
Για την παράσταση Δαμάζοντας τα κύματα, σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη, που παρουσιάζεται στο Εθνικό Θέατρο.
Του Νίκου Ξένιου
Τα σενάρια των σπουδαίων κινηματογραφιστών περνούν στον ζωτικό χώρο του θεάτρου και σταδιακά καθιερώνουν ένα νέο είδος. Tο 2004 το Εθνικό Θέατρο ανέβασε στη Νέα Σκηνή το έργο του Λαρς φον Τρίερ Dogville, σε σκηνοθεσία Αντώνη Καλογρίδη. Σήμερα η Ρούλα Πατεράκη διασκευάζει τολμηρά για το Εθνικό θέατρο το Δαμάζοντας τα κύματα του Λαρς φον Τρίερ, σε μετάφραση Αντώνη Γαλέου και σκηνικά-κοστούμια Άγγελου Μέντη. Μια εικαστικά άψογη δημιουργία αυστηρού ρυθμού, που τηρεί την αποστασιοποίηση του θεατή, καθώς μια προσωπική συνέντευξη της κας Πατεράκη με τον Δανό δημιουργό διατρέχει το κείμενο, εγκιβωτίζοντας στην παράσταση τον κινηματογράφο και το βλέμμα της μεγάλης Ελληνίδας δημιουργού.
Ένα προτεσταντικό φρούριο
Η ηρωίδα του Δαμάζοντας τα κύματα, το σφάγιον που φέρει το όνομα Μπες Μακνήλ, έχει δύναμη γιατί έχει το Θεό μέσα της, σε αντίθεση με τους μαυροφορεμένους κήνσορες της ηθικής που στέκουν «απέναντι» από το Θείο γιατί ζουν διαρκώς με τον φόβο Του. Δια στόματος Πατεράκη, ο Λαρς φον Τρίερ μας εξηγεί: η Μπες ζητά τον γάμο με τον Ίαν, που είναι εργάτης στην πλατφόρμα πετρελαίου ανοιχτά στη θάλασσα - και γνωρίζει την ευτυχία, παρά τις αντιρρήσεις των υπολοίπων. Το ατύχημα και η παραπληγία του Ίαν την επιφορτίζει με εκείνο το είδος ενοχής που πηγάζει από την πίστη της πως μπορεί να μεσολαβήσει στον Κύριο και έτσι να καθορίσει την τύχη του άντρα της. Ο Ίαν, ευνουχισμένος εραστής μέσα στη βασανιστική του ακινησία, αποφασίζει να παροτρύνει τη γυναίκα του να πάει με άλλους άντρες, εκείνη αρχικά αντιδρά βίαια και κατόπιν το δέχεται μόνο και μόνο όταν πείθεται πως αυτός είναι ο μοναδικός σκοπός ύπαρξης του αγαπημένου της. Και τότε η κοινότητα του Δόγματος την θυσιάζει ως αμνόν επί σφαγή. Η πνευματικότητα του θανάτου της γίνεται αποκαλυπτικό σκηνικό γεγονός, που μάλιστα κινηματογραφείται και μεταδίδεται διαρκώς στις λεπτομέρειές του, καθιστώντας μας άμεσους μετόχους των μεταπτώσεων της διάθεσης και των ανατροπών.
Ο Άκης Σακελλαρίου κυριολεκτικά κλέβει την παράσταση με την υπερευαίσθητη και ανδροπρεπή ερμηνεία του: ένας ηθοποιός εύθραυστος και στιβαρός που κυριαρχεί με την ακινησία του και γοητεύει με την ψυχική απογύμνωσή του ενώπιον του κοινού.
Ο Άκης Σακελλαρίου κυριολεκτικά κλέβει την παράσταση με την υπερευαίσθητη και ανδροπρεπή ερμηνεία του: ένας ηθοποιός εύθραυστος και στιβαρός που κυριαρχεί με την ακινησία του και γοητεύει με την ψυχική απογύμνωσή του ενώπιον του κοινού. Η Ιωάννα Τσιριγκούλη είναι εντυπωσιακά μικροκαμωμένη και εύθραυστη. Ίσως από σκηνοθετική επιλογή, ίσως και από ιδιοσυγκρασιακή ιδιοτυπία, κρατά χαμηλούς τόνους στους εσωτερικούς αλλά μεγαλόφωνους διαλόγους της με τον Θεό και επιβάλλει τη συγκλονιστική της γυμνότητα με απόλυτα φυσικό τρόπο. Σκληρή σκηνική αντίστιξη παράγει ο χαρακτήρας της Ντόντο, δοσμένος στεγνά και αυστηρά από την Παρθενόπη Μπουζούρη, ενώ ο Γιάννης Βογιατζής συντονίζει τον «χορό» των φαιοφορούντων γερόντων που θα προασπιστούν τη μοναστηριακή ηθική της κλειστής κοινότητας σε ένα άρτια ενορχηστρωμένο σύνολο όπου βάζουν ισάξια τις ψηφίδες τους ο Μελέτης Γεωργιάδης, ο Αντρέας Αντωνιάδης, ο Σπύρος Τσεκούρας και ο Κώστας Κοράκης. Έντονη η παρουσία της Ευανθίας Κουρμούλη στον ρόλο της Σίμπιλα και εντυπωσιακή η ερμηνεία του Γιώργου Παπαπαύλου στον ρόλο του γιατρού.
Το Δόγμα και ο διάλογος με τον Θεό
Η αναζήτηση της προσωπικής ηθικής μέσω της τετ-α-τετ επαφής με το Θείο απασχόλησε τον κινηματογράφο ήδη από την εποχή του Καρλ Ντράγιερ στη Δανία και γενικεύθηκε με τις κινηματογραφικές και τις θεατρικές παραγωγές του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στη Σουηδία και του Αντρέι Ταρκόφσκι στη Ρωσία. Αρχικά άθεος και ψυχαναλυόμενος για χρόνια, ο Λαρς φον Τρίερ καταφεύγει στον καθολικισμό και βαφτίζεται. Πιστός στον μεταφυσικό του προβληματισμό (ήδη με μιαν εγκεφαλική προσέγγιση στο Στοιχείο του Εγκλήματος, με συνεχείς πειραματισμούς στο Χορεύοντας στο σκοτάδι, στους Ηλίθιους και στον Αντίχριστο και προκαλώντας τα όρια αντοχής του κοινού στη Μελαγχολία) αναζητά τον βαθμό ταύτισης με μια κατά βάσιν θρησκευτική αγωγή και τις περιπλοκές που παράγει η πιθανή απώθησή της. Αυτό το έργο του υπήρξε καθοριστικό για την ψυχοσυναισθηματική ενηλικίωση όλων μας, ενώ άφησε «ανοικτό» ένα σημαντικό ενδεχόμενο σαρκασμού της κινηματογραφικής και καλλιτεχνικής βιομηχανίας με την οποία γαλουχηθήκαμε.
![]() Η Ρούλα Πατεράκη
|
Η naïveté της Μπες δεν είναι παρά η απόρροια της γνησιότητας και της ψυχικής της ελευθερίας, εφόσον την χρίζει πράκτορα σωτηρίας με όχημα τον έρωτα. Ελεύθερη μέσα στο απόλυτο συναίσθημα, η Μπες γίνεται αντικείμενο κρίσεως του κοινωνικού σώματος ερχόμενη σε αντιμέτωπη με την απόρριψη, την περιθωριοποίηση και την προσχηματική ηθική των ανδρών. Η μεταφυσική θεώρηση του έρωτα από τον Τρίερ γοητεύει τη Ρούλα Πατεράκη, που αποφασίζει να τον υποβάλει στη δοκιμασία να παρακολουθήσει βήμα προς βήμα τη σκηνική έκβαση (ή το αδιέξοδο) των ερωτημάτων που θέτει στο έργο του. Η κλιμάκωση της δραματικότητας στη σκάλα με την «απόρριψη» στα κύματα του νεκρού σώματος διακρίνεται για ένα μανιερισμό και μια δυναμική αντίστοιχη με σπουδαίες σκηνοθεσίες της Αριάν Μνούσκιν και με εμβληματικά έργα ζωγραφικής όπως η «Σχεδία της Μέδουσας» του Ζερικό. Η Ρούλα Πατεράκη στήνει ένα σύμπαν ενοχής επί σκηνής και επιλέγει σπασμωδικό ρυθμό αναπνοής, ώστε όλοι (ηθοποιοί και θεατές) να πειθαρχήσουν, ως αυτουργοί και συνένοχοι στην ιεροτελεστική θυσία της Μπες.
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Info
Μετάφραση Αντώνης Γαλέος
Σκηνοθεσία - Δραματουργία - Σκηνική προσαρμογή Ρούλα Πατεράκη
Σκηνικά - Κοστούμια Άγγελος Μέντης
Φωτισμοί Γιάννης Δρακουλαράκος
Video - art Στάθης Αθανασίου
Ηχητική σύνθεση Γιώργος Πούλιος
Βοηθός σκηνοθέτη Τασία Σοφιανίδου
Διανομή:
Βίγκβιντ Ρούλα Πατεράκη
Μπες Ιωάννα Τσιριγκούλη
Γιαν Άκης Σακελλαρίου
Ντόντο Παρθενόπη Μπουζούρη
Δρ. Ρίτσαρσον Γιώργος Παπαπαύλου
Μίνιστερ Γιάννης Βογιατζής
Σύμπιλα Ευανθία Κουρμούλη
Γουίλλιαμ Γιώργος Ζιόβας
Τέρρυ Νίκος Μαυράκης
Στέλλα Τασία Σοφιανίδου
Πρεσβύτερος, Γιατρός, Μεσόκοπος Μελέτης Γεωργιάδης
Πρεσβύτερος , Γιατρός, Άνδρας στο μπαρ Ανδρέας Αντωνιάδης
Πρεσβύτερος , Γιατρός, Άσχημος Σπύρος Τσεκούρας
Πρεσβύτερος , Γιατρός, Ναύτης Κώστας Κοράκης
Γυναίκα Βασιλική Αντώναρου
Άντρας Κωνσταντίνος Παναγιωτάκης