prodimosieysi Alexandra Deligiorgi

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Αλεξάνδρας Δεληγιώργη «Σύγχρονα κάτοπτρα της ελληνικότητας – Ιδέες και Ιδεολογήματα στον 20ο αιώνα», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«…επιχειρώντας, έτσι, μια συνοπτική επισκόπηση της σύγχρονης πεζογραφικής μας παράδοσης των πρώτων πενήντα χρόνων από την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ο Δημήτρης Χατζής διαπίστωνε, σε σχέση με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, μια εντεινόμενη καθυστέρηση ενός αιώνα σε όλα τα είδη της λογοτεχνίας μας, που ο ρυθμός της ανακόπηκε, από το 1880 και μετά, όταν η γλωσσική πολυφωνία έδωσε τη θέση της στο δίπολο καθαρεύουσας ή δημοτικής. Έκτοτε, και παράλληλα με την σχολή του δημοτικισμού, της οποίας ηγήθηκε ο Κ. Παλαμάς, εμφανίσθηκαν στο λογοτεχνικό προσκήνιο πεζογράφοι που μίλησαν για τη ζωή της τότε αγροτικής και ημιαστικής ελληνικής κοινωνίας, με προεξάρχοντες τους «ηθογράφους» Καλλιγά, Βικέλα, Βιζυηνό και τον σπουδαιότερο όλων, Παπαδιαμάντη. Έχοντας κατά νου την Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας του Κ. Δημαρά, ο Δ. Χατζής παρατηρούσε, ότι οι πεζογράφοι αυτοί, κοιταγμένοι υπό ένα «αριστοκρατικό» πρίσμα, αντιμετωπίζονταν αρνητικά, ενώ υπό το « λαϊκιστικό» πρίσμα, θετικά, ώστε κατά την πάγια τακτική, να αλληλο-αποκλείονται.

Με τη διαφορά ότι ο Χατζής διέκρινε κι αυτός μια τρίτη άποψη, «μυστικιστική» ή επαγγελλόμενη την «επιστροφή στις ρίζες», η οποία, όμως, κακοποιούσε, εξίσου με τις άλλες δύο οπτικές, την ηθογραφική μας παράδοση. Περιέργως πως, ως να ήθελε να σώσει τη ηθογραφία, στη διάλεξή του, δεν έκανε μνεία σε πεζογράφους της πρώτης 20ετίας του 20ού αιώνα, δημιουργούς εκ παραλλήλου με τους «ηθογράφους» όπως ο Εμ. Ροΐδης, ο Κ. Χατζόπουλος, ο Κ. Θεοτόκης, ο Κ. Χρηστομάνος, ο Μ. Μητσάκης, κ.ά. Δεν απέφυγε, πάντως, να συνδέσει την ανανέωση της πεζογραφίας μας με την επαναστατική έκρηξη της Νέας ποίησης, εφόσον αυτή, με πρωτουργό και δάσκαλό της, τον Κ. Καβάφη, οδηγούσε τη γενιά του ’30 σε ρήξη με την ηθογραφία και την δημώδη ποιητική της. Και ενώ απέδωσε στους εκπροσώπους της –αστούς, επαναστατημένους αναρχικούς ή κομματικούς επαναστάτες–, τη δημιουργία της ζωντανής γλώσσας της πεζογραφίας, αποκάλεσε την γενιά του ‘30 «χτικιασμένη» γενιά, πάσχουσα από την κληρονομική νόσο του επαρχιώτικου ελληνοκεντρισμού που της στέρησε το σθένος να δει σε βάθος την ελληνική πραγματικότητα. Το επόμενο χάσμα που εντόπιζε στην πεζογραφία της 20ετίας 1945-1967 από το οποίο αναδύθηκε η πεζογραφία της μεταπολίτευσης, το απέδωσε στην δικτατορία του ’67.

O Δ. Χατζής δικαίως αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατόν μια τέτοια «μισή και ανολοκλήρωτη παράδοση» να είναι οδηγός και στήριγμα στη μυθιστορηματική απόδοση της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, που την κίνησή της καθόριζαν όροι της παγκόσμιας συγκυρίας...

Με όλα τα παραπάνω χάσματα, που προκαλούν ρήξεις στη συνέχεια της πεζογραφικής μας παράδοσης του 20ού αι., ο Δ. Χατζής δικαίως αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατόν μια τέτοια «μισή και ανολοκλήρωτη παράδοση» να είναι οδηγός και στήριγμα στη μυθιστορηματική απόδοση της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, που την κίνησή της καθόριζαν όροι της παγκόσμιας συγκυρίας, ενόσω δοκιμαζόταν από την κοσμοθεωρητική, ιδεολογική και ηθική κρίση που προκαλούσε η μαζική κουλτούρα της κατανάλωσης και της πλαστής ευημερίας; 

katoptra DeligiogiΜε εξαίρεση πρωτοπόρους πεζογράφους, από τους οποίους αναφέρει μόνον τον Γ. Σκαρίμπα, αλλά όχι τον Γ. Μπεράτη ή τον  Ε. Γονατά, η πεζογραφία μας, άρρηκτα συνδεδεμένη με τα κοινωνικά οικονομικά και πολιτικά ζητήματα του καιρού της, με κομμένες τις ρίζες της παραμελημένης ή παραποιημένης παράδοσής μας, χωρίς μια σταθερή αφετηρία και χωρίς τρόπους αντίστασης, βρισκόταν και αυτή στη δίνη της παγκόσμιας κρίσης που προκαλούσε η παρακμή του αστικού κόσμου. Έτσι,  παραδεχόταν :

«Όλοι είμαστε μετέωροι, προσωρινά τοποθετημένοι, ταξικά απροσδιόριστοι».

Κάτω από αυτές τις συντριπτικά νέες συνθήκες μιας παραμόνιμης παγκόσμιας κρίσης, που μας ωθούσε να τις συνειδητοποιήσουμε, ο Δ. Χατζής τοποθετούνταν, τώρα, πάνω σε μια ριζικά διαφορετική «ιδεολογική» (ή μήπως και οντο-γνωσιοθεωρητική;) βάση, ομολογώντας την αδυναμία επιστροφής στην παράδοση έτσι όπως την είχε στοιχειοθετήσει, από τον εμφύλιο μέχρι την επάνοδό του από την εξορία. Γιατί παραδεχόταν πως η αναφορά σε μια θολή και αδιασαφήνιστη ελληνικότητα είναι καρπός μιας λαϊκίστικής δημαγωγίας. Απερίφραστα, έτσι, ομολογούσε ό,τι αρνούμαστε να ομολογήσουμε σαράντα χρόνια μετά:

«Το πρόβλημα του σημερινού πεζογράφου, όπως και κάθε καλλιτέχνη, είναι νομίζω τούτο: Πώς, αποκτώντας συνείδηση του εαυτού του και της εποχής του, θα περάσει από τις συμπληγάδες του παλιού, από τη μια μεριά, και του αρνητικού, από την άλλη, σε μια νέα δημιουργική σύλληψη της ζωής. Πώς, δηλαδή, πρωτοπορώντας και προφητεύοντας, θα εκφράσει εκείνο που είναι ουσιαστικά νέο στη ζωή... και θα μιλήσει με τους σημερινούς ανθρώπους, με τη δική τους γλώσσα». 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

«Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» του Τιμ Μάρσαλ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Τιμ Μάρσαλ [Tim Marshall] «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας – Βιβλίο κουίζ» (μτφρ. Σπύρος Κατσούλας), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο βιβλίο...

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χάρολντ Κούσνερ [Harold Kushner] «Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» (μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 2 Μαΐου από τις εκδόσεις KeyBooks.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ιστορία του Ελληνικού κόσμου» του Γιώργου Κοντογιώργη (προδημοσίευση)

«Ιστορία του Ελληνικού κόσμου» του Γιώργου Κοντογιώργη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή του βιβλίου του Γιώργου Κοντογιώργη «Ιστορία του Ελληνικού κόσμου», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Απριλίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση η παρούσα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέας και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ