Πέτρος Παπακωνσταντίνου: «Tο λεγόμενο Ακραίο Κέντρο ευνοεί, παρά τις φιλελεύθερες διακηρύξεις του, την άνοδο της Ακροδεξιάς»

Τι κυρίως διαφοροποιεί τη «νέα ακροδεξιά» από παλιότερες μορφές της;

Σε αντίθεση με τα κλασσικά πρότυπα του φασισμού και του ναζισμού, η σύγχρονη Ακροδεξιά δεν αντιπροσωπεύει κόμματα που στηρίζονται σε αντεπαναστατικά κινήματα μαζών, εννοούν να ανατρέψουν την αστική Δημοκρατία και να επιβάλουν ολοκληρωτικό καθεστώς, καθώς προετοιμάζονται για μεγάλης κλίμακας πολεμικές περιπέτειες. Με σημαντικές εξαιρέσεις τύπου Χρυσής Αυγής, τα περισσότερα ακροδεξιά κόμματα της εποχής μας σε Ευρώπη και Αμερική δεν αμφισβητούν το πολίτευμα. Ο Τραμπ στις ΗΠΑ και ο Μιλέι στην Αργεντινή δεν βασίστηκαν σε Τάγματα Εφόδου και Μελανοχίτωνες, αλλά σε τηλεοπτικά ριάλιτι και μεγάλους χρηματοδότες. 

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η νέα Ακροδεξιά έχει γίνει άκακο κατοικίδιο. Ο Χέρμπερτ Κικλ στην Αυστρία χαρακτηριζόταν στις πρόσφατες εκλογές από τους οπαδούς του «Καγκελάριος του Λαού», όπως ο Χίτλερ, ενώ η Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία προέρχεται από το νεοφασιστικό Ιταλικό Κοινωνικό Κίνημα (MSI), τα αρχικά του οποίου παραπέμπουν στο "Mussolini Sei Immortale"- Μουσολίνι Είσαι Αθάνατος. Κοινός πυρήνας του σημερινού μεταφασισμού- light με τα σκληροπυρηνικά αρχέτυπα είναι ο επιθετικός εθνικισμός, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, ο αυταρχισμός και ο αντικομμουνισμός. Αυτός ο αναπαλλοτρίωτος, αντιδραστικός πυρήνας επιτρέπει τη διαρκή ώσμωση ανάμεσα στην «παλιά» και τη «νέα» Ακροδεξιά και την παλινδρόμηση από τον μεταφασισμό στον νεοφασισμό κάθε φορά που έκτακτες κοινωνικές συνθήκες, όπως μια οξεία οικονομική κρίση ή ένας πόλεμος, ευνοούν κάτι τέτοιο. 

Στον υπότιτλο του βιβλίου σας κάνετε λόγο για τη «νέα ακροδεξιά» και τους «συνεργούς της». Ποιοι είναι αυτοί και τι τους ενώνει με τη νέα ακροδεξιά;

Αναφέρομαι σε τρία διαφορετικά πεδία. Πρώτα απ’ όλα σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, που χρησιμοποιούν την Ακροδεξιά ως δύναμη κρούσης και μοχλό προώθησης των επιδιώξέων τους. Στην Ελλάδα, η Χρυσή Αυγή εξαπέλυε δολοφνικές επιθέσεις εναντίον συνδικαλιστών στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, στο Πέραμα, ενώ στη Βουλή πλειοδοτούσε σε ρυθμίσεις υπέρ των εφοπλιστών. Στη Γαλλία η Μαρίν Λε Πεν έτυχε υποστήριξης, στις τελευταίες εκλογές, από τον βιομηχανικό και μιντιακό όμιλο Μπολορέ, ενώ και η κεντροδεξιά, υποτίθεται, Le Figaro της πολεμικής βιομηχανίας Dassault την υποστήριξε έμμεσα ως το λιγότερο κακό έναντι της ενωμένης Αριστεράς. 

το λεγόμενο «Ακραίο Κέντρο» ευνοεί, παρά τις φιλελεύθερες διακηρύξεις του, την άνοδο της Ακροδεξιάς.

Στην κατηγορία των “συνεργών” εντάσσω επίσης στοιχεία του βαθέος κράτους και κυρίως των μυστικών υπηρεσιών και ειδικών δυνάμεων καταστολής, Όλοι θυμόμαστε ότι ένας πρώην αρχηγός της ΕΥΠ εκλέχτηκε βουλευτής με το ΛΑ.ΟΣ του Καρατζαφέρη και ότι η Χρυσή Αυγή εξασφάλισε προκλητικά υψηλά ποσοστά στα εκλογικά κέντρα όπου ψήφιζαν τα ΜΑΤ. Παρόμοια φαινόμενα, όπως αναφέρω στο βιβλίο μου, είναι συνήθη στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, τουλάχιστον της νότιας. 

Τελευταίο στη σειρά αλλά όχι σε σημασία, το λεγόμενο «Ακραίο Κέντρο» ευνοεί, παρά τις φιλελεύθερες διακηρύξεις του, την άνοδο της Ακροδεξιάς. Εννοώ τα κόμματα κεντροδεξιάς ή κεντροαριστερής ταυτότητας, που ακολουθούν ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική, δημιουργώντας μια συνθήκη προκλητικών ανισοτήτων, εργασιακής επισφάλειας, κοινωνικού αποκλεισμού και εξατομίκευσης, η οποία δημιουργεί ιδανικό περιβάλλον για τη δημαγωγία του μεταφασισμού. Ο κεντρώος Μακρόν θεώρησε πρέπον να αποτίσει φόρο τιμής προεκλογικά στον δωσίλογο Πεταίν, επικαλούμενος τη συμβολή του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ο κεντροαριστερός Στάρμερ πήγε στη Ρώμη για να εξοικειωθεί με το know-how της Μελόνι στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.

Στο βιβλίο σας μιλάτε εκτενώς για το πώς το ΝΑΤΟ και κυβερνήσεις της Δύσης, στα χρόνια του Ψυχρού πολέμου, χρησιμοποίησαν ναζιστές και συναφείς οργανώσεις στο πλαίσιο του αντικομμουνιστικού αγώνα. Ποιο ήταν το τίμημα αυτών των «ανίερων συμμαχιών»;

Πράγματι, σημαντικό μέρος των Ναζί, των φασιστών και των δωσίλογων όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν, αλλά ανακυκλώθηκαν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον νέο, ψυχρό αυτή τη φορά πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ και των κομμουνιστικών κομμάτων στην Ευρώπη. Τα πιο τυπικά παραδείγματα είναι η «Οργάνωση του Ράινχαρντ Γκέλεν, πρώην επικεφαλής της κατασκοπείας του ναζιστικού στρατού στην Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, ο οποίος διορίστηκε από τους Αμερικανούς ως ο πρώτος διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στη Δυτική Γερμανία, και το παρακρατικό δίκτυο του ΝΑΤΟ Stay Behind (Gladio στην Ιταλία, Κόκκινη Προβειά στην Ελλάδα, Kontrgerilla στην Τουρκία κ.α.). Τα δίκτυα αυτά έπαιξαν ρόλους σε σενάρια αντιδημοκρατικής εκτροπής στις εν λόγω χώρες, με αποκορύφωμα τη «στρατηγική της έντασης» στην Ιταλία της δεκαετίας του ’70, όταν οι φασίστες οργάνωναν πολιτικές προβοκάτσιες όπως πολύνεκρες βομβιστικές ενέργειες που αποδίδονταν σε αναρχικούς και κομμουνιστές. Αποτέλεσμα αυτών των ανίερων, όπως λέτε, συμμαχιών ήταν να βγουν από την πολιτική καραντίνα όπου είχαν εξοστρακιστεί από την αντιφασιστική νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ορισμένες ακροδεξιές ομάδες, να αποκτήσουν ερείσματα στο βαθύ κράτος και να προχωρήσουν σε μια πρωταρχική συσσώρευση πολιτικού κεφαλαίου, προτού επιχειρήσουν τα επόμενα άλματα προς τη διεύρυνση και την κανονικοποίησή τους. 

Από την πτώση των καθεστώτων του ανατολικού μπλοκ τον ρόλο της στήριξης της άκρας δεξιάς, ειδικά στην Ευρώπη, αλλά ίσως και αλλού, πολλοί λένε ότι έχει αναλάβει η Ρωσία. Είναι γνωστές οι σχέσεις της Μαρίν Λε Πεν, για παράδειγμα, με τη ρωσική ηγεσία, αλλά και στη χώρα μας ακούγεται έντονα ότι κάποια από τα ακροδεξιά κόμματα έχουν ή είχαν τη στήριξη της Ρωσικής κυβέρνησης. Σε ποιο βαθμό συμβαίνει αυτό και με ποιον σκοπό;

Έχοντας έρθει σε σύγκρουση με τη Δύση ύστερα από την πρώτη ουκρανική σύγκρουση του λεγόμενου Eurοmaidan, το 2013-2014 και πολύ περισσότερο μετά την έναρξη του πολέμου, το 2022, η Ρωσία αξιοποιεί με ωμό πραγματισμό οποιοδήποτε έρεισμα μπορεί να βρει εναντίον των φιλοατλαντικών κυβερνήσεων στη Δύση, αδιαφορώντας για το ιδεολογικό τους πρόσημο- από την ακροδεξιά Λεπέν στη Γαλλία μέχρι την αριστερή Βάγκενκνεχτ στη Γερμανία και από τον ισλαμιστή Ερντογάν μέχρι την κομμουνιστική Κούβα. Η ευρωπαϊκή Αρκοδεξιά διχάστηκε βαθειά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς η Μελόνι και τα συγγενή της κόμματα στις σκανδιναβικές χώρες και στη Βαλτική συντάχθηκαν με το ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας, ενώ η Λεπέν, η AfD της Βάιντελ στη Γερμανία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία και άλλα τμήματα αυτού του πολιτικού νεφελώματος υιοθέτησαν φιλορωσικές θέσεις. Επί τη ευκαιρία, ο πολιτικός κυνισμός δεν είναι μονοπώλιο της Μόσχας. Η κυβέρνηση Μπάιντεν σχεδόν αγιοποίησε τη Μελόνι χάρη στην ταύτισή της με το ΝΑΤΟ, ενώ στο ελληνικό κοινοβούλιο εμφανίστηκε εκπρόσωπος του νεοναζιστικού Τάγματος Αζόφ. Δυστυχώς αποδείχθηκε για μία ακόμη φορά με πολλούς τρόπους ο αφορισμός της σπουδαίας Αμερικανίδας δημοσιογράφου Έλεν Τόμας, η οποία, παραφράζοντας τον Σέξπιρ, είπε κάποτε ότι «ο πόλεμος φτιάχνει παράξενους συντρόφους. 

Στη χώρα μας, όλα μαζί τα πέραν της δεξιάς κόμματα αθροίζουν εξαιρετικά μεγάλα ποστοστά. Γιατί η ακροδεξιά, συνολικά, έχει τόσο ισχυρή πολιτική παρουσία στη χώρα μας; Υπάρχει κάποια ιδιαιτερότητα;

Όχι, είμαστε απλά κομμάτι της ευρωπαϊκής κανονικότητας, η οποία δεν είναι καθόλου ευχάριστη αυτή την εποχή. Ασφαλώς είναι ανησυχητικό τα ακροδεξιά κόμματα της Ελλάδας να αθροίζονται σε περίπου 18%, αλλά κάτι ανάλογο ή ακόμη χειρότερο συμβαίνει σε σειρά ευρωπαϊκών χωρών, από την Ιταλία, τη Γαλλία, την Αυστρία, την Ολλανδία και την Ουγγαρία μέχρι το τελευταίο παράδειγμα, τη Ρουμανία. 

Παρά την ήττα του φασισμού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ακροδεξιά πάντα ήταν κάπου εδώ, γύρω μας, έστω κι αν κρυβόταν μέσα σε συστημικά κόμματα. Όπως έχουν τεκμηριώσει οι μελέτες σειράς ιστορικών- θα αναφέρω ενδεικτικά τα πιο πρόσφατα βιβλία του Μενέλαου Χαραλαμπίδη και του Δημήτρη Κουσουρή- οι Δωσίλογοι αντιπροσώπευαν σημαντικό τμήμα των ελληνικών οικονομικών, πολιτικών και στρατιωτικών ελίτ και στο μεγαλύτερο μέρος τους όχι μόνο απέφυγαν την τιμωρία, αλλά ανακυκλώθηκαν από το μετεμφυλιακό κράτος. Μετά τη μεταπολίτευση του 1974, οι νοσταλγοί της 4η Αυγούστου και της χούντας δεν εύρισκαν αυτόνομη πολιτική και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, με εξαίρεση την Εθνική Παράταξη, το 1977, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν. 

Ιδιαίτερες ευθύνες έχουν οι δυνάμεις του πολιτικού και μιντιακού κατεστημένου που εξάγνισαν το ακροδεξιό ΛΑ.ΟΣ του Καρατζαφέρη ύστερα από την υποστήριξη που έδωσε στο πρώτο Μνημόνιο.

Αυτό που επέτρεψε στην Ακροδεξιά να βγει στο προσκήνιο και να διεκδικήσει ευρύτερα ακροατήρια ήταν οι συνθήκες κοινωνικής καταστροφής στη Μνημονιακή εποχή, μετά την κρίση χρέους του 2009. Ιδιαίτερες ευθύνες έχουν οι δυνάμεις του πολιτικού και μιντιακού κατεστημένου που εξάγνισαν το ακροδεξιό ΛΑ.ΟΣ του Καρατζαφέρη ύστερα από την υποστήριξη που έδωσε στο πρώτο Μνημόνιο. Το γεγονός αυτό, όπως και η συμμετοχή του ΛΑ.ΟΣ στη δεύτερη μνημονιακή κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου οδήγησε στην πολιτική του συρρίκνωση, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό στη Χρυσή Αυγή, η οποία βγήκε από το πολιτικό περιθώριο και έγινε το πρώτο ανοιχτά ναζιστικό κόμμα της Ευρώπης που μπήκε μεταπολεμικά στο εθνικό κοινοβούλιο και μάλιστα με υψηλό ποσοστό. Ωστόσο η τιμωρία της Χρυσής Αυγής, πρώτα από το μεγάλο αντιφασιστικό κίνημα που ακολούθησε τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και ύστερα από τη Δικαιοσύνη, οδήγησε στη συρρίκνωση αυτού του εκτρώματος.

Οι επιτυχίες διαδέχονται τις ήττες τους, το Γκρίζο Κύμα για το οποίο γράφω στο βιβλίο μου, όπως κάθε κύμα, έρχεται και φεύγει.

Εν τέλει η πορεία του ΛΑ.ΟΣ και της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, όπως και του Μπολσονάρο στη Βραζιλία, του Σαλβίνι στην Ιταλία και τόσων άλλων, αποδεικνύουν το ίδιο πράγμα: ότι καμία χώρα δεν έχει ανοσία απέναντι στον μεταφασισμό, αλλά και ότι δεν υπάρχει καμία γραμμική, νομοτελειακή άνοδος της Ακροδεξιάς από ψηλότερη σε ακόμη ψηλότερη κορυφή. Οι επιτυχίες διαδέχονται τις ήττες τους, το Γκρίζο Κύμα για το οποίο γράφω στο βιβλίο μου, όπως κάθε κύμα, έρχεται και φεύγει. Όχι από μόνο του, βέβαια, αλλά όταν τα αντιφασιστικά και αντιρατσιστικά σώματα του κοινωνικού σώματος καταφέρνουν να ενεργοποιηθούν, δίνοντας στην ελπίδα και την αλληλεγγύη καινούργιες ευκαιρίες απέναντι στον φόβο και τη βαρβαρότητα.

Δείτε επίσης τη συζήτηση του Κώστα Κατσουλάρη με τον Πέτρο Παπακωνσταντίνου στο Υπόγειο του Βιβλιοπωλείου Πολιτεία, στη σειρά συζητήσεων «Βίος και Πολιτεία» που μεταδίδονται ζωντανά κάθε Πέμπτη στις 7μ.μ.