baladeur

Επειδή πολλοί «νεοφώτιστοι» στη σοσιαλδημοκρατία πολιτικοί μας αναζητούν ένα επιθετικό προσδιορισμό γι’ αυτήν (αριστερή, ριζοσπαστική και άλλες τέτοιες πομφόλυγες) θα τους συνιστούσα το «καντιανή». Καθόλου «πιασάρικο» αλλά αληθινό. Ας το δούμε αυτό.

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Φυσικά και δεν ήταν σοσιαλδημοκράτης ο Καντ. Πώς άλλωστε θα συνέβαινε κάτι τέτοιο όταν το κόμμα της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, το SPD, ιδρύθηκε 71 χρόνια μετά τον θάνατό του το 1804. Ο Καντ όμως μπορεί να θεωρηθεί ως η γέφυρα της μετάβασης της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας από τον επαναστατικό μαρξισμό στον ρεαλισμό της κίνησης προς ένα κόσμο καλύτερο εντός της καπιταλιστικής πραγματικότητας και της αστικής δημοκρατίας.

Όταν ο σοσιαλδημοκράτης Αυστριακός καγκελάριος Μπρούνο Κράισκι υποδέχθηκε στη Βιέννη τον Γερμανό σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο Βίλλυ Μπραντ, τον καλωσόρισε ως τον άνθρωπο ο οποίος αυτός και το κόμμα του μετέτρεψαν σε πολιτικό πρόγραμμα την καντιανή προσταγή, «πράττε σύμφωνα με έναν γνώμονα που μπορεί συγχρόνως να ισχύει ως καθολικός νόμος». Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, μετά την αρχική είσοδο των μαζών στην πολιτική σκηνή με τη διεύρυνση του δικαιώματος ψήφου, όντως η σοσιαλδημοκρατία προσπάθησε να αντιμετωπίσει την πολιτική ως μια πράξη που οι συνέπειες της μπορούσαν να εκλαμβάνονται ως «καθολικός νόμος».

Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, μετά την αρχική είσοδο των μαζών στην πολιτική σκηνή με τη διεύρυνση του δικαιώματος ψήφου, όντως η σοσιαλδημοκρατία προσπάθησε να αντιμετωπίσει την πολιτική ως μια πράξη που οι συνέπειες της μπορούσαν να εκλαμβάνονται ως «καθολικός νόμος».

Βεβαίως αυτό δεν έγινε από τη μια μέρα στην άλλη. Στην αρχή η σοσιαλδημοκρατία ήταν μια παράταξη που ακολουθούσε τον Μαρξ και την απαίτηση του για βίαιη ανατροπή του καπιταλισμού. Σταδιακά αρχικά με τις θεωρητικές επεξεργασίες των Μπερνστάιν και Ζορές άρχισε να επιζητεί μια δημοκρατική μετάβαση στον σοσιαλισμό χωρίς να αμφισβητεί το αίτημα κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας και μόνο μετά την κατάληξη της Ρωσικής Επανάστασης στον ολοκληρωτισμό έγινε η παράταξη του πρωτείου της δημοκρατίας και της «καντιανής προσταγής».

Εσωστρέφεια ή κίνηση ιδεών;

Αυτό που κάποιοι ανοήτως αποκαλούν εσωστρέφεια, η σοσιαλδημοκρατία το ονόμαζε κίνηση ιδεών. Μόνο μέσα απ’ αυτή την κίνηση ιδεών αυτή εγκατέλειψε το αίτημα της ανατροπής του καπιταλισμού για χάρη της ενίσχυσης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους εντός των καπιταλιστικών πλαισίων. Η σοσιαλδημοκρατία δεν γεννήθηκε αλλά έγινε καντιανή μέσα από την προτεραιότητα της κίνησης έναντι των τελικών σκοπών και της ηθικής της ευθύνης έναντι της ηθικής της πεποίθησης.

Η σοσιαλδημοκρατία δεν γεννήθηκε αλλά έγινε καντιανή μέσα από την προτεραιότητα της κίνησης έναντι των τελικών σκοπών και της ηθικής της ευθύνης έναντι της ηθικής της πεποίθησης.

Τρεις πιστεύω πως ήταν οι μείζονες επιρροές της σοσιαλδημοκρατίας από τον Καντ. Η πρώτη συνδέεται με την αντίληψη του μεγάλου φιλοσόφου για τον παγκόσμιο χαρακτήρα των κοινωνικών και διανθρώπινων σχέσεων στη νεωτερική εποχή. Ο καντιανός διαφωτισμός είχε επενδύσει πολλά στις απευθείας σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους της γης, χωρίς την παρεμβολή των εθνικισμών. Αυτό προσπάθησε να κάνει και η σοσιαλδημοκρατία μετά τα τραγικά της λάθη το 1914. Γι’ αυτό και οι σημερινοί ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες ποτέ δεν κατανόησαν τα «κολλήματα» της δικής μας «σοσιαλδημοκρατίας» με τη συμφωνία των Πρεσπών.

Πίστη στη γνώση της πραγματικότητας

Η δεύτερη συνδέεται με την προτεραιότητα που ο Καντ αποδίδει στη γνώση της πραγματικότητας. Αυτός και η σοσιαλδημοκρατία πιστεύουν πως ο μόνος κόσμος που αλλάζει είναι αυτός που γνωρίζουμε σε βάθος τις δομές και τις τάξεις που τον απαρτίζουν. Η σοσιαλδημοκρατία εκτός από την παράταξη του πρωτείου της δημοκρατίας έγινε και η παράταξη του πρωτείου της μελέτης της υπάρχουσας κατάστασης, της πνευματικής καλλιέργειας και της απόρριψης κάθε ασπρόμαυρης λογικής. Καμία άλλη πολιτική παράταξη δεν πίστεψε περισσότερο απ’ όσο η σοσιαλδημοκρατία στον καντιανό ορισμό του Διαφωτισμού ως την «έξοδο του ανθρώπου από την ανωριμότητα, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος». Και η γνώση είναι ο μόνος δρόμος εξόδου από την ανωριμότητα.

Καμία άλλη πολιτική παράταξη δεν πίστεψε περισσότερο απ’ όσο η σοσιαλδημοκρατία στον καντιανό ορισμό του Διαφωτισμού ως την «έξοδο του ανθρώπου από την ανωριμότητα, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος».

Η τρίτη επιρροή συνδέεται με τις θέσεις του Καντ για το τι οφείλουμε να κάνουμε με λογικά μέσα ώστε αυτός ο κόσμος να αλλάζει προς το καλύτερο. Αυτός απέρριπτε τη θεωρία που στο όνομα της κριτικής στα «δεινά» της προόδου, αρνείτο τη δυνατότητα των κοινωνιών να αλλάζουν προς το καλύτερο. Ο Καντ αποκαλούσε αυτή τη θεωρία ηθική τρομοκρατία. Η καντιανή πλέον σοσιαλδημοκρατία με τη σειρά της απέρριπτε τόσο την ιδέα της επαναστατικής ανατροπής των κοινωνικών πραγμάτων, όσο και την ιδέα που θέλει το ανθρώπινο γένος να βρίσκεται σε διαρκή οπισθοδρόμηση.

Η σοσιαλδημοκρατία πίστεψε και αυτή όπως ο Καντ πως ο κόσμος μπορεί να βελτιώνεται μέχρι τόσο όσο τα ηθικά αποτελέσματα της πολιτικής πράξης δεν υπερβαίνουν τις αιτίες που τα προκάλεσαν. Η αδυναμία του ανθρώπου να προδιαγράψει με ακρίβεια το μέλλον, στη βάση της δήθεν γνώσης των φυσικών και των «κοινωνικών» νομοτελειών, όπως υποστήριζε η εξαθλίωση του μαρξισμού που άκουγε στο όνομα σοβιετικός διαλεκτικός και ιστορικός υλισμός, ορίζει το μέτρο του δημόσιου ή του «καθολικού» καλού στην πολιτική Μόνο η παράμετρος που λαμβάνει υπόψη της την καντιανή κατηγορική προσταγή μετατρέπει σε καθολικό νόμο την πολιτική πράξη. Αυτό ακριβώς είχε στον νου του ο Κράισκι όταν καλωσόριζε τον Βίλλυ Μπραντ.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και δρ Κοινωνιολογίας. Τελευταίο βιβλίο του, η μελέτη «Το πρωτείο της δημοκρατίας - Σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Αλεξάνδρεια). 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝΤ

politeia link more

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

«Πρόδωσε» η Νάθενα τον Παπαδιαμάντη; – Μια αναδρομή στις κινηματογραφικές μεταφορές της Φόνισσας και ορισμένες χρήσιμες παραδοχές

«Πρόδωσε» η Νάθενα τον Παπαδιαμάντη; – Μια αναδρομή στις κινηματογραφικές μεταφορές της Φόνισσας και ορισμένες χρήσιμες παραδοχές

Μερικές παρατηρήσεις από τη σκοπιά των Σπουδών Κινηματογραφικής Μεταφοράς. Φωτογραφίες © Γιώργος Τατάκης, από τα γυρίσματα της ταινίας «Φόνισσα».

Γράφει ο Γιάννης Βαγγελοκώστας

Στο αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού «Αντί» για τον κορυφαίο Σκ...

Για το «Φονικό καρναβάλι» του Μετίν Αρντιτί – Από τη βενετσιάνικη Αναγέννηση στη σημερινή εποχή

Για το «Φονικό καρναβάλι» του Μετίν Αρντιτί – Από τη βενετσιάνικη Αναγέννηση στη σημερινή εποχή

Για το μυθιστόρημα του Μετίν Αρντιτί [Metin Arditi] «Φονικό καρναβάλι» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Πατάκη).

Γράφει η Ρίτα Κολαΐτη

Το Φονικό καρναβάλι είναι το πέμπτο βιβλίο του Μετίν Αρντιτί που μεταφράζω στα ελληνικά. Είναι μεγάλη ευτυχία για έ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας που επέλεξε η ομάδα Loxodox «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδ...

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Ο Κινέζος Νομπελίστας Μο Γιάν κατηγορείται ότι με τα βιβλία του σπιλώνει τον κομμουνιστικό στρατό της Κίνας και εξυμνεί τον αντίστοιχο της Ιαπωνίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Το να είσαι ...

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2024 θα γίνει η τελετή της απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν οι μικρές λίστες και μαζί οι νικητές σε κάθε κατηγορία, καθώς και το μεγάλο βραβείο της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ