Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Οι ημιτελείς υποθέσεις μας στοιχειώνουν, αλλά μέσα απ’ αυτές μπορούμε να βρούμε τον εαυτό μας»

Η «αγία ελληνική οικογένεια», το σπάσιμο των στεγανών από έναν νέο, αλλά και η ανάγκη της ολοκλήρωσης, είναι μερικά από τα θέματα που πραγματεύεται το νέο βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη. Αιτήματα που εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο στη σημερινή εποχή και απηχούν τις ανάγκες της νέας γενιάς. Μιλήσαμε με τη συγγραφέα για τις βασικές θεματικές του βιβλίου της, αλλά και για τις εκδόσεις Στίξις που διευθύνει. 

Ο Νικόλας, ο ήρωας του βιβλίου σας, φλέγεται να ξεφύγει από τα κοινωνικά και οικογενειακά στεγανά. Είναι ένα από τα βασικά αιτήματα της εποχής μας;

Ο Νικόλας, στα σαράντα του, ξυπνάει από μια ύπνωση που έχει κρατήσει χρόνια. Συνειδητοποιεί ποια είναι η στάση του απέναντι στον κόσμο μέχρι τότε και αναγνωρίζει πλέον ευθύνες όχι μόνο στους «σημαντικούς άλλους», αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό. Δεν του είναι καθόλου εύκολο να παραδεχτεί ότι τόσα χρόνια ήταν υποταγμένος σε στερεότυπα που ενισχύονταν από την οικογένεια και την κοινωνία. Το να ξεφορτωθεί τα βαρίδια που κουβαλάει από τους γονείς του και να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του, είναι μια επίπονη διαδικασία που δεν έχει τέλος.

Στο βιβλίο, όλοι οι ήρωες αναζητούν έναν τρόπο να υπάρξουν στη ζωή των άλλων, να γίνουν ορατοί στους άλλους. Μέσα στην οικογένεια πρώτα μαθαίνουμε να αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο, να υπάρχουμε, και κυρίως να συνυπάρχουμε. Έπειτα ριχνόμαστε στην κοινωνία. Αν νοσεί ο οικογενειακός θεσμός, τότε θα νοσεί αναπόφευκτα και η ευρύτερη κοινωνία. Άρα, ναι, είναι βασικό αίτημα κάθε εποχής, όχι μόνο της δικής μας, η δημιουργία υγιών δεσμών μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, το κυρίαρχο, θα έλεγα. Σήμερα, για παράδειγμα, πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στο πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας, που έχει ολοένα και σοβαρότερες συνέπειες. Δεν μπορούμε να το δούμε με τα δεδομένα που ίσχυαν σε προηγούμενες γενιές. Έχει πολλές προεκτάσεις που τόσα χρόνια ίσως απλώς τις βάζαμε κάτω από το χαλί. Οι ανάγκες και οι απαιτήσεις είναι διαφορετικές σε κάθε εποχή, άρα πρέπει να τις δούμε ξανά, με νέα ματιά.

Το να σπάει ένα «παιδί» τα στεγανά που το κάνουν να ασφυκτιά είναι ουσιαστικό για την εξέλιξή του. Μέσα από την αντίδραση του ατόμου ή κοινωνικών ομάδων ιστορικά μπαίνουμε στη διαδικασία να επανεξετάσουμε τον κόσμο γύρω μας και αναδιαμορφώνουμε τις συνθήκες κοινωνίας και ζωής μέσα στον χρόνο.

Η μητρική αγάπη έχει διάφορα «πρόσωπα», και όχι πάντα το αρχετυπικό της αγάπης και της φροντίδας. Διακρίνουμε συχνά καταπίεση, χειραγώγηση, κακοποίηση.

Η σχέση του ήρωα με τη μητέρα του είναι καθοριστική. Το μητρικό πρότυπο που προβάλλετε στο βιβλίο είναι αντισυμβατικό με την έννοια ότι δεν εκπέμπει θαλπωρή και αγάπη. Θα ήθελα να μας πείτε πώς το σκιαγραφείτε.

Στο βιβλίο υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα μητέρας, με κυρίαρχο βέβαια εκείνο της μητέρας του ήρωα. Είναι μια δυναμική γυναίκα, ίσως και κάπως… «αδίστακτη», θα έλεγα. Δεν είναι όμως αυτό ένα πρότυπο εντελώς ανοίκειο. Το συναντάμε αρκετά συχνά στην κοινωνία μας. Η μητρική αγάπη έχει διάφορα «πρόσωπα», και όχι πάντα το αρχετυπικό της αγάπης και της φροντίδας. Διακρίνουμε συχνά καταπίεση, χειραγώγηση, κακοποίηση. Απλώς κάνουμε ότι δεν υπάρχουν, γιατί ίσως δεν μπορούμε να τα αντέξουμε. Ας αναλογιστούμε λίγο πώς δίνουμε ή δείχνουμε την αγάπη μας στον άλλο και βέβαια ας θυμηθούμε πώς μας έδωσαν εμάς τη μητρική αγάπη ή πώς την εκλάβαμε.

Η Χρυσοξένη Προκοπάκη γεννήθηκε στο Ρέθυμνο και ζει στη Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Αθηνών (Ψυχολογία) και συγγραφέας. Το 2017 ίδρυσε τις εκδόσεις Στίξις.

Η εύτακτη εικόνα της οικογένειας του Νικόλα καταρρέει έπειτα από ένα σκάνδαλο ολκής. Είναι ένα δικό σας σχόλιο για όσα βίωσε η ελληνική κοινωνία στα χρόνια της κρίσης;

Το σκάνδαλο στην ιστορία μου είναι απλώς μία αφορμή για την αφύπνιση του ήρωα, ανεξαρτήτως εποχής ή εθνικότητας. Είναι η αιτία που θα πέσουν οι μάσκες και θα συνειδητοποιήσει ο Νικόλας ότι όσα πίστευε μέχρι τότε δεν είχαν καμία σχέση με την πραγματικότητα έτσι όπως τη βίωνε. Από εκείνη τη στιγμή δεν έχει περιθώρια να αυταπατάται πλέον. Πρέπει να κάνει κάτι. Να ξεπεράσει τον «κατεστημένο» εαυτό του.

Όλοι οι ήρωες του βιβλίου έχουν το εξής κοινό: κάτι τους λείπει για να αισθανθούν πλήρωση. Έτσι όπως τους έχετε δημιουργήσει πιστεύετε πως είναι ικανοί να γευτούν τη χαρά της ολοκλήρωσης;

Οι ήρωες του βιβλίου, όπως και οι «πραγματικοί» άνθρωποι, επιθυμούν την ολοκλήρωση, αγνοώντας όμως ότι η ουσία δεν βρίσκεται εκεί, αλλά και ότι (η ολοκλήρωση) είναι κάτι ανέφικτο εκ προοιμίου. Τη στιγμή που νομίζουμε ότι κλείνει ένας κύκλος, έχουν ανοίξει ήδη δεκάδες άλλοι. Οι ημιτελείς υποθέσεις θα μας στοιχειώνουν πάντα, αλλά μέσα απ’ αυτές μπορούμε να βρούμε και τον εαυτό μας.

Η «αγία ελληνική οικογένεια» σκιαγραφείται στο βιβλίο με έντονα χρώματα, αλλά και με ειρωνική διάθεση (ειδικά στο σημείο του οικογενειακού τραπεζιού). Δεν βλέπετε και κάποια θετική διάσταση στην ελληνική οικογένεια;

Η οικογένεια είναι ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου, αλλά κυρίως είναι ο τρόπος του σχετίζεσθαι με τους άλλους, και φυσικά το πώς εντέλει εκλαμβάνουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Και βέβαια υπάρχουν θετικά στοιχεία στην ελληνική οικογένεια. Έχουμε ανάγκη να ανήκουμε κάπου, να μοιραζόμαστε εμπειρίες και συναισθήματα με τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν, να νιώθουμε ορατοί και αποδεκτοί από τους οικείους μας. Στην πράξη όμως πολλές φορές η φροντίδα, η αγάπη ή η προστασία, μπορεί να διαμορφώσουν μία επίπλαστη πραγματικότητα.

Ποιο θα λέγατε ότι είναι το βαθύτερο θέμα πίσω από την ιστορία σας. Είναι ο τίτλος ένα κλειδί;

Με τον τίτλο γίνεται έμμεση αναφορά στην Ημιτελή Συμφωνία του Σούμπερτ που είναι και η μουσική που συνδέει τον ήρωα με το παρελθόν του. Και ταυτόχρονα ο τίτλος υποδεικνύει αυτό που δεν μπορούμε να αποφύγουμε: το ανολοκλήρωτο. Σε επίπεδο εαυτού, αλλά και σε όσα εντέλει μένουν εκκρεμότητες. Η ιστορία αφορά τις λανθασμένες αποφάσεις που πήραμε στη ζωή μας, όσα μετανιώσαμε και όσα τελικά αποδεχτήκαμε και τα φέρουμε ως αναπόσπαστα πια κομμάτια μας. Στο τέλος τα πάντα μένουν ημιτελή, είτε το θέλουμε είτε όχι. Είναι πάνω από κάθε ανθρώπινη δύναμη. Σκεφτείτε πόσες εκκρεμότητες θα αφήσουμε, έτσι κι αλλιώς, φεύγοντας οριστικά από τον κόσμο...

Χαίρομαι που σ’ αυτές τις δύσκολες εποχές και σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον έχουμε καταφέρει να εκδώσουμε βιβλία αξιόλογα και να συστήσουμε στους αναγνώστες συγγραφείς που έχουν λόγο ύπαρξης στο λογοτεχνικό στερέωμα.

Παράλληλα με τη συγγραφή διευθύνετε και τον εκδοτικό οίκο Στίξις. Φέτος κλείσατε επτά χρόνια παρουσίας στο χώρο του βιβλίου. Ποια είναι η πρώτη αποτίμηση που μπορείτε να κάνετε και ποια είναι τα σχέδια του εκδοτικού για το μέλλον;

Χαίρομαι που σ’ αυτές τις δύσκολες εποχές και σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον έχουμε καταφέρει να εκδώσουμε βιβλία αξιόλογα και να συστήσουμε στους αναγνώστες συγγραφείς που έχουν λόγο ύπαρξης στο λογοτεχνικό στερέωμα. Τον επόμενο καιρό θα ακολουθήσουν κάποια δοκίμια και πεζά.