
Της Εύας Στάμου
Το γαλλικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, με τους στερεοτυπικούς χαρακτήρες και το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του ρομαντικού -συχνά χωρίς ανταπόκριση - έρωτα, που είχε βρει πολλούς μιμητές και στη χώρα μας, περιφρονήθηκε από τους Έλληνες κριτικούς και διανοούμενους ως είδος που διαφθείρει τα ήθη των νέων, κατάλληλο μόνο για άεργες δεσποινίδες που ξόδευαν τις ώρες τους ονειροπολώντας.
Με μόνη εξαίρεση το ιστορικό αφήγημα, τα μυθιστορήματα ταυτίζονταν στην αντίληψη του κοινού με τα ρομάντζα, κι αυτό τα καθιστούσε αυτομάτως κατώτερα της ποίησης και του δοκιμίου, που ήταν είδη καταξιωμένα στην συνείδηση αναγνωστών και δημιουργών. Αυτή η νοοτροπία είχε ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι λογοτέχνες, ακόμα κι αν η πεζογραφική τους δεινότητα ήταν αδιαμφισβήτητα μεγαλύτερη, να επιθυμούν να δοκιμαστούν και να αναγνωρισθούν στον ποιητικό λόγο.
Τα αριστουργήματα του Βιζυηνού στη θεατρική σκηνή
Ο Γεώργιος Βιζυηνός, γεννημένος το 1849 στη Θράκη, σπουδαγμένος στην Κωνσταντινούπολη και τη Γερμανία, ασχολήθηκε επισταμένα με την συγγραφή ποιημάτων περιορίζοντας την πεζογραφική παραγωγή του σ' έναν δυστυχώς μικρό αριθμό αριστουργηματικών διηγημάτων. Αναφέρω ενδεικτικά τα γνωστότερα: «Το αμάρτημα της μητρός μου», «Ο Μοσκώβ-Σελήμ», «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον», «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως» «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου».
Το έργο του Βιζυηνού παραμένει ζωντανό, κυρίως χάρη σε διαφορετικά θεατρικά εγχειρήματα που αναδεικνύουν την μουσικότητα των κειμένων και το ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων. Στο παρόν, εξαιρετικό παράδειγμα αποτελεί η Άννα Κοκκίνου με την παράσταση «Μορφές από το έργο του Βιζυηνού» που ανεβαίνει στο θέατρο Σφενδόνη καθώς και οι παραστάσεις «Το αμάρτημα της μητρός μου» και «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης – όλα σε σκηνοθεσία και θεατρική διασκευή του Δήμου Αβδελιώδη.
Η Κοκκίνου σε μία σχεδόν γυμνή σκηνή, χειρίζεται δεξιοτεχνικά την φωνή και το σώμα της για να δώσει πνοή στους ήρωες του Βιζυηνού. Η απόδοση των αντρικών χαρακτήρων από γυναίκα μοιάζει απόλυτα φυσική καθώς η μαυροντυμένη ηθοποιός έχει μεταμορφωθεί σε ένα πλάσμα άφυλο και άχρονο, δίχως να γεννάται αμφιβολία για την ταυτότητα των χαρακτήρων που εναλλάσσονται στο λόγο και στο σώμα της. Ένα ρεσιτάλ ερμηνείας που επιτυγχάνει να ζωντανέψει τους ήρωες του Βιζυηνού και γοητεύει το κοινό σε τέτοιον βαθμό που αισθάνεσαι πως υπάρχουν στιγμές που ο σημαντικός συγγραφέας επισκιάζεται ίσως από την ηθοποιό, όπως έχει συμβεί και με άλλους δραματουργούς, σύγχρονους και μη, των οποίων το έργο έχει παρουσιάσει η Κοκκίνου.
Στην παράσταση «Το αμάρτημα της μητρός μου» ο Αβδελιώδης ακολουθεί ως ένα βαθμό παρόμοια σκηνοθετική γραμμή: γυμνή σκηνή, παιχνίδι με τους φωτισμούς και τα σώματα των ερμηνευτών. Ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, ορθός απέναντι στους θεατές, με μόνο εργαλείο τον λόγο, αφηγείται εύρυθμα και παραστατικά το οικογενειακό δράμα του Βιζυηνού, καθώς η Ρένα Κυπριώτη στο ρόλο της μητέρας αποδίδει πράξεις και συναισθήματα μ' έναν λιτό κι αποτελεσματικό συνδυασμό κίνησης και λόγου που προκαλεί την συγκίνηση, αλλά και την περισυλλογή.
Το έργο του Βιζυηνού παραμένει ζωντανό, κυρίως χάρη σε διαφορετικά θεατρικά εγχειρήματα που αναδεικνύουν την μουσικότητα των κειμένων και το ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων.
Οι ιστορίες του Βιζυηνού χαρακτηρίζονται από εξαιρετικά δομημένη ανάπτυξη, ήρωες με άριστη ψυχολογική συνέπεια, και δυνατό επίλογο που συμπυκνώνει συνήθως σε μία παράγραφο ή μία φράση την ουσία της διήγησης, προσδίδοντας φιλοσοφική και ηθική διάσταση στην ιστορία. Η ικανότητα σύνθεσης ετερόκλητων γλωσσικών και άλλων στοιχείων που αλληλοπεριχωρούνται σ' έναν ρέοντα, γεμάτο εναλλαγές στην ταχύτητα και την ένταση λόγο, η εναρμόνιση της ντοπιολαλιάς με την καθαρεύουσα της εποχής δημιουργεί μια ζωηρή γλώσσα, παραδόξως επίκαιρη χάρη στην ποιητικότητα και την αυθεντικότητά της.
Παρακολουθώντας το κοινό να αποχωρεί ενθουσιασμένο και από τις δύο παραστάσεις και διαπιστώνοντας με ικανοποίηση ότι βρίσκονταν ανάμεσά του αρκετοί νεαροί και νεαρές, σκέφτομαι ότι το αμάρτημα του Βιζυηνού είναι ότι, υπό την επίδραση ίσως της λογοτεχνικής μόδας της εποχής του, ανάλωσε τα νεανικά του χρόνια στην ομοιοκατάληκτη ποίηση, και δεν αφιερώθηκε εξαρχής στον πεζό λόγο, ώστε να μας αφήσει περισσότερα, μεγάλης δύναμης κι ομορφιάς, διηγήματα. Όπως έγραψε το 1922 ένας από τους πρώτους θαυμαστές του έργου του, ο Κωστής Παλαμάς: «Αλλ' εκεί όπου το αίμα του Βιζυηνού δείχνεται καθαρότερα, γιατί εκεί ο συγγραφέας παραστατικότερος και δυνατότερος, είναι όχι ο στίχος του τόσον, όσον ο πεζός του λόγος...Τα διηγήματα του Βιζυηνού είναι σφραγισμένα ασφαλέστερα, είναι κάπως ανώτερ' από τα ποιήματά του.» Κωστής Παλαμάς, Γεώργιος Βιζυηνός. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2013 (σς 17-18).
Τηλ : 2103418550
Πέμ. Πέμ., 9.30 μ.μ.
Τιμή: € 12, 10, 8.
Ερμηνεύει: Άννα Κοκκίνου
Κυρ. 7 μ.μ. Σάβ., Δευτ. 8 μ.μ. Από 20/12 θα παίζεται Σάβ., Δευτ. 8 μ.μ.
Τιμή: € 15, 10.