golgota

Του Γιώργου Π. Πεφάνη 

Golgóta picnic του Ροδρίγο Γκαρσία στο Ελληνικό Φεστιβάλ 16-6-2012

Ο Γογλοθάς του Ροδρίγο Γκαρσία είναι μία παράσταση που κινείται στον χώρο του αινιγματικού, αλλά δεν καταφέρνει να απαγκιστρωθεί από τη στρατηγική του παράδοξου. Και εξηγούμαι γιατί.

Το παράδοξο, όσο έντονο και αν είναι, μπορεί να γίνει κατανοητό είτε μέσα από τη σκιαγράφηση των αντιθετικών πόλων του είτε με τη χαρτογράφηση των αντικρουόμενων κινήσεών του. Ο Jacques Rancière λ.χ. μας έχει δείξει πολλές τέτοιες κινήσεις στο πλαίσιο της πολιτικής τέχνης,[1] όπου οι κινήσεις της παράδοξης επιφάνειας μαρτυρούν ή προϊδεάζουν (για) ένα νόημα βαθύτερο από αυτό που μπορεί να δεχθεί η λογική ή η ίδια η εμπειρία του παραδόξου. Το παρά-το-δοκούν επομένως βρίσκεται έξω από ή σε αντίθεση με τη δόξα, τη φαινομενικότητα που γεννά τις γνώμες, την εμπειρικότητα που οδηγεί σε εύλογες αποφάνσεις.

Το αινιγματικό όμως είναι κάτι άλλο. Δεν διαθέτει αδιαπέραστες επιφάνειες, ούτε αντιθετικούς πόλους για να πιαστεί η σκέψη. Είναι ένα συνεχές ολίσθημα μέσα σε ένα κόσμο ελλειπτικών νοημάτων και απροσδιόριστων σαγηνευτικών μορφών, ένα κόσμο ανέστιας απόλαυσης και έκκεντρης υπόσχεσης, κατά την οποία το υποσχόμενο είναι θολό, πνιγμένο στις αμφισημίες, καθώς ούτε ο θεατής, αλλά ούτε και ο performer μπορούν να καθορίσουν τη μυστηριώδη απαρχή και στόχευση της υπόσχεσης. Η αινιγματική στιγμή μίας παράστασης (οι φαινομενολόγοι θα μιλούσαν για σημαδιακή στιγμή) συνδέεται πάντα με την πρόσκαιρη κατάρρευση των σχέσεων που συγκροτούν μία κατάσταση και με τη συνακόλουθη ανάδυση ενός συμβάντος, εννοούμενου ως το αναπάντεχο, το μη αναγώγιμο στην κατάσταση, το αθεμελίωτο πολλαπλό ─ για να χρησιμοποιήσω τον όρο του Alain Badiou.[2]

Ο Γκαρσία προσπαθεί να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα αινίγματος και ταυτόχρονα να αποδομήσει μύθους και επιμύθια που σχετίζονται με τη θυσία τόσο από θεολογικής, όσο και από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς. Το ανυπέρβλητο όριο της απαρχής τίθεται με τη θυσία του Χριστού στον Γολγοθά: αυτή είναι η ιδρυτική πράξη του δυτικού πολιτισμού, μετά την αρχαιοελληνική πόλη, η μεταφυσική της απουσίας που στοιχειώνει κάθε ηθική παρουσία στον σύγχρονο κόσμο. Αποδιαρθρώνοντας την πράξη αυτή μέσω της παράστασης κερματισμένων σκηνικών δράσεων, ο αργεντινός σκηνοθέτης θέλει να διαμορφώσει ένα αινιγματικό περιβάλλον, αλλά καταλήγει σε μάλλον ασθενείς παραδοξότητες, που δεν ξενίζουν ιδιαίτερα τον σύγχρονο θεατή. Κανένα αίνιγμα δεν αφήνει η μικροκάμερα στα γεννητικά όργανα ή το στόμα που μηρυκάζει τις βιομηχανικές τροφές: η εκμηδένιση της απόστασης που μας χωρίζει από τις ζωτικές λειτουργίες της ζωής (βρώση, έρωτας, αναπαραγωγή), δεν απελευθερώνει, αλλά απογυμνώνει το αίνιγμα της ζωής, το αποστεώνει σε μια σειρά κοινότυπων λειτουργιών.

Από την άλλη μεριά, οι βιβλικές αφηγήσεις (στις οποίες, ειρήσθω εν παρόδω, ο σκηνοθέτης βρίσκει πλήθος ανοησιών) αντικαθίστανται από ατομικές αφηγήσεις των performers (εννοείται άνευ ανοησιών) και δήθεν σοκαριστικά σχόλια για τον βιβλικό λόγο και την καθολική κουλτούρα, που προκάλεσαν αντιδράσεις στη Γαλλία στο τέλος του 2011 (τις οποίες ο δημοσιογραφικός λόγος, ως αναμενόταν, αξιοποίησε πλήρως). Δεδομένου ότι στο αθηναϊκό κοινό δεν προκλήθηκε καμία τέτοιου είδους αντίδραση πιθανώς σημαίνει δύο πράγματα: είτε έχουμε εθιστεί πλέον στο βλάσφημο και το βέβηλο είτε η παράσταση του Γκαρσία δεν μπορεί να σοκάρει. Μπορεί να ισχύουν και τα δύο και να αλληλοσυμπληρώνονται.

golgota_picnicΑν η σύγχρονη πολιτισμική Βαβέλ μπορεί να απεικονιστεί με έναν πύργο από ψωμάκια ταχυφαγείων που κλείνουν μέσα τους ζωντανά σκουλήκια (αυτή ήταν πράγματι μία από τις ισχυρές εικόνες της παράστασης), τότε πώς μπορεί να απεικονιστεί η θεατρική Βαβέλ του Γολγοθά; Με μπογιατισμένα σώματα, που μπορεί να θυμίσουν κατά περίπτωση τη ζωντανή ζωγραφική της δεκαετίας του ’60, το MeatJoy της Carolee Schneemann (1964) ή τo InPerformance των Kipper Kids (1978), εάν εξαιρέσουμε το ζελέ στα μαλλιά; Με τον Μαρίνο Φορμέντι γυμνό να παίζει χωρίς παρτιτούρα ολόκληρες τις Επτά τελευταίες λέξεις του Χριστού στον σταυρό του Haydn, μια απόλυτα κλασικιστική μουσική σε ένα απόλυτα μεταμοντέρνο σκηνικό, με τους ηθοποιούς να βρίσκονται εκτός δράσης και εκτός παράστασης και τα ψωμάκια άδεια να κατακλύζουν τη σκηνή περιμένοντας το μπιφτέκι που θα αγκαλιάσουν; Με όλα αυτά μαζί και με έναν έντονο διακειμενικό ιστό που υφαίνεται γύρω από εικαστικές αναπαραστάσεις, φιλοσοφικές ιδέες, θεολογικές στάσεις και πολιτικούς προβληματισμούς.

Ο Γκαρσία χτίζει ουσιαστικά επί σκηνής αυτό που θέλει να σαρκάσει και να υπονομεύσει: τον υβριδισμό και το συγκρητισμό, τη Βαβέλ και το πολιτιστικό μωσαϊκό. Εκμεταλλεύεται με ειρωνικό τρόπο εδάφια της Βίβλου και στήνει πάνω στο βιομηχανικό ζυμάρι τη θεολογία του ετερόκλιτου, σαρκάζει τον καταναλωτισμό (το σώμα ως τροφή, όχι πλέον η τροφή ως σώμα του αόρατου Θεού που εκλείπει) καταναλώνοντας ο ίδιος ασύστολα κοινούς τόπους και τετριμμένες αναφορές, χλευάζει τη θυσιαστική λατρεία θυσιάζοντας ανενδοίαστα την πρώτη βρώσιμη ύλη. Μήπως όμως έτσι αυτοϋπονομεύεται η υπονόμευση; Ο Haydn του δεύτερου μέρους προκαλεί κάποιες αμυδρές υποψίες ότι υπάρχει μια δεύτερη σκέψη στον Γκαρσία. Αλλά ακόμα και αν υπάρχει, η σκέψη αυτή δεν υλοποιείται επί σκηνής.

Στον Γολγοθά δεν είναι δυνατή πλέον η θυσία που ως τέτοια προϋποθέτει ένα επέκεινα της θυσιαστικής πράξης. Υπάρχει μόνο η καταστροφή των σημείων ως συναρθρώσεων νοηματικών ενοτήτων, η αδηφαγία μιας κενής θεολογίας που αποκαθηλώνει τον υπερβατικό λόγο για να ενθρονίσει τελικά τον πολιτιστικό πολτό. Άρα, καμία αινιγματική στιγμή στη θεολογία του πολτού, μόνο πρόχειρες παραδοξότητες που (δυστυχώς ή ευτυχώς) δεν μπορούν πλέον να μας σοκάρουν.


[1] Jacques Rancière: Le spectateur émancipé, La fabrique, Paris 2008, σσ. 56-92.
[2] Alain Badiou: Από το είναι στο συμβάν, Πατάκης, Αθήνα 2007, σ. 31.

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Protect me

Protect me

Protect me από τη Schaubühne και τον Falk Richter στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Του Γιώργου Π. Πεφάνη ...
Μέδουσα

Μέδουσα

Του Γιώργου Π. Πεφάνη

Σχέδια και αυτοσχεδιασμοί για σχεδίες και ναυάγια σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου στο Ελληνικό Φεστιβάλ

Το ενδιαφέρον της μουσικοθεατρικής περφόρμανς Μέδουσα: Σχέδια και αυτοσχ...

Μια σαρωτική μονογραφία

Μια σαρωτική μονογραφία

Του Γιώργου Π. Πεφάνη

Ο καθηγητής Βάλτερ Πούχνερ με σαρωτικό τρόπο διατρέχει όλο το σώμα της καμπανελλικής εργογραφίας στην ογκώδη μονογραφία του «Τοπία ψυχής και μύθοι πολιτείας: Το θεατρικό σύμπαν του Ιάκωβου Καμπανέλλη». ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ