critchley

«Ο θάνατος είναι το τελευταίο ταμπού»

Στον Κωστή Σταφυλάκη

Ο Σάιμον Κρίτσλεϊ, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διανοητές, υπερασπίζεται την ιδέα του φιλοσοφημένου θανάτου με χιούμορ, παραθέτοντας κωμικοτραγικές αναφορές. Είναι από τους πλέον αναγνωρισμένους και παρεμβατικούς φιλοσόφους της εποχής μας. Έχει γράψει εκτενώς για τον θάνατο, τη λογοτεχνία και την ποίηση, το χιούμορ, την ηθική και την τέχνη, ενώ αρθρογραφεί σε έντυπα, όπως ο «Guardian» και η «London Review of Books».

Ο Simon Critchley είναι καθηγητής φιλοσοφίας στο New School for Social Research της Νέας Υόρκης και «επικεφαλής φιλόσοφος» της International Necronautical Society (Διεθνής Εταιρεία Νεκροναυτών) που ίδρυσε ο συγγραφέας Tom McCarthy. Πρόκειται για μια φανταστική εταιρεία που ερευνά την έννοια του θανάτου στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στην καθημερινότητα. Τον συναντήσαμε με αφορμή την ελληνική έκδοση του έργου του «Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων» και τη συμμετοχή της INS στη 2η Μπιενάλε της Αθήνας.

Η δυτική φιλοσοφία συνδέει συνήθως τον θάνατο με την αυθεντικότητα, με τον μοναδικό-αυθεντικό τρόπο που κάποιος βιώνει την πορεία προς το αναπόφευκτο τέλος. Εσείς και οι συνεργάτες σας στη Διεθνή Εταιρεία Νεκροναυτών συνδέετε το θάνατο με τη «μη-αυθεντικότητα»! Γιατί;

Σύμφωνα με την ιδεολογία που κυριαρχεί στη σύγχρονη κουλτούρα παγκοσμίως, κάποιος μπορεί να συνυπάρξει με τον εαυτό του και να γίνει ένας αυθεντικός εαυτός, μπορεί δηλαδή να γίνει ο «εαυτός του». Η θέση η δική μου και του Tom McCarthy είναι ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Είμαστε διχασμένοι εναντίον του εαυτού μας. Ένα παράδειγμα, που συναντά ο αναγνώστης στα κείμενά μας, είναι το χιούμορ: το χιούμορ αποτελεί έκφραση της «αν-αυθεντικής» ανθρώπινης φύσης μας. Υπάρχει ένα παράδειγμα από τη μελέτη του Φρόιντ για το χιούμορ: ο Φρόιντ αναφέρεται σε έναν άνθρωπο καταδικασμένο σε θάνατο ο οποίος την ημέρα της εκτέλεσής του βγαίνει από το κελί του και οδηγείται στην αυλή όπου θα απαγχονιστεί. Μόλις βλέπει την κρεμάλα λέει σαν να πρόκειται για το πρωί μιας τσαγκαροδευτέρας: «Αρχή της εβδομάδας να σου πετύχει!». Αυτό που αποκαλύπτεται εδώ, σύμφωνα με τον Φρόιντ, είναι ένας διχασμός ουσιώδης για τον εαυτό. Βλέπω τον εαυτό μου απέξω…μου φαίνεται γελοίος και σκάω στα γέλια.

Κανείς δεν μπορεί να γίνει ο εαυτός του

Το «Βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων» κυκλοφορεί στα ελληνικά. Μου φαίνεται ότι ο βασικός σας στόχος είναι να φωτίσετε την έννοια του θανάτου μπροστά στο New Age και στις υποσχέσεις του.

Ζούμε σε έναν πολιτισμό που ορίζεται από την άρνηση του θανάτου. Ο θάνατος είναι το τελευταίο μεγάλο ταμπού. Μπορούμε να μιλάμε για το σεξ μέχρι να έρθουμε σε οργασμό, μπορούμε να απαιτούμε το δικαίωμα για καλύτερη σεξουαλική ζωή και για έναν όλο και «καλύτερο» οργασμό, αλλά ο θάνατος παραμένει κάτι που μας τρομοκρατεί βαθιά. Η ιδεολογία του New Age συνιστά την υπέρτατη έκφραση αυτής της εθελοτυφλίας. Προσπαθώ να επανατοποθετήσω τη φιλοσοφία στις υλιστικές της βάσεις επιμένοντας στην υλικότητα ενός σώματος που θα πεθάνει.

Στο «σκοτεινό» αυτό βιβλίο περιγράφετε τον τρόπο με τον οποίο πολλοί σημαντικοί φιλόσοφοι βίωσαν και αντιμετώπισαν το θάνατο, ορισμένες φορές με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, όπως την κατάληξη του Ζακ Λακάν από καρκίνο του εντέρου μετά από οδυνηρά συμπτώματα. Γιατί επιλέγετε αυτή την αφηγηματική στρατηγική;

Το βιβλίο είναι πολύπλοκο. Είναι γραμμένο για το ευρύ κοινό χωρίς να αποτελεί εκλαϊκευτική φιλοσοφία. Κάνω μια πολύ σοβαρή δουλειά: υπερασπίζομαι την ιδέα και την πρακτική του φιλοσοφημένου θανάτου. Ο φιλοσοφημένος θάνατος είναι μια ιδέα που μπορείτε να βρείτε στον Σωκράτη, στον Επίκουρο, στους περισσότερους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Από την άλλη πλευρά, επιχειρώ να προσφέρω στον αναγνώστη ορισμένες «λαβές» από τις οποίες θα πιαστεί για να προσεγγίσει αυτούς τους φιλοσόφους, παρουσιάζοντας το εγχείρημα όσο πιο κωμικό μπορώ. Όταν έκανα έρευνα στο Λος Άντζελες για να γράψω το βιβλίο, ανακάλυψα ότι δεν χρειαζόταν να σκαρφιστώ τίποτα. Τα αρχεία βρίθουν από γελοίες περιπτώσεις. Ο Ηράκλειτος πεθαίνει από ασφυξία μέσα σε κοπριά. Ο Εμπεδοκλής πηδάει στον κρατήρα της Αίτνας ελπίζοντας να μεταμορφωθεί σε θεό: τελικά, μέσα από τη λάβα, θα ξεβραστεί μόνο ένα σανδάλι του. Ο Ξενοκράτης σκοντάφτει νυχτιάτικα σ’ ένα μπρούντζινο σκεύος. Ο Διογένης κρατάει την αναπνοή του, μελανιάζει και πηγαίνει στα θυμαράκια – κάμποσοι αρχαίοι φιλοσόφοι κρατούν την αναπνοή τους και απέρχονται σκασμένοι. Προσπαθώ επομένως να καθρεφτίσω το «σοβαρώς κωμικό».

Αναφέρεστε και σε κάποιες φρικιαστικές ιστορίες Ρωμαίων.

Πράγματι. Ο Σενέκας ήταν ο σπουδαιότερος φιλόσοφος του ρωμαϊκού κόσμου και διοικητικό στέλεχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην εποχή της ακμής της. Ο Νέρωνας, ο αυτοκράτοράς του, που ευθύνεται για τρεις θανάτους που αναφέρονται στο βιβλίο, του ζήτησε να αυτοκτονήσει. Ο Σενέκας λοιπόν αποφασίζει να κόψει τις φλέβες του, αλλά, επειδή είναι γέρος και αδύναμος, δεν τα καταφέρνει× στη συνέχεια, ζητάει να πιει δηλητήριο για να πεθάνει όπως ο Σωκράτης, αλλά ούτε αυτό έχει αποτέλεσμα. Η διαδικασία παρατραβάει: εν τέλει, οι υπηρέτες του τον πνίγουν μέσα σε καυτό λουτρό και ξεμπεδεύουν. Δίνω έμφαση στα κωμικοτραγικά στοιχεία της ιστορίας της φιλοσοφίας. Αυτή η παράδοση εκπορεύεται από τον Διογένη τον Λαέρτιο που γράφει τον 3ο αι. μ.Χ. για τους «βίους των φιλοσόφων»× στην πραγματικότητα, γράφει για τον τρόπο με τον οποίον αποδημούν. Η κυρίαρχη άποψη υπαγορεύει την εξιστόρηση της φιλοσοφίας ως μια σειρά επιχειρημάτων και συστημάτων σκέψης που κάποιος μπορεί να τα βάλει, χρονολογικά, το ένα δίπλα στο άλλο και σε διαδοχή. Την αμφισβητώ αυτή την άποψη. Και προσπαθώ να δείξω πως το ερώτημα «τι είναι φιλοσοφία;» είναι αλληλένδετο με το ερώτημα «τι είναι ένας φιλόσοφος;»...Το δεύτερο αυτό ερώτημα προϋποθέτει ένα  τρίτο ερώτημα: «τι σημαίνει να πεθαίνεις σαν φιλόσοφος;».

critchley_bookΤο βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων
SIMON CRITCHLEY
ΜΤΦΡ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΔΡΕΟΥ
ΠΑΤΑΚΗΣ 2009
ΣΕΛ. 518, ΤΙΜΗ €22,50

 

 

 

 

 

Κωστής Σταφυλάκης

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μπογκντάν Τεοντορέσκου: «Ο κόσμος μας θα τελειώσει όταν ο τελευταίος δημιουργός στραφεί σε κάτι άλλο»

Μπογκντάν Τεοντορέσκου: «Ο κόσμος μας θα τελειώσει όταν ο τελευταίος δημιουργός στραφεί σε κάτι άλλο»

Ο Μπογκντάν Τεοντορέσκου είναι Ρουμάνος συγγραφέας, δημοσιογράφος και καθηγητής πανεπιστημίου, ενώ έχει διατελέσει υπηρεσιακός υφυπουργός Τύπου και ΜΜΕ. Έχει εκδώσει δέκα μυθιστορήματα, καθώς και δοκίμια, ταξιδιωτικά βιβλία και ποιητικές συλλογές, και έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες άρθρα στον Τύπο. Στα ελληνικά κυκλοφ...

Ντίνο Μπάουκ: «Η μνήμη είναι πηγή της ταυτότητας, της δύναμης και της αρετής, των τραυμάτων και των δυσκολιών μας»

Ντίνο Μπάουκ: «Η μνήμη είναι πηγή της ταυτότητας, της δύναμης και της αρετής, των τραυμάτων και των δυσκολιών μας»

Ο Ντίνο Μπάουκ είναι Σλοβένος δικηγόρος, πρώην Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας και αρθρογράφος. Το μυθιστόρημά του «Το τέλος. Και ξανά» κέρδισε το Βραβείο καλύτερου πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα στην Έκθεση Βιβλίου της Σλοβενίας και κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά, σε μετάφραση Γιούλης Σταματίου, από τις εκδόσει...

Γκέρντουρ Κρίστνι: «Η λογοτεχνία έχει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που κανείς δεν τολμά να κάνει»

Γκέρντουρ Κρίστνι: «Η λογοτεχνία έχει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που κανείς δεν τολμά να κάνει»

Μιλήσαμε με την Ισλανδή συγγραφέα Γκέρντουρ Κρίστνι [Gerdur Kristny, 1970] με αφορμή τη συλλογή της «Η οπλή του αίματος» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν σε πρόλογο και μετάφραση του Βασίλη Πανδή. 

Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου

Η Γκέ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Αθηνόδωρος Μεταλλίδης: «Το βιβλίο μου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ηθικού πλαισίου για τη δράση των υπηρεσιών πληροφοριών»

Αθηνόδωρος Μεταλλίδης: «Το βιβλίο μου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ηθικού πλαισίου για τη δράση των υπηρεσιών πληροφοριών»

Μια επίκαιρη συνέντευξη με τον Αθηνόδωρο Μεταλλίδη, με αφορμή το βιβλίο του «Intelligence: το ηθικό δίλημμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποιότητα. «Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις απειλές, καταλήγουν να βλάπτουν το αξιακό τους σύστημα».

...
Εκδήλωση για το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ