alt

Για τη θεατρική παράσταση Το γήρας  - Ένα χορικό, σε σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη, η οποία παρουσιάστηκε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Του Νίκου Ξένιου

Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, που επαναλειτουργεί μετά από οκτώ χρόνια στο Rex-αίθουσα «Κατίνα Παξινού», παρουσιάζει Το γήρας-Ένα χορικό της Γεωργίας Μαυραγάνη και της ομάδας της «Happy End».

Σε συνεντεύξεις διατυπώθηκαν σκέψεις περί γήρατος, εκφράστηκαν οι απόψεις ηλικιωμένων ανθρώπων και τα αυτοσαρκαστικά σχόλιά τους για την πίεση του χρόνου, κι όλα αυτά συντέθηκαν σταδιακά σε ένα κείμενο. Ακολούθησε ένα σεμινάριο στο θέατρο της Κατερίνας Καραδήμα στο Αγρίνιο και, τέλος, ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης (οι νέοι καλλιτεχνικοί διευθυντές της Πειραματικής Σκηνής) ζήτησαν από τη Γεωργία Μαυραγάνη να παρουσιάσει ηλικιωμένους ανθρώπους επί σκηνής (η πιο ηλικιωμένη είναι ογδόντα ενός ετών) σε αντιπαράθεση με νέους ανθρώπους, σε μια προσπάθεια να συντεθεί δραματουργικά μια νέα, επαναστατική προσέγγιση του γήρατος. Με άλλα λόγια, μια χορεία νέων ηθοποιών συναντά στη σκηνή μιαν χορεία ηλικιωμένων. Με τις κατάλληλες ρυθμίσεις, οι ηθοποιοί, ως Χορός αρχαίας τραγωδίας, απαγγέλλουν κείμενα διαφόρων: του Σοφοκλή, του Αργύρη Χιόνη, της Μαργαρίτας Καραπάνου, του «Θείου Βάνια» του Άντον Τσέχωφ και του Αντόνιο Ταμπούκι.

«Κοιτάζω το στόμα μου και τα χέρια μου και δεν μπορώ να πιστέψω στα μάτια μου. Είμαι μόνο ένα παιδί. Ή μήπως δεν είμαι πια; Δεν μπορώ να αντιληφθώ όλα αυτά που έχουν σχέση με τον χρόνο. Κλείνω τα μάτια μου και αισθάνομαι δέκα χρονών. Και μετά τα ανοίγω και κοιτάζομαι στον καθρέφτη. Κι εκεί... στέκεται ένας γέρος αδύνατος. Ένας γερο-έφηβος!».

Η σύνθεση του έργου

Η αποδοχή του γήρατος είναι μια δύσκολη υπόθεση, ίσως η δυσκολότερη φάση της ανθρώπινης ζωής. Όταν αρχίζουν να εκλείπουν, σταδιακά, το σφρίγος και η όρεξη για δημιουργία, μιλάμε για την ψυχική γήρανση. Κατ΄ουσίαν, ένας άνθρωπος που σταδιακά περιέρχεται στην τρίτη ηλικία δυσκολεύεται να το πιστέψει: «Κοιτάζω το στόμα μου και τα χέρια μου και δεν μπορώ να πιστέψω στα μάτια μου. Είμαι μόνο ένα παιδί. Ή μήπως δεν είμαι πια; Δεν μπορώ να αντιληφθώ όλα αυτά που έχουν σχέση με τον χρόνο. Αυτοί που έχουν μελετήσει το πρόβλημα λένε πως δεν υπάρχει. Είναι αλήθεια. Κλείνω τα μάτια μου και αισθάνομαι δέκα χρονών. Και μετά τα ανοίγω και κοιτάζομαι στον καθρέφτη. Κι εκεί... στέκεται ένας γέρος αδύνατος. Ένας γερο-έφηβος!». Η παράσταση εκτείνεται χρονικά σε ένα σχεδόν αιώνα, με μνήμες, οικογενειακές φωτογραφίες, κρίσεις και επικρίσεις, αλλά και αμνησία, αντιπαλότητες και συγχώρεση. Πάνω απ’όλα όμως με το χιούμορ-πολύ χιούμορ!-στην αναγνώριση του Τώρα: της εποχής της πίεσης, του χαπιού για τα τριγλυκερίδια, του πεσίματος, του ύψους που χάνεται γιατί οι σπόνδυλοι συμπτύσσονται, του βάρους που δεν φεύγει ποτέ, του δέρματος που χάνει την ελαστικότητά του, των κηλίδων στα χέρια και της μασέλας. Το όριο του χρόνου προβάλλει αμείλικτο από την αρχή ως το τέλος της παράστασης, σαν να καιροφυλακτεί ο Χάρος σε μια γωνιά για να δώσει το παρών.

Οι νεώτεροι ηθοποιοί αφουγκράζονται τα αποσπάσματα από τις ζωές των μεγάλων ομολόγων τους και μετά, γλυκά-γλυκά, με «ωωπαλάκια!», τους καθίζουν σε πολυθρόνες, με τη φροντίδα που κανείς απευθύνει σε ένα μικρό παιδί. Εκείνοι όμως ξανασηκώνονται κι επιμένουν να γεύονται φέτες ζωής αναπολώντας το σφρίγος και τις δραστηριότητες της νεότητάς τους. Σε αντίστιξη, ακούγεται η φωνή της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, που από τη δική της σκοπιά εμμένει στο παρόν. Η αποδοχή του γήρατος είναι μια έμμεση αποδοχή του θανάτου ως υπαρξιακής βεβαιότητας. «Έχει ανοίξει μια σχισμή ... Από έναν νέο την πίστη. Από έναν ηλικιωμένο την απόλαυση του αργά...» είναι οι λέξεις που «προεξέχουν» από το οικοδόμημα της σκηνικής αυτής σύνθεσης, που παντρεύει με θαυμαστό τρόπο τα γνωστά μας στερεότυπα για την τρίτη ηλικία, πλήττει το είδος αυτό ρατσισμού που αποκλείει ένα τεράστιο μέρος πληθυσμού από την ενεργή ζωή και ανατρέχει στους απαισιόδοξους στίχους του Σοφοκλή για να επιβεβαιώσει το άφευκτο της φθοράς και του τέλους.

altΠολιτικό θέατρο και Επινόηση

Μιλάμε για μια δραματουργική σύνθεση που ανήκει στο είδος του devised theatre (θέατρο της επινόησης), όπου το κείμενο είναι ο συμφυρμός των βιωμένων εμπειριών των περφόρμερ. Μια ομάδα που παράγει ένα κείμενο νατουραλιστικό όπως αυτό «οικοδομεί» τους χαρακτήρες και μετά σταδιακά προσθέτει αφηγηματικά μέρη με βάση τους αυτοσχεδιαστικούς ελιγμούς των προβών. Το ίδιο ισχύει και για τη χορογραφία του δημοτικού χορού που συνοδεύει, με παύσεις, το κείμενο του Σοφοκλή. Τα παιδικά τραγουδάκια («γύρω γύρο όλοι, χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ, η μικρή Ελένη κάθεται και κλαίει, φτου ξελευτερία, στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα κι αγέλαστα», κ.ο.κ.) δεν είναι παρά ειρωνικές ψηφίδες που θα οδηγήσουν σε αυτήν τη ρετροσπεκτίβα, για να την αποτελειώσει ο πανδαμάτορας Χρόνος. Και η προειδοποίηση προς το κοινό: «Εκεί που είσαι ήμουνα κι εκεί που είμαι θα 'ρθεις»!

Η επιλογή της παράστασης είναι ν’ αποδοθεί στο γήρας η τιμή που του αξίζει, δεδομένου ότι είναι το προσδοκώμενο όλων μας.

Η επιλογή της παράστασης είναι ν’ αποδοθεί στο γήρας η τιμή που του αξίζει, δεδομένου ότι είναι το προσδοκώμενο όλων μας. Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον, και αυτό το καθιστά σαφές ο Χορός στο Γ’ Στάσιμο του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, με το οποίο κλείνει η Γεωργία Μαυραγάνη την παράστασή της, έχοντας επίγνωση του ότι ο μεγάλος ποιητής «δεν μεμψιμοιρεί για τη ζωή και το θάνατο αλλά στην ουσία αναδεικνύει την αξία του “εδώ και τώρα”». Ο διεστραμμένος ανταγωνισμός Θήβας και Αθήνας και η επί σκηνής παρουσία των δύο ηλικιωμένων γεναρχών, του Οιδίποδα και του Θησέα, το αίτημα του Οιδίποδα να «τον αφήσουν μόνο» («πόλεως δίχα») τη στιγμή της καθόδου του στον Άδη, η απουσία συγχώρησης για τον «εν δόμοις τύραννο» Ετεοκλή, η μοναξιά και ο «άπολις» χαρακτήρας μιας υπαρξιακής εξορίας («πόλις βία ήλαυνέ μ' εκ γης χρόνιον»), όλα αυτά επικαιροποιούν τον λόγο του Σοφοκλή για τα γηρατειά. Η «πολιτική» εχθρότητα των δύο θεμελιακών για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό πόλεων και ένας υπαινιγμός για τις πολιτικές καινοτομίες του Κλεισθένη καιροφυλακτεί στο κείμενο του Σοφοκλή. Στο τρίτο στάσιμο της τραγωδίας (στίχοι 1211-1248) ο χορός θρηνεί τα γεράματα και θεωρεί πως ο θάνατος μόνο θα φέρει ανακούφιση από αυτά, τόσο στον Οιδίποδα («Μοίρα κι αυτού του δύστυχου/ τα γηρατειά, όχι δική μου μόνο»), όσο και σε κάθε άνθρωπο. Ένας συρτός χορός, παύσεις, έντονη ματιά στον θεατή και, παρένθετος, ο καυστικός λόγος του αρχαίου ποιητή (μετάφραση Μαρωνίτη):

«Χαρές δεν πρόκειται να δεις όπου η ζωή τραβάει σε μάκρος, πέρα απ’ το θεμιτό της μέτρο. Το να μην έχεις γεννηθεί, αυτό είναι το καλύτερο - το δεύτερο καλό, αν έχεις γεννηθεί, να πας το γρηγορότερο εκεί απ’ όπου βγήκες. Φθόνος και στάσεις, μαλώματα και μάχες, φόνοι, και τελευταίο εκείνο το επονείδιστο, τα γηρατειά· άνευρα, άφιλα, ασυντρόφευτα, όπου του κόσμου τα χειρότερα κακά συγκατοικούν.
»Όποιος ορέγεται να ζήσει/ κι άλλο, κι άλλο, και δεν του φτάνει/ η μετρημένη του ζωή,/ αυτόν εγώ, μα την αλήθεια,/ τον έχω για πολύ μωρό./ όταν σημάνει η ώρα του Άδη,/ προβάλλει ο θάνατος,/ και γράφει τέλος σε γάμους,/ μουσικές, χορούς.
»Το να μην έχεις γεννηθεί,/ αυτό είναι το καλύτερο∙/ το δεύτερο καλό, αν έχεις/ γεννηθεί, να πας το γρηγορότερο/ εκεί απ’ όπου βγήκες!»…

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ