Ίβα Πεζουασβίλι: «Η Αθήνα σε αιχμαλωτίζει αβίαστα»

Ο Ίβα Πεζουασβίλι (Iva Pezuashvili, 1990) είναι Γεωργιανός συγγραφέας και σεναριογράφος. Έχει εκδώσει τρία μυθιστορήματα και μία συλλογή διηγημάτων. Με το Φρεάτιο απορριμμάτων κέρδισε το λογοτεχνικό βραβείο Σάμπα το 2021, το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) το 2022, καθώς και το βραβείο Τσιναντάλι. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά και πολωνικά και πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά, σε μετάφραση Βέρικο Μγκελάτζε, από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Το βιβλίο σας «Φρεάτιο απορριμμάτων» είναι πλέον διαθέσιμο και στα ελληνικά. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;

Είχα την υπέροχη ευκαιρία να συμμετάσχω στο Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου της Αθήνας λίγα χρόνια πριν. Η Αθήνα σε αιχμαλωτίζει αβίαστα: με τα αρχαία της θαύματα, τις δυναμικές ριζοσπαστικές κοινότητές της και, φυσικά, την αξέχαστη γεύση του γύρου και τον πιο δυνατό καφέ που έχω δοκιμάσει ποτέ. Η μετάφραση του βιβλίου στα ελληνικά έχει ιδιαίτερη σημασία για μένα. Η Αθήνα δεν είναι απλώς μια πόλη. Είναι ένα σπίτι για αμέτρητους γεωργιανούς μετανάστες της εργατικής τάξης. Ελπίζω η έκδοσή μου στην Ελλάδα να είναι μια στιγμή περηφάνιας για αυτούς, όπως και για μένα.

Μέσα από την ιστορία μιας οικογένειας και μέσα σε μόλις 24 ώρες, ξετυλίγεται μια ολόκληρη κοινωνική γεωγραφία. Πόσο δύσκολο ήταν να γραφτεί αυτή η ιστορία;

Η ιστορία και η δομή του Φρεάτιου απορριμμάτων ακολουθούν μια ξεκάθαρη διαδρομή, αλλά η βασική πρόκληση για μένα ήταν να το γράψω σε στυλ συνεχούς ροής, με εξαιρετικά μεγάλες προτάσεις που δεν προσφέρουν διαλείμματα ή χώρο ανάσας στους αναγνώστες. Καθώς έφτιαχνα το μεσαίο τμήμα του βιβλίου, η πανδημία COVID-19 σάρωσε όλο τον κόσμο. Αυτή η απροσδόκητη τροπή των γεγονότων διέκοψε τα σχέδιά μου να δημιουργήσω έντονες σκηνές κορύφωσης, οδηγώντας σε ένα σκοτεινό και απαισιόδοξο φινάλε. Η αβεβαιότητα και οι παράλογοι φόβοι εκείνης της εποχής κατά κάποιο τρόπο εισχώρησαν στην αφήγηση, επηρεάζοντας τον τόνο και την κατεύθυνση της ιστορίας.

Η αρχική ιδέα για το Φρεάτιο απορριμμάτων περιστρεφόταν γύρω από μια συνηθισμένη οικογένεια που κινούνταν συνεχώς, στοιχειωμένη από την παρατεταμένη δυσωδία του παρελθόντος της.

Πώς προέκυψε η έμπνευση για το «Φρεάτιο απορριμμάτων»;

Η αρχική ιδέα για το "Φρεάτιο απορριμμάτων" περιστρεφόταν γύρω από μια συνηθισμένη οικογένεια που κινούνταν συνεχώς, στοιχειωμένη από την παρατεταμένη δυσωδία του παρελθόντος της. Ωστόσο, μια κομβική συνάντηση με ένα πραγματικό πρόσωπο τη Μίλα, άλλαξε για πάντα την τροχιά της αφήγησης. Η Μίλα, η μπέιμπι σίτερ της κόρης μου, μοιράστηκε μαζί μου την συγκλονιστική ιστορία της φυγής της στη Γεωργία μαζί με τον σύζυγό της μετά τον πόλεμο του Καραμπάχ. Στην ιστορία της Μίλα, βρήκα μια ισχυρή μεταφορά για τη συλλογική εμπειρία ενός ολόκληρου έθνους. Μέσα από τα μάτια της, είδα τα διαρκή σημάδια του τραύματος των γενεών που εξακολουθούν να παραμένουν, ανίατα. Αυτή η συνάντηση μεταμόρφωσε την αφήγηση, διευρύνοντας το εύρος της από το ατομικό στο καθολικό, διερευνώντας θέματα μετατόπισης, ανθεκτικότητας και επίμονων απόηχων της ιστορίας.

Το βιβλίο σας βραβεύτηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της ΕΕ 2022. Και άλλα δύο βραβεία. Πώς νιώθετε για αυτές τις διακρίσεις;

Η αναγνώριση της δουλειάς σου είναι πάντα ενθαρρυντική. Η κατάκτηση διεθνών βραβείων προσφέρει μια εκπληκτική ευκαιρία να μεταφραστεί το έργο σου σε διάφορες γλώσσες, χρησιμεύοντας ως πλατφόρμα για την προβολή της χώρας σου και τη δημιουργία λογοτεχνικών συνδέσεων σε όλη την Ευρώπη. Στη σύγχρονη εποχή, το να είσαι αποκλειστικά συγγραφέας δεν είναι πλέον ο κανόνας, ειδικά για όσους προέρχονται από μικρότερα έθνη. Είτε το επιδιώκουμε είτε όχι, γινόμαστε οι φωνές της χώρας μας και οι πρεσβευτές του πολιτισμού μας. Είναι ένας ρόλος που ενστερνιζόμαστε με ταπεινότητα, κατανοώντας τη σημασία των λόγων μας στη γεφύρωση πολιτισμών και ενισχύοντας την κατανόηση πέρα ​​από τα σύνορα.

Ξεκινήσατε να γράφετε, ακόμη και να εκδίδετε, από πολύ μικρή ηλικία. Τι σας οδήγησε στα μονοπάτια της συγγραφής;

Κάποτε είχα ακούσει ένα αστείο που είχε ως εξής: «Στη Γεωργία, πρέπει να είσαι πολύ μεγάλος, ή ακόμα καλύτερα, νεκρός, για να σε αναγνωρίζουν ως συγγραφέα». Στην αρχή νόμιζα ότι ήταν μια ιδιορρυθμία της χώρας μου, αλλά καθώς γνώρισα νέους συγγραφείς από όλο τον κόσμο, συνειδητοποίησα ότι το ίδιο φαινόμενο υπάρχει παντού. Το πάθος μου για τη συγγραφή υπήρχε από την παιδική μου ηλικία. Το μεγαλύτερο δώρο που μπορούσε να μου κάνει κάποιος ήταν μια στοίβα σημειωματάρια και μια χούφτα στυλό. Αυτό το πάθος έχει αναπτυχθεί μαζί μου, διαμορφώνοντας αυτό που είμαι σήμερα. Εδώ είμαι τώρα, συζητώντας την ελληνική μετάφραση του "Φρεάτιου απορριμμάτων". Μια άλλη σημαντική επιρροή στο ταξίδι μου ήταν η εμπειρία μου ως σεναριογράφος. Αν και αναμφίβολα ακόνισε τις δεξιότητές που είχα ως μυθιστοριογράφος, αποκάλυψε επίσης ότι δεν είμαι για συλλογική δουλειά. Οποιαδήποτε δουλειά απαιτεί περισσότερα από ένα άτομα δεν είναι για μένα. Έτσι, ήταν φυσικό και αναπόφευκτο να γίνω συγγραφέας.

Ποιες είναι οι σκέψεις σας όταν φαντάζεστε έναν αναγνώστη να διαβάζει το βιβλίο σας;

Μπορεί να μην λέω τίποτα πρωτοποριακό εδώ, αλλά είναι ένα συναίσθημα με το οποίο μπορούν να συσχετιστούν πολλοί συγγραφείς: όταν είμαι στη μέση της συγγραφής, δεν σκέφτομαι συχνά τον αναγνώστη. Και από τη στιγμή που το βιβλίο είναι εκεί έξω, δεν μπορώ να κάνω πολλά για να ελέγξω τη μοίρα του. Σίγουρα, μπορώ να το προωθήσω, να το πουλήσω, ακόμη και να υπογράψω μερικά αντίτυπα, αλλά μόλις εκτυπωθούν και δημοσιευτούν αυτές οι λέξεις, έχουν φύγει από τα χέρια μου. Αλλά αυτή είναι η ομορφιά της λογοτεχνίας, έτσι δεν είναι; Αν το βιβλίο είναι καλό, πραγματικά καλό, θα βρει το κοινό του, μερικές φορές με τον πιο απροσδόκητο τρόπο. Είναι σαν να υπάρχει αυτή η μαγεία στην αφήγηση που διασφαλίζει ότι οι σωστοί άνθρωποι θα βρουν τις σωστές ιστορίες, ότι κι αν γίνει.

Τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν δύο διακριτές περίοδοι στη ζωή μου: όταν γράφω ενεργά και όταν αναλώνομαι στις σκέψεις της συγγραφής. Δεν υπάρχει τίποτα στο ενδιάμεσο.

Τι σημαίνει η ίδια η διαδικασία της συγγραφής για εσάς προσωπικά;

Τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν δύο διακριτές περίοδοι στη ζωή μου: όταν γράφω ενεργά και όταν αναλώνομαι στις σκέψεις της συγγραφής. Δεν υπάρχει τίποτα στο ενδιάμεσο. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, όλα τα άλλα φαίνεται να σβήνουν στο παρασκήνιο καθώς το μυαλό μου επικεντρώνεται μοναδικά στη δημιουργική διαδικασία. Το γράψιμο δεν είναι απλώς μια δουλειά για μένα. Είναι τρόπος ζωής, αναπόσπαστο μέρος αυτού που είμαι. Ακόμη και όταν δεν είμαι σωματικά στο γραφείο μου, οι σκέψεις μου εμπλέκονται συνεχώς με ιδέες, χαρακτήρες και εξελίξεις πλοκής. Όλα περιμένουν να αποτυπωθούν στο χαρτί. Αν και αυτή η συνολική συγκέντρωση μπορεί να είναι έντονη, είναι ένα ταξίδι που αγκαλιάζω ολόψυχα. Το να χάνομαι σε έναν κόσμο δικής μου δημιουργίας, να εξερευνώ τα βάθη της φαντασίας μου και να βλέπω πού με οδηγεί είναι πηγή τεράστιας χαράς και πληρότητας. Είναι ένα ταξίδι αυτοανακάλυψης, δημιουργικότητας και έκφρασης που δεν θα αντάλλαζα με τίποτα.