alt

Για τη θεατρική παράσταση Το γήρας  - Ένα χορικό, σε σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη, η οποία παρουσιάστηκε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Του Νίκου Ξένιου

Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, που επαναλειτουργεί μετά από οκτώ χρόνια στο Rex-αίθουσα «Κατίνα Παξινού», παρουσιάζει Το γήρας-Ένα χορικό της Γεωργίας Μαυραγάνη και της ομάδας της «Happy End».

Σε συνεντεύξεις διατυπώθηκαν σκέψεις περί γήρατος, εκφράστηκαν οι απόψεις ηλικιωμένων ανθρώπων και τα αυτοσαρκαστικά σχόλιά τους για την πίεση του χρόνου, κι όλα αυτά συντέθηκαν σταδιακά σε ένα κείμενο. Ακολούθησε ένα σεμινάριο στο θέατρο της Κατερίνας Καραδήμα στο Αγρίνιο και, τέλος, ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης (οι νέοι καλλιτεχνικοί διευθυντές της Πειραματικής Σκηνής) ζήτησαν από τη Γεωργία Μαυραγάνη να παρουσιάσει ηλικιωμένους ανθρώπους επί σκηνής (η πιο ηλικιωμένη είναι ογδόντα ενός ετών) σε αντιπαράθεση με νέους ανθρώπους, σε μια προσπάθεια να συντεθεί δραματουργικά μια νέα, επαναστατική προσέγγιση του γήρατος. Με άλλα λόγια, μια χορεία νέων ηθοποιών συναντά στη σκηνή μιαν χορεία ηλικιωμένων. Με τις κατάλληλες ρυθμίσεις, οι ηθοποιοί, ως Χορός αρχαίας τραγωδίας, απαγγέλλουν κείμενα διαφόρων: του Σοφοκλή, του Αργύρη Χιόνη, της Μαργαρίτας Καραπάνου, του «Θείου Βάνια» του Άντον Τσέχωφ και του Αντόνιο Ταμπούκι.

«Κοιτάζω το στόμα μου και τα χέρια μου και δεν μπορώ να πιστέψω στα μάτια μου. Είμαι μόνο ένα παιδί. Ή μήπως δεν είμαι πια; Δεν μπορώ να αντιληφθώ όλα αυτά που έχουν σχέση με τον χρόνο. Κλείνω τα μάτια μου και αισθάνομαι δέκα χρονών. Και μετά τα ανοίγω και κοιτάζομαι στον καθρέφτη. Κι εκεί... στέκεται ένας γέρος αδύνατος. Ένας γερο-έφηβος!».

Η σύνθεση του έργου

Η αποδοχή του γήρατος είναι μια δύσκολη υπόθεση, ίσως η δυσκολότερη φάση της ανθρώπινης ζωής. Όταν αρχίζουν να εκλείπουν, σταδιακά, το σφρίγος και η όρεξη για δημιουργία, μιλάμε για την ψυχική γήρανση. Κατ΄ουσίαν, ένας άνθρωπος που σταδιακά περιέρχεται στην τρίτη ηλικία δυσκολεύεται να το πιστέψει: «Κοιτάζω το στόμα μου και τα χέρια μου και δεν μπορώ να πιστέψω στα μάτια μου. Είμαι μόνο ένα παιδί. Ή μήπως δεν είμαι πια; Δεν μπορώ να αντιληφθώ όλα αυτά που έχουν σχέση με τον χρόνο. Αυτοί που έχουν μελετήσει το πρόβλημα λένε πως δεν υπάρχει. Είναι αλήθεια. Κλείνω τα μάτια μου και αισθάνομαι δέκα χρονών. Και μετά τα ανοίγω και κοιτάζομαι στον καθρέφτη. Κι εκεί... στέκεται ένας γέρος αδύνατος. Ένας γερο-έφηβος!». Η παράσταση εκτείνεται χρονικά σε ένα σχεδόν αιώνα, με μνήμες, οικογενειακές φωτογραφίες, κρίσεις και επικρίσεις, αλλά και αμνησία, αντιπαλότητες και συγχώρεση. Πάνω απ’όλα όμως με το χιούμορ-πολύ χιούμορ!-στην αναγνώριση του Τώρα: της εποχής της πίεσης, του χαπιού για τα τριγλυκερίδια, του πεσίματος, του ύψους που χάνεται γιατί οι σπόνδυλοι συμπτύσσονται, του βάρους που δεν φεύγει ποτέ, του δέρματος που χάνει την ελαστικότητά του, των κηλίδων στα χέρια και της μασέλας. Το όριο του χρόνου προβάλλει αμείλικτο από την αρχή ως το τέλος της παράστασης, σαν να καιροφυλακτεί ο Χάρος σε μια γωνιά για να δώσει το παρών.

Οι νεώτεροι ηθοποιοί αφουγκράζονται τα αποσπάσματα από τις ζωές των μεγάλων ομολόγων τους και μετά, γλυκά-γλυκά, με «ωωπαλάκια!», τους καθίζουν σε πολυθρόνες, με τη φροντίδα που κανείς απευθύνει σε ένα μικρό παιδί. Εκείνοι όμως ξανασηκώνονται κι επιμένουν να γεύονται φέτες ζωής αναπολώντας το σφρίγος και τις δραστηριότητες της νεότητάς τους. Σε αντίστιξη, ακούγεται η φωνή της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, που από τη δική της σκοπιά εμμένει στο παρόν. Η αποδοχή του γήρατος είναι μια έμμεση αποδοχή του θανάτου ως υπαρξιακής βεβαιότητας. «Έχει ανοίξει μια σχισμή ... Από έναν νέο την πίστη. Από έναν ηλικιωμένο την απόλαυση του αργά...» είναι οι λέξεις που «προεξέχουν» από το οικοδόμημα της σκηνικής αυτής σύνθεσης, που παντρεύει με θαυμαστό τρόπο τα γνωστά μας στερεότυπα για την τρίτη ηλικία, πλήττει το είδος αυτό ρατσισμού που αποκλείει ένα τεράστιο μέρος πληθυσμού από την ενεργή ζωή και ανατρέχει στους απαισιόδοξους στίχους του Σοφοκλή για να επιβεβαιώσει το άφευκτο της φθοράς και του τέλους.

altΠολιτικό θέατρο και Επινόηση

Μιλάμε για μια δραματουργική σύνθεση που ανήκει στο είδος του devised theatre (θέατρο της επινόησης), όπου το κείμενο είναι ο συμφυρμός των βιωμένων εμπειριών των περφόρμερ. Μια ομάδα που παράγει ένα κείμενο νατουραλιστικό όπως αυτό «οικοδομεί» τους χαρακτήρες και μετά σταδιακά προσθέτει αφηγηματικά μέρη με βάση τους αυτοσχεδιαστικούς ελιγμούς των προβών. Το ίδιο ισχύει και για τη χορογραφία του δημοτικού χορού που συνοδεύει, με παύσεις, το κείμενο του Σοφοκλή. Τα παιδικά τραγουδάκια («γύρω γύρο όλοι, χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ, η μικρή Ελένη κάθεται και κλαίει, φτου ξελευτερία, στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα κι αγέλαστα», κ.ο.κ.) δεν είναι παρά ειρωνικές ψηφίδες που θα οδηγήσουν σε αυτήν τη ρετροσπεκτίβα, για να την αποτελειώσει ο πανδαμάτορας Χρόνος. Και η προειδοποίηση προς το κοινό: «Εκεί που είσαι ήμουνα κι εκεί που είμαι θα 'ρθεις»!

Η επιλογή της παράστασης είναι ν’ αποδοθεί στο γήρας η τιμή που του αξίζει, δεδομένου ότι είναι το προσδοκώμενο όλων μας.

Η επιλογή της παράστασης είναι ν’ αποδοθεί στο γήρας η τιμή που του αξίζει, δεδομένου ότι είναι το προσδοκώμενο όλων μας. Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον, και αυτό το καθιστά σαφές ο Χορός στο Γ’ Στάσιμο του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, με το οποίο κλείνει η Γεωργία Μαυραγάνη την παράστασή της, έχοντας επίγνωση του ότι ο μεγάλος ποιητής «δεν μεμψιμοιρεί για τη ζωή και το θάνατο αλλά στην ουσία αναδεικνύει την αξία του “εδώ και τώρα”». Ο διεστραμμένος ανταγωνισμός Θήβας και Αθήνας και η επί σκηνής παρουσία των δύο ηλικιωμένων γεναρχών, του Οιδίποδα και του Θησέα, το αίτημα του Οιδίποδα να «τον αφήσουν μόνο» («πόλεως δίχα») τη στιγμή της καθόδου του στον Άδη, η απουσία συγχώρησης για τον «εν δόμοις τύραννο» Ετεοκλή, η μοναξιά και ο «άπολις» χαρακτήρας μιας υπαρξιακής εξορίας («πόλις βία ήλαυνέ μ' εκ γης χρόνιον»), όλα αυτά επικαιροποιούν τον λόγο του Σοφοκλή για τα γηρατειά. Η «πολιτική» εχθρότητα των δύο θεμελιακών για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό πόλεων και ένας υπαινιγμός για τις πολιτικές καινοτομίες του Κλεισθένη καιροφυλακτεί στο κείμενο του Σοφοκλή. Στο τρίτο στάσιμο της τραγωδίας (στίχοι 1211-1248) ο χορός θρηνεί τα γεράματα και θεωρεί πως ο θάνατος μόνο θα φέρει ανακούφιση από αυτά, τόσο στον Οιδίποδα («Μοίρα κι αυτού του δύστυχου/ τα γηρατειά, όχι δική μου μόνο»), όσο και σε κάθε άνθρωπο. Ένας συρτός χορός, παύσεις, έντονη ματιά στον θεατή και, παρένθετος, ο καυστικός λόγος του αρχαίου ποιητή (μετάφραση Μαρωνίτη):

«Χαρές δεν πρόκειται να δεις όπου η ζωή τραβάει σε μάκρος, πέρα απ’ το θεμιτό της μέτρο. Το να μην έχεις γεννηθεί, αυτό είναι το καλύτερο - το δεύτερο καλό, αν έχεις γεννηθεί, να πας το γρηγορότερο εκεί απ’ όπου βγήκες. Φθόνος και στάσεις, μαλώματα και μάχες, φόνοι, και τελευταίο εκείνο το επονείδιστο, τα γηρατειά· άνευρα, άφιλα, ασυντρόφευτα, όπου του κόσμου τα χειρότερα κακά συγκατοικούν.
»Όποιος ορέγεται να ζήσει/ κι άλλο, κι άλλο, και δεν του φτάνει/ η μετρημένη του ζωή,/ αυτόν εγώ, μα την αλήθεια,/ τον έχω για πολύ μωρό./ όταν σημάνει η ώρα του Άδη,/ προβάλλει ο θάνατος,/ και γράφει τέλος σε γάμους,/ μουσικές, χορούς.
»Το να μην έχεις γεννηθεί,/ αυτό είναι το καλύτερο∙/ το δεύτερο καλό, αν έχεις/ γεννηθεί, να πας το γρηγορότερο/ εκεί απ’ όπου βγήκες!»…

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου – Η μύγα που μας μεταφορφώνει σε ανθρώπους

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου – Η μύγα που μας μεταφορφώνει σε ανθρώπους

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου, στο Θέατρο Όλβιο, με πρωταγωνίστρια τη Λίλη Τσεσματζόγλου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο μονόλογος «Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου ανέδειξε τη συγγραφέα πριν από εννέα χρόνια, παράλληλα ...

Ταξιδεύοντας νοερά σε εβδομήντα θεατρικά φεστιβάλ του κόσμου

Ταξιδεύοντας νοερά σε εβδομήντα θεατρικά φεστιβάλ του κόσμου

Μια απόπειρα χαρτογράφησης των σημαντικότερων θεατρικών φεστιβάλ του κόσμου, καθώς και προσδιορισμού των κοινών σταθερών που τα ορίζουν. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από το Φεστιβάλ της Αβινιόν.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ