Ότι ο στρατηγός Λυσίας ήταν ναυαγός, μας βεβαιώνει ο Παπαρρηγόπουλος, «είχεν αποδειχθή αναμφισβητήτως».

Στις Αργινούσες, κατά τη ναυμαχία με τους Λακεδαιμόνιους, σώθηκε πάνω σ' ένα πλοίο βουλιαγμένο. Ακόμη κι αν οι άλλοι επτά συστρατηγοί του στον αθηναϊκό στόλο ήταν ένοχοι επειδή δεν περισυνέλεξαν (εν μέσω τρικυμίας…) τους πεσόντες και τους ναυαγούς, «ο Λυσίας ήτο ομολογουμένως αθώος».

Όμως οι αγανακτισμένοι στον δήμο ήταν πλήθος και οι λαοπλάνοι που τους έβαζαν φιτίλια άνθρωποι επιδέξιοι. Παρακάμφθηκαν λοιπόν κανόνες δικονομικοί και περιττά δικαστήρια και στήθηκαν στα γρήγορα «εις εκάστην φυλήν δύο υδρίαι, δηλαδή, ως ηθέλομεν ειπεί σήμερον, δύο κάλπαι».

Με άλλα λόγια, διενεργήθηκε δημοψήφισμα με το εξής ερώτημα: είτε όλοι ένοχοι, είτε όλοι αθώοι. Ο δήμος αν διάλεγε το δεύτερο «έμελλε να αποφασίση ότι και ο Λυσίας ήτο ένοχος διότι ναυαγός ων δεν έσωσε τους άλλους ναυαγούς».

Όπερ και εγένετο. Ο Λυσίας εκτελέστηκε μαζί με τους άλλους. Σ' όσους αποτόλμησαν να διαμαρτυρηθούν για το παράλογο της διαδικασίας (ανάμεσά τους, μόνος αυτός μέχρι τέλους, ο Σωκράτης), το πλήθος βροντοφώναζε ότι «δεινόν είναι ει μη τις εάσει τον δήμον πράττειν ο αν βούληται», όπως διαβάζουμε στον Ξενοφώντα. Δηλαδή ότι είναι φοβερό να απαγορεύουν στον λαό να κάνει ό,τι του καπνίσει.

«Ο υδραυλικός Κράτης ο Χαλκιδεύς», γράφει ο Παπαρρηγόπουλος, επεχείρησε μετά από εντολή του Αλέξανδρου «ν’ αποξηράνη την Κωπαΐδα». Και είχε ήδη προχωρήσει αρκετά με το έργο όταν «αίφνης ηναγκάσθη να το διακόψη, στασιασάντων των Βοιωτών». Τι είχε συμβεί; «... οι Θηβαίοι εφοβήθησαν μήπως εξ αυτού ωφεληθώσιν οι Ορχομένιοι, οι αρχαίοι αυτών αντίζηλοι»...

Το συμβάν το πρωτοβρίσκουμε στον Στράβωνα. Το ανέκδοτο με την κατσίκα του γείτονα είναι άλλης περιόδου.

«Τρων για να ξερνάν, ξερνάν για να τρων». Έτσι περιγράφει τις συμποτικές συνήθειες των πάμπλουτων Ρωμαίων της εποχής του ο Σενέκας. Τότε, που οι καλοφαγάδες έστηναν ανδριάντες στους μαγείρους τους και υψηλή γαστρονομία σήμαινε να μην καταλαβαίνει κανείς από τι υλικά είναι φτιαγμένο το γεύμα που έχει εμπρός του. Θηλές γουρούνας, γλώσσες φλαμίνγκο, ποντικάκια γεμιστά, μερικές από τις συνταγές που μας άφησε ο Μάρκος Γάιος Απίκιος στον τσελεμεντέ του. Ο ίδιος, διαβάζουμε, καταβρόχθισε –στην κυριολεξία– εκατό εκατομμύρια σηστέρτιους, περιουσία μυθική. Κι όταν του απόμειναν δέκα ψωροεκατομμύρια μονάχα, αυτοκτόνησε.

Δεν φτάναν, έκρινε, για μια αξιοπρεπή ζωή.

Το περιστατικό, από τον μακρινό Φλεβάρη του 244, αμφισβητείται (οι περσικές πηγές θέλουν τον Μάρκο Αντώνιο Γορδιανό να πέφτει στο πεδίο της μάχης και ο Ζωναράς δεν αντικρούει αυτή την εκδοχή), η αφήγηση όμως του Γίββωνα είναι τόσο τερπνή που παραμερίζει τους όποιους ενδοιασμούς του φιλίστορος.

«Όταν ο στρατός εξέλεξε τον Φίλιππο, που ήταν προηγουμένως αρχηγός της πραιτωριανής φρουράς επί του τρίτου Γορδιανού, ο τελευταίος απαίτησε να παραμείνει μόνος αυτοκράτωρ, αλλά δεν το πέτυχε. Στη συνέχεια, ζήτησε η εξουσία να μοιραστεί εξίσου μεταξύ τους, αλλά ο στρατός ούτε θέλησε να ακούσει. Δέχτηκε να υποβιβαστεί σε Καίσαρα αλλά του αρνηθήκαν και αυτή τη χάρη. Παρακάλεσε, τουλάχιστον, να διοριστεί αρχηγός της πραιτωριανής φρουράς αλλά και αυτή του η επιθυμία απορρίφθηκε. Στο τέλος ικέτευσε απλώς να του χαρίσουν τη ζωή…

Ο Φίλιππος, που κατά την διάρκεια της διαπραγμάτευσης παρέμεινε σιωπηλός, σκέφτηκε να χαρίσει τη ζωή στον αθώο του ευεργέτη αλλά συλλογίστηκε ότι η αθωότητά του ίσως ξεσήκωνε στον ρωμαϊκό κόσμο έναν οίκτο επικίνδυνο. Χωρίς να υπολογίσει τα κλάματα του Γορδιανού, διέταξε να τον συλλάβουν, να τον γυμνώσουν και να τον θανατώσουν χωρίς καθυστέρηση. Μετά από μιας στιγμής παύση, η απάνθρωπη ποινή εξετελέσθη».

Απαιτώ, ζητώ, δέχομαι, παρακαλώ, ικετεύω. Η αμείλικτη κατηφόρα των ρημάτων.

Καλεσμένος στο οθώνειο παλάτι μια μέρα, λέει ο θρύλος, ο γερο-Κολοκοτρώνης έφτυνε κάθε τόσο, όπως το ’χε συνήθειο, στο πάτωμα. Του ’βαλαν λοιπόν ένα χρυσό πτυελοδοχείο εμπρός του, εκείνος όμως επέμεινε να φτύνει παραδίπλα κάθε φορά, παρότι ένας υπηρέτης το μετακινούσε διαρκώς προς το μέρος του. Ώσπου ο στρατηγός δεν άντεξε και του ’πε: «Πάρ’ το από δω, γιατί θα φτύσω μέσα!»

Να ’χε αυτό το περιστατικό στον νου του ο Ροΐδης όταν, δεκαετίες αργότερα, με τον οδοντοφόρο τρόπο του, παρατηρούσε: «Πτυελοδοχείον είναι το σκεύος εκείνο πέριξ του οποίου πτύουν οι Έλληνες»;

«Γνωρίζομεν ότι είσθε ο κράτιστος των φιλολόγων τους οποίους παρήγαγεν η Ελλάς μετά τον Κοραήν, αλλά δεν θα γίνετε Καθηγητής διότι δεν είσθε ιδικός μας». Νικόλαος Εξαρχόπουλος προς Ιωάννη Συκουτρή, 1934.

(Ο Εξαρχόπουλος κράτησε την έδρα της παιδαγωγικής στο Αθήνησι τρεισήμισι δεκαετίες. Έγινε και ακαδημαϊκός. Πέθανε κοντά ενενήντα χρονών. Ο Συκουτρής πέθανε στα τριάντα έξι του, στον Ακροκόρινθο, αυτοχειριαζόμενος. Δεν εξελέγη ποτέ του καθηγητής).

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής. Τελευταίο βιβλίο του η συλλογή δοκιμίων «Τι είναι και τι δεν είναι η ποίηση» (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Είναι ο νέος Σούπερμαν «υπερβολικά woke»; Μια αναδρομή στην έντυπη ιστορία του φανερώνει έναν ήρωα διαφορετικό από τα στερεότυπα

Με αφορμή την κυκλοφορία της πρόσφατης ταινίας «Superman» (2025) και τον ισχυρισμό ορισμένων πως η νέα εκδοχή «παραείναι woke», διατρέχουμε την έντυπη ιστορία του ήρωα, ο οποίος ανέκαθεν πρέσβευε τις αξίες της δικαιοσύνης και της βοήθειας προς τους καταπιεσμένους. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός ...

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Με αφορμή την «Αντιγόνη» του Ράσε, ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους Δημήτρη Δημητριάδη και Νίκο Ξένιο

Η κριτική του Νίκου Ξένιου για την παράσταση της «Αντιγόνης» του Ούλριχ Ράσε, άνοιξε μια ευρύτερη συζήτηση με τον Δημήτρη Δημητριάδη για την προσέγγιση των κλασικών κειμένων από σύγχρονους σκηνοθέτες. Πόσα δικαιώματα πάνω στο κείμενο έχει ο σκηνοθέτης; Ποια είναι τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης; Αυτά κα...

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ