adelfiko kentriki

Για το μυθιστόρημα της Βάσιας Τζανακάρη «Αδελφικό» (εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: Μια κομβική σκηνή της ιστορίας © από το αρχείο της συγγραφέως.

Της Δέσποινας Χαλβατζή

Από τους Έντεκα Μικρούς Φόνους – Ιστορίες εμπνευσμένες από τραγούδια του Nick Cave (2008), το μυθιστόρημά της Τζόνι και Λούλου (2011), τη συλλογή διηγημάτων Η Καρέκλα του Κυρίου Έκτορα (2014) ως το τελευταίο της βιβλίο, το Αδελφικό (2020), η συγγραφέας αξιοποιεί κάθε φορά με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο τόσο την τοπιογραφία όσο και το άνυσμα του αφηγηματικού χρόνου, μέσα στο οποίο στήνει την κάθε ιστορία της.

Ξεκινώντας την «ανάγνωση» του βιβλίου από το λιτό και όμορφο εξώφυλλο, στο οποίο κυριαρχεί το μπλε του ουρανού και τα αποδημητικά πουλιά, έχουμε ήδη τις πρώτες αναλογίες με την ψυχολογία και τις αποδράσεις των ηρώων του μυθιστορήματος. Ο τόπος στον οποίο αυτές οι αποδράσεις θα καταλήξουν και οι δύο κεντρικοί ήρωες, η Μάρω και ο Μελισσινός, θα συναντηθούν, σε μια επώδυνη προσπάθεια ενηλικίωσης, είναι το Αδελφικό –ένα υπαρκτό χωριό του νομού Σερρών–, το οποίο δίνει και τον τίτλο στο μυθιστόρημα. 

Ο τίτλος όμως επιδέχεται επιπλέον αναγνώσεις μέσα στις οποίες εντάσσεται ο αδελφικός δεσμός της Μάρως με τον Βασίλη, οι εκλεκτικές συγγένειες των κόσμων των δύο ηρώων, αλλά ακόμη και ο κόσμος του βιβλίου με αυτόν των αναγνωστών, οι οποίοι αναγνωρίζουν μουσικές, τραγούδια, συγκροτήματα, ταινίες, αντικείμενα ή συνήθειες της καθημερινότητας – ορόσημα τα περισσότερα από αυτά μιας εποχής που έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων είναι ιδιαιτέρως εύστοχα και αντιπροσωπεύουν μια γενιά νέων ανθρώπων που ενηλικιώθηκαν στη δεκαετία του ’90, δίνοντας έτσι άλλον έναν λόγο στους αναγνώστες να αναπτύξουν «αδελφικά» συναισθήματα για τους ήρωες. Οι λέξεις, οι στίχοι, οι μουσικές και οι σκηνές από ταινίες είναι όσα ορίζουν τη σχέση μας με τους δημιουργούς και ξεχωρίζουν κάποιους από αυτούς με ιδιαίτερες και εκλεκτικές σχέσεις.

Προϊδεασμοί και υπαινικτικές αναφορές στη ροή της αφήγησης που εκπληρώνουν τον σκοπό τους τις σωστές στιγμές, το ταξίδι από τον έναν τόπο στον άλλο αλλά και πίσω μπρος στον χρόνο, μέσα από δύο αφηγηματικές φωνές και μια αξιοθαύμαστα ζωντανή γλώσσα.

Αξιοπρόσεχτος είναι και ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας χτίζει την πλοκή του μυθιστορήματός της, αποκαλύπτοντας βαθμιαία την ιστορία των ηρώων, το τραύμα που κουβαλάνε, τον πόνο που θέλουν να γιατρέψουν. Προϊδεασμοί και υπαινικτικές αναφορές στη ροή της αφήγησης που εκπληρώνουν τον σκοπό τους τις σωστές στιγμές, το ταξίδι από τον έναν τόπο στον άλλο αλλά και πίσω μπρος στον χρόνο, μέσα από δύο αφηγηματικές φωνές και μια αξιοθαύμαστα ζωντανή γλώσσα είναι τα γνωρίσματα που έχω εκτιμήσει στη γραφή της Βάσιας Τζανακάρη. Παραθέτω δύο δείγματα των εκφραστικών της τρόπων, που διακρίνονται για την τόλμη και την πρωτοτυπία τους: 

tzanakari


«Κι όταν [...] κοίταξα ολόγυρα [...] το φως που έπεφτε γενναιόδωρα παντού, ένιωσα κάτι να ανεμίζει μέσα μου, ένα ανάλαφρο και καθαρό ρούχο στο σκοινί της μπουγάδας». (σ. 47)

«Σκεφτόμουν όμως πόσο θα μου έλειπε και η θλίψη του αποχωρισμού καβάλησε το τρένο, με ακολούθησε και στην Αθήνα, μεγάλη, άσχημη νυχτερίδα με σκεβρωμένα νύχια, που, όπου κι αν πήγαινα με βάραινε κι έριχνε σκιά με τα φτερά της». (σ. 80)

Οι εκλεκτικές συγγένειες, από τις γλωσσικές επιλογές της Βάσιας Τζανακάρη με πηγαίνουν στα Γράμματα σε έναν νεαρό αναγνώστη, της Laura Brown-Lavoie, η οποία γράφει: «Μερικές φορές όταν διαβάζω ένα καλό βιβλίο και είμαι κάτω από την κουβέρτα και κανείς δεν επιχειρεί να μου μιλήσει, ξεχνάω ότι διαβάζω. Το γρασίδι της ιστορίας υψώνεται γύρω μου, και είμαι ένα ακόμη σιωπηλό πλάσμα του οποίου η καρδιά χτυπάει μέσα στον κόσμο. Αν καθίσω ακίνητη και συνεχίσω να διαβάζω με αυτόν τον τρόπο, μερικές φορές μια πρόταση παραφυλάει τόσο χαριτωμένα όσο μια λιονταρίνα. Αίμα γύρω από το στόμα της· τόσο φρέσκο, τόσο φονικό. Τη διαβάζω μία φορά, και ξέρω ότι πρέπει να τη διαβάσω ξανά, να μην κοιτάξω παραπέρα, να παρατηρήσω από κοντά πώς κινείται». (The velocity of being, Letters to a young reader, edited by Maria Popova and Claudia Bedrick). 

Το 2015 είχα τη χαρά να γνωρίσω τη Βάσια Τζανακάρη πρώτα μέσα από τα εξαιρετικά –για το πρωτότυπο περιεχόμενο και την άρτια τεχνική τους– διηγήματα που περιλαμβάνονται στην Καρέκλα του Κυρίου Έκτορα κι ύστερα, δια ζώσης, κατά την επίσκεψή της στο Λύκειο του Βέλου, σε μια εκδήλωση στο πλαίσιο του προγράμματος «Λογοτεχνικές δημιουργίες» που εκπονούν εδώ και αρκετά χρόνια οι φιλόλογοι του σχολείου. Στη συνάντηση με τους μαθητές και τις μαθήτριες που συμμετείχαν στην εκδήλωση, η νεαρή συγγραφέας άγγιξε τα παιδιά προπάντων με την αλήθεια της και την απουσία εξιδανικεύσεων, στοιχεία που χαρακτηρίζουν και τη γραφή της.

* Η ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΧΑΛΒΑΤΖΗ είναι φιλόλογος.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

«Πλυντήρια» και εθνικά βαπτιστήρια – Διαβάζοντας τον Γιάννη Ατζακά δίπλα στην Κλερ Κίγκαν

Σκέψεις για τέσσερα βιβλία του Γιάννη Ατζακά με όχημα και γέφυρα τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο), της Κλερ Κίγκαν. Κεντρική εικόνα: Ο μικρός Φίλιππος Μηλίκας, στην ταινία «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη.

Γράφει ο ...

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...
Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Στην Αθηνά Ψυλλιά το 5ο Βραβείο Μετάφρασης ΛΕΑ – Για το μυθιστόρημα «Αρχαία καλλιέργεια» του Ραντουάν Νασσάρ

Στην Αθηνά Ψυλλιά το 5ο Βραβείο Μετάφρασης ΛΕΑ – Για το μυθιστόρημα «Αρχαία καλλιέργεια» του Ραντουάν Νασσάρ

Η Αθηνά Ψυλλιά τιμήθηκε με το 5ο Βραβείο Μετάφρασης ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις) για το μυθιστόρημα «Αρχαία καλλιέργεια» του Ραντουάν Νασσάρ (Raduan Nassar), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. © για τις εικόνες: Sissy Morfi 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

«Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» του Γιώργου Σιακαντάρη (κριτική) – Αναγνωρίζοντας τις μεταλλάξεις κόντρα στον κυνισμό

Για το δοκίμιο του Γιώργου Σιακαντάρη «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; – Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» (εκδ. Αλεξάνδρεια). 

Γράφει ο Λάμπρος Α. Φλιτούρης

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μάς βομβαρδίζου...

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

Για το τελευταίο βιβλίο του Γκυστάβ Φλωμπέρ [Gustave Flaubert] «Τρεις ιστορίες» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, επίμετρο Σωτήρης Παρασχάς, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Συγκρίνοντας την εικόνα με το κείμενο, ο αναγνώστης θα σκεφτόταν: “Δεν καταλαβαίνω τίποτα, πώς έ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ